Россия – Қозоғистон: ҳаётий ва истиқболли иттифоқ
«Казахстанская правда» газетасида Россия президенти Владимир Путиннинг “Россия – Қозоғистон: ҳаёт талаб қилаётган ва келажакка қараган иттифоқ” мақоласи чоп этилди, деб хабар беради Kazinform агентлиги.
Қозоғистон Республикасига навбатдаги давлат ташрифим арафасида нуфузли «Казахстанская правда» газетаси саҳифаларида мамлакатларимиз ўртасидаги муносабатларнинг бугунги ҳолати ва келажаги ҳақидаги тасаввурларим билан ўртоқлашмоқчиман.
Шуни таъкидлашни истардимки, Россия ва Қозоғистон ўртасидаги ҳамкорлик чинакам иттифоқчилик характерига эга ва барча соҳаларда фаол ривожланишда давом этмоқда. Ҳамкорлигимиз дўстлик, яхши қўшничилик ва ўзаро ёрдам анъаналарига асосланган бўлиб, тенглик ва бир-бирининг манфаатларини ҳурмат қилишнинг мустаҳкам тамойилларига асосланади. Россия ва Қозоғистон халқларини ўхшаш маданий, маънавий ва ахлоқий қадриятлар, ягона давлат ҳаётининг кўп асрлик тарихи, қўшма ютуқлар ва ғалабалар боғлаб туради.
Давлатлараро алоқаларнинг юксак даражаси Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Кемелевич Тоқаев билан ҳамкорликда ишлаган йиллар давомида ўрнатган яқин муносабатларимиздан далолат беради. Биз мунтазам равишда бир-биримизга қўнғироқ қиламиз ва турли форматларда учрашамиз. Биз доимий равишда икки томонлама долзарб мавзуларда ҳам, минтақавий ва глобал кун тартибидаги масалалар бўйича ҳам "соатларни синхронлаштирамиз" ва келажак учун янги режаларни белгилаймиз. Асосийси, Президент Тоқаев ва мен доимо аниқ натижаларга эътибор қаратамиз ва Россия-Қозоғистон ҳамкорлигини янада ишончли ривожлантириш, мамлакатларимиз равнақи ва сифатини ошириш ва фуқароларнинг ҳаёти учун энг қулай шарт-шароитларни таъминлаш учун барча имкониятларни ишга солишга интиламиз.
Россия Қозоғистоннинг энг йирик иқтисодий ҳамкорларидан биридир. Давлатларимиз Евроосиё иқтисодий интеграциясининг фаол тарафдорлари бўлиб, Евроосиё иқтисодий иттифоқини яратишда олдинги сафда туришган, унинг доирасида биз товар, хизматлар, капиталнинг умумий бозорларини ривожлантириш, тартибга солиш ва савдо тўсиқларини бартараф этиш, шунингдек, умумий транспорт ва логистика инфратузилмасини ривожлантириш бўйича иш олиб бормоқдамиз. Буларнинг барчаси иқтисодиётнинг турли тармоқларида самарали ҳамкорликни йўлга қўйиш имконини беради ва мамлакатларимизга сезиларли фойда келтиради.
Ўзаро товар айирбошлашнинг таъсирчан кўрсаткичлари буни яққол кўрсатиб турибди. Хуллас, ўтган йили янги рекорд ўрнатиб, 28 миллиард доллар даражасидан ошиб кетди, жорий йилнинг январ-сентябрь ойларида эса 20 миллиард доллардан ошди. Ўзаро товар айирбошлаш тузилмаси доимий равишда диверсификация қилинмоқда ва унда юқори қўшимча қийматга эга бўлган ноозиқ-овқат маҳсулотлари ортиб бормоқда. Бундан ташқари, ўзаро ҳисоб-китобларда миллий валюталарнинг улуши муттасил ортиб бормоқда, бу эса икки давлат ўртасидаги тижорат операцияларини ташқи, жумладан, сиёсий шароитларнинг салбий таъсиридан ҳимоя қилиш имконини беради.
