Тоқаев ва Си Цзиньпин ўз масъулиятини тўлиқ тушунадиган раҳбарлар – сиёсатшунос
ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев Пекинга расмий ташрифи доирасида “Бир макон, бир йўл” ІІІ халқаро ҳамкорлик форумида иштирок этди. Бундан ташқари, Давлат раҳбари Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин билан музокаралар ўтказди, Хитойнинг йирик компаниялари раҳбарлари билан қатор учрашувлар ўтказди. Шу муносабат билан таниқли россиялик сиёсатшунос, Марказий Осиё мамлакатлари бўйича эксперт Аркадий Дубнов Қозоғистон ва Хитой раҳбарларининг минтақанинг иқтисодий ривожланишидаги ўрни ҳақида ўз фикрлари билан ўртоқлашди, деб хабар беради Kazinform агентлиги.
– Си Цзиньпин Қозоғистонга ташрифи чоғида илк бор “Бир макон, бир йўл” кенг кўламли ташаббусини эълон қилди. Орадан 10 йил ўтди. Сизнингча, лойиҳа қанчалик муваффақиятли бўлди? Бу Қозоғистонга қандай таъсир қилди?
– Бу менинг эсимда қолган ягона йирик лойиҳа. Хитой бу режани жадал иқтисодий ривожланиш босқичига кирган даврда қўшни давлатларга йўналтириш орқали амалга оширди. Улар орасида Евроосиё қитъасининг марказида жойлашган ҳудуди бўйича энг йирик давлат Қозоғистон ҳам бор. Бу лойиҳанинг аҳамиятини янада оширди.
Ўйлайманки, Президент Қасим-Жомарт Тоқаев “Бир макон, бир йўл” лойиҳасининг имкониятларини яхши тушунади. Шунингдек, у Россия бошчилигидаги ЕОИИ давлатлари ўртасидаги Евроосиё лойиҳаси ва “Бир макон, бир йўл” ташаббусини алоҳида ва боғлиқ эмас деб ҳисоблайди. Ахир, биринчиси аллақачон ишлаяпти, иккинчиси эса фақат пул топишга асосланган.
– Дунёдаги геосиёсий воқеа ва шароит Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги “Бир макон, бир йўл” ва қўшма лойиҳаларни амалга оширишга таъсир қилиши мумкинми?
– Қасим-Жомарт Тоқаев ўз мамлакатининг аҳамиятини ва бутун минтақа учун катта масъулиятини тушунади. Бу нафақат форумда, балки бошқа дунё платформаларида ҳам мавжуд ва доимо эслатиб турилади.
Мен Тоқаевнинг форумдаги: “Биз ҳозир нотинч даврда яшаяпмиз”, – деган сўзига эътибор бердим. У ҳозирда ишлаётган ва ўз самарасини кўрсатаётган “Бир макон, бир йўл” лойиҳасига урғу бериш зарурлигини таъкидлади. Хитой раҳбари Си Цзиньпин ҳам бу фикрга қўшилади. Унинг таъкидлашича, халқаро вазият қандай ўзгармасин, Қозоғистон ва Хитой ўзларининг дастлабки позицияларидан четга чиқмайди ва бир-бирини қўллаб-қувватлайди.
Президент Си дунёдаги вазиятнинг мураккаблигини ва у келтириб чиқарадиган хавф-хатарни яхши билади. Айни дамда Тоқаевнинг яқинда айтган баёноти ёдга тушади. Унинг айтишича, Қозоғистоннинг вазифаси Шарқ ва Ғарб ўртасидаги кескинликни олдини олишдир. Бу ўз масъулиятини тўлиқ англаган икки раҳбарнинг баёноти.
– Президент Тоқаевнинг Хитойга расмий ташрифи доирасида 16,5 миллиард долларлик 30 та тижорат ҳужжати имзоланди. У сармоя, савдо шартномалари, технологияларни ишлаб чиқаришга жорий этиш, кредит линияларини очиш бўйича келишувларни ўз ичига олади. Қозоғистон учун қайси лойиҳаларни энг муҳим деб ҳисоблайсиз?
– Режалар кўлами, қўшма лойиҳалар ҳақида гапирмаса бўлмайди. Масалан, энг муҳимларидан бири Хитой кўмагида қиймати 7,7 миллиард долларлик полиэтилен заводи қурилади. Қолган барча лойиҳалар Қозоғистонни Евроосиё қитъасидаги транспорт-логистика ва ҳатто рақамли марказга айлантиришга қаратилган Хитой тарафининг ёрдамидир.
– Форум доирасида Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги тарихий муносабатларнинг 30 йиллиги ҳақида тез-тез сўз юритилди. Айни пайтда икки давлатнинг “Бир макон, бир йўл” лойиҳасини такомиллаштириш истиқболларини қандай баҳолайсиз?
– Бу ерда гап Хитой ва Қозоғистон ўртасидаги ҳамкорликнинг иккинчи 30 йили ҳақида кетмоқда. Бу биринчи навбатда ҳар икки давлат учун янада самарали ва барқарор бўлиши кутилмоқда. Бундан ташқари, бу бутун минтақа учун жуда кўп афзалликларга эга.
Материал ҚР Маданият ва ахборот вазирлиги тақдим этган tengrinews.kz порталидан олинди.