Қозоғистон иқтисодиётига киритилаётган Россия сармоялари ҳам йилдан-йилга ошиб бормоқда – бугунги кунда уларнинг ҳажми қарийб 13 миллиард долларни ташкил этади. Республикада Россия иштирокидаги 23 мингдан ортиқ корхоналар мавжуд. Мамлакатларимиз компаниялари саноат кооперацияси ва юқори технологиялар соҳасида қатор йирик қўшма лойиҳаларни амалга оширмоқда, тўлиқ саноат циклидаги янги ишлаб чиқариш қувватларини барпо этмоқда, бу эса Россия ва Қозоғистон иқтисодиётларини ҳар томонлама модернизация қилиш ва технологик суверенитетини мустаҳкамлашга хизмат қилмоқда.
Мамлакатларимиз нефть-газ соҳасида тенг даражада конструктив ҳамкорлик қилмоқда. Каспий қувурлари консорциуми фаолияти туфайли Қозоғистон нефтининг 80 фоиздан ортиғи Россия ҳудуди ва Қора денгиздаги Россия порт инфратузилмаси орқали ташқи бозорларга экспорт қилинади. Мамлакатларимиз энергетика корхоналари ҳамкорликда углеводород конларини ўзлаштирмоқда, энергия ресурсларини қайта ишламоқда, қувурлар тизимини кенгайтирмоқда.
Росатом Қозоғистонда ядровий ёқилғи айланиши ва уран саноатини ривожлантириш соҳасидаги лойиҳаларни амалга оширишга амалий ёрдам беради. Ноёб, кўпинча тенгсиз ваколатларга ва техник ечимларга эга бўлган Россия давлат корпорацияси Қозоғистон томони билан янги йирик лойиҳаларга тайёр.
Муқобил ва “тоза” энергия соҳасида, атроф-муҳит муаммолари ва иқлим ўзгаришига қарши курашда ҳамкорлик учун ҳам яхши истиқболлар очилмоқда.
Иқтисодий ҳамкорликнинг бошқа йўналишларида ҳам қатор истиқболли саноат лойиҳа ва ташаббуслари мавжуд. Жумладан, Қозоғистон ҳудудидан ўтувчи “Шимол-Жануб” халқаро транспорт йўлагининг шарқий “тармоқини” кенгайтириш ва Россиянинг "Союз-5" ракета-таувчисидан фойдаланган ҳолда “Байқўнғир” космодромида “Байтерек” космик ракета мажмуасини яратиш бўйича олиб борилаётган ишлар ҳақида алоҳида тўхталиб ўтмоқчиман.
Мамлакатларимиз ҳудудлари ўзаро манфаатли ҳамкорликни мустаҳкамлашга салмоқли ҳисса қўшмоқда. Россия Федерациясининг деярли барча субъектлари Қозоғистонлик ҳамкорлар билан тўғридан-тўғри алоқаларни ўрнатдилар ва биргаликда энергетика, саноат, транспорт ва юқори технологиялар соҳаларида лойиҳаларни амалга оширмоқдалар. Шу кунларда Уфа шаҳрида анъанавий тарзда ҳукумат раҳбарлари, қонун чиқарувчилар, вазирлик ва идоралар, ишбилармонлар, илмий ва жамоат доиралари вакиллари, яъни икки томонлама муносабатларнинг ривожлантиришнинг амалий масалалари билан шуғулланувчи барча шахсларни бирлаштирган юбилей, 20-минтақалараро ҳамкорлик форуми бўлиб ўтмоқда. Қасим-Жомарт Кемелевич ва мен видео ҳавола орқали форум иштирокчиларига мурожаат қилишни режалаштирмоқдамиз. Бундан ташқари, минтақалараро ва трансчегаравий ҳамкорлик бўйича кенг кўламли Дастур тайёрланди. У Россия ва Қозоғистон минтақаларининг янада прогрессив ижтимоий-иқтисодий ўсиши учун қулай шарт-шароитлар яратиш, одамларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга қаратилган 150 га яқин қўшма тадбир ва лойиҳаларни ўз ичига олади.
Анъанага кўра, гуманитар алмашинувлар Россия-Қозоғистон ўзаро ҳамкорлиги палитрасида муҳим ўрин тутади. Россия ва Қозоғистон томонлари маданият, спорт, жамоатчилик ва ёшлар доиралари ва, албатта, таълим соҳасида ҳамкорликни кенгайтириш бўйича катта ишларни амалга оширмоқда. Россия университетларида 60 мингга яқин қозоғистонлик талаба таҳсил олади. Қозоғистонда Россиянинг кўплаб етакчи университетларининг, жумладан Ломоносов номидаги Москва давлат университетининг филиаллари муваффақиятли фаолият юритмоқда. Яқин келажакда Астанада Россия ТИВ Москва давлат халқаро муносабатлар институти университетининг филиали очилади, унинг битирувчилари орасида кўплаб таниқли қозоғистонликлар, жумладан, Қасим-Жомарт Кемелевич Тоқаев ҳам бор.
Россия, шунингдек, Қозоғистонда рус тилидаги янги мактаблар қурилиши ва мактабларда рус тилида таълим сифатини оширишни қўллаб-қувватлайди. Умид қиламизки, тез орада Қизилўрда, Тараз ва Туркистон шаҳарларида яна учта шундай мактаб очилади. Ва биз, албатта, Қозоғистон Республикаси раҳбариятига, шахсан Қасим-Жомарт Кемелевичга рус тилига эҳтиёткорлик билан муносабатда бўлганлиги ва Рус тили бўйича халқаро ташкилотни ташкил этиш, уни давлатлараро ва миллатлараро алоқа воситаси сифатида тарғиб қилишга ҳисса қўшиш борасидаги муҳим ташаббуси учун миннатдормиз.
Келгуси йилда мамлакатларимиз халқлари Улуғ Ватан урушидаги Ғалабанинг 80 йиллигини нишонлашини алоҳида таъкидламоқчиман. Биз Президент Тоқаев ва бошқа қозоғистонлик дўстларни 9 май куни Москвада ўтказиладиган юбилей тантаналарида иштирок этишини кутмоқдамиз. Россия ҳам, Қозоғистон ҳам нацизмга қарши елкама-елка курашган ота-боболарининг жасоратини ёдга олади ва муқаддас шарафлайди. Ва биз, албатта, келажак авлодлар тинчлик ва озодлик қанчалик қимматга тушганини ёдда тутишлари учун ҳамма нарсани қилишимиз керак. Бу, айниқса, тенг ҳуқуқли ҳамкорликка асосланадиган ва суверен ривожланиш учун янги имкониятлар очадиган янада адолатли кўп қутбли дунё тартиби шаклланаётган бир пайтда айниқса аҳамиятлидир.
Россия ва Қозоғистон бу жараёнларнинг бошида турибди ва давлатлараро муносабатларда халқаро ҳуқуқнинг асосий ўрни, глобал хавфсизлик, барқарорлик ва барқарор ривожланиш масалаларида барча мамлакатлар манфаатларини ҳисобга олиш зарурлиги бўйича ўхшаш позицияни эгаллайди. Айнан шундай ёндашувлар асосида мамлакатларимиз кўп томонлама ташкилотлар, жумладан, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги, Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти доирасида самарали ҳамкорлик қилмоқда.
Қозоғистон Президенти октябрь ойида Москвада МДҲ ва Қозонда бўлиб ўтган БРИКС саммитларида иштирок этди. Хусусан, БРИКС давлатлари раҳбарларининг учрашувида қабул қилинган муҳим қарорлардан бири янги тоифа – Ассоциациямизнинг “ҳамкор давлатлар”ини ташкил этиш бўлди ва ушбу тоифага номзод давлатлар рўйхати келишиб олинди. Ва Қозоғистонга БРИКСга қўшилиш таклифи юборилди.
Яна бир бор таъкидламоқчиманки, Россия халқларимиз фаровонлиги йўлида Қозоғистон Республикаси билан кўп қиррали дўстлик ва иттифоқчилик муносабатларини янада ривожлантиришга тайёр. Ва барча қозоғистонликларга муваффақият ва фаровонлик тилайман.
