Қозоғистон жаҳон матбуотида: Мустақилликнинг 33 йиллиги, дон экспорти ва нефть прогнозининг пасайиши
Жорий ҳафтада баъзи жаҳон ОАВлари Қозоғистон Мустақиллигининг 33 йиллиги ҳақида хабар тарқатди. Баъзилар катта ҳажмли мақолалар ишлаб чиқдилар. Шунингдек, Гвинея-Бисау раҳбарининг Қозоғистонга расмий ташрифи, қўшни давлатларга дон етказиб бериш ҳажми ортгани, нефть қазиб олиш прогнози ўзгаргани ҳақида ҳам сўз юритилди. Батафсил Kazinform мухбири Мадияр Тўлеуов шарҳида ўқинг.
Anadolu: Қозоғистон Мустақиллигининг 33 йиллигини нишонлади
Ер майдони бўйича дунёда 9-ўринни эгаллаган ва Туркий Давлатлар Ташкилотига аъзо бўлган Қозоғистон ўз мустақиллигининг 33 йиллигини нишонлади. Туркиянинг Anadolu нашри ана шундай муқаддима билан кенг мақола чоп этди.
1991 йил 16 декабрда Қозоғистон Олий Кенгаши мамлакат мустақиллигини расман тасдиқловчи тарихий ҳужжатни қабул қилди. 2,7 миллион квадрат километрдан ортиқ майдонга эга бу давлат шимолда Россия, шарқда Хитой, жануб ва жануби-ғарбда Қирғизистон, Ўзбекистон ва Туркманистон билан умумий чегарага эга.
Сўнгги аҳоли рўйхатига кўра, 20 миллиондан ортиқ аҳолига эга Қозоғистонда қозоқлар улуши 70 фоиздан ошади. Ер ресурсларга жуда бой, у дунё нефть заҳираларининг 3 фоизига эга. Уран қазиб олиш бўйича дунёда биринчи ўринда туради. Европа Иттифоқига зарур бўлган 34 та муҳим хомашёдан 18 таси Қозоғистонда мавжуд.
Бир пайтлар тарихий Ипак йўлининг асосий йўналишларидан бири бўлган мамлакат бугун Евроосиёнинг “транзит мамлакати”га айланиб бормоқда. Қозоғистон Ҳукумати 2029 йилгача Хитойдан Европага олиб ўтиладиган юклар сонини 5 баробарга ошириш ниятида.
Қозоғистон мустақилликка эришганидан бери 441 миллиард доллар хорижий сармоя жалб этишга муваффақ бўлди. Дунёнинг энг рақобатбардош 35 давлати қаторидан жой олган Қозоғистон яқин 5 йил ичида яна 150 миллиард доллар хорижий сармоя жалб этишни режалаштирмоқда.
Қозоғистон “ядровий қуролсизланиш”ни илгари суришни ташқи сиёсатининг устувор йўналишларидан бирига айлантирди ва мамлакат шарқидаги Семей ядровий полигонини ёпди – бу дунёда оммавий қирғин қуроллари бўйича 4-ўринни эгаллаган Совет “мерос”и. Мамлакат ташаббуси билан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти 29 августни Ядро қуроли синовларига барҳам бериш учун халқаро кураш куни деб эълон қилди.
Қасим-Жомарт Тоқаев бошчилигида Қозоғистон Ҳукумати 2029 йилга бориб миллий иқтисодиёт ҳажмини икки баробарга ошириб, 450 миллиард долларга етказмоқчи.
Бу ўринда Турк хабар агентлиги Қозоғистон ва Туркия ўртасидаги муносабатларга ҳам эътибор қаратди. Бу йил икки давлат ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганига 32 йил тўлди. Бу даврда Туркия ва Қозоғистон ўзаро савдо ҳажмини 30 миллион доллардан 10 миллиард долларга оширди.
Қозоғистон Туркий тиллар маданияти ташкилоти, Туркий тиллар академияси, Туркий давлатлар парламент ассамблеяси, Турк маданияти ва мероси жамғармаси каби қўшма институтларни ташкил этиш ташаббуси билан чиқди.
Туркия Қозоғистоннинг энг йирик савдо ҳамкорлари орасида 5-ўринни эгаллайди. Охирги йилларда Туркия АҚШ ва Швейцариядан кейин Қозоғистонга сармоясини оширган 3-давлат сифатида танилган.
CentralAsia: Қасим-Жомарт Тоқаев ва Умару Сисоку Эмбало музокара ўтказди
Астана шаҳрида Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев ва Гвинея-Бисау Президенти Умару Сисоку Эмбало ўртасида музокаралар бўлиб ўтди ва унинг натижалари эълон қилинди. CentralAsia ҳамкорликнинг асосий йўналишлари муҳокама қилинган учрашув ҳақида маълумот тарқатди.
“Бизни глобал тинчлик ва минтақавий барқарорликни сақлашнинг ягона йўли бирлаштиради. Ҳозирги геосиёсий вазиятда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ва Африка Иттифоқи доирасида ўзаро ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлашувлар ўтказиш жуда муҳим”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Эришилган асосий келишувлардан бири транспорт-логистика алоқаларини ривожлантириш бўйича келишув бўлди. Раҳбарлар Биссау портини Транскаспий транспорт йўлаги билан боғлаш режаларини айтиб ўтдилар, бу глобал муаммолар олдида айниқса муҳим бўлади.
Қозоғистон қишлоқ хўжалигида озиқ-овқат хавфсизлиги бўйича Ислом ташкилотининг имкониятларидан фойдаланиб, Гвинея-Бисауга дон маҳсулотлари экспортини ошириш ниятида. Шунингдек, тоғ-кон саноати, жумладан, темир, фосфат ва боксит конларини ўзлаштириш бўйича қўшма лойиҳалар муҳокама қилинди.
Рақамлаштириш, киберхавфсизлик ва молиявий технологияларга алоҳида эътибор қаратилди. Қозоғистон рақамли хизматлар соҳасида ҳамкорликни фаоллаштиришни таклиф қилди ва Гвинея-Бисау делегацияси келаси йилги Астана халқаро форумига таклиф қилинди.
Daryo: Қозоғистондан Тожикистонга дон етказиб бериш 11 фоизга ошди
2024 йилнинг январь-октябрь ойларида Тожикистон Қозоғистондан дон импортини 11 фоизга, етказиб бериш ҳажмини эса 1,02 миллион тоннага оширди. 2023 йилнинг шу даврида республикага 917,1 минг тонна импорт қилинган. Бу ҳақда ўзбекистонлик Daryo агентлиги хабар берди.
Ўсишнинг асосий сабаби сифатли озиқ-овқат маҳсулотларига талаб ортиб бораётгани, шунингдек, икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг муваффақиятли ривожланиб бораётгани бўлди. 2024 йилнинг сентябридан декабрига қадар Тожикистонга экспорт қилинган янги дон ҳажми 51 фоизга ошиб, 489 минг тоннани ташкил қилди.
Қозоғистон ва Тожикистон президентлари ўртасида август ойида эришилган келишувларга кўра, қўшимча 100 минг тонна буғдой етказиб бериш кўзда тутилган. Қозоғистон ғалласи Тожикистоннинг озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашда ҳам ички истеъмол, ҳам экспорт учун қайта ишлаш учун муҳим рол ўйнайди.
Тожикистоннинг буғдойга бўлган йиллик талаби 2 миллион тоннадан ошганини ҳисобга олсак, маҳаллий ишлаб чиқариш ҳажми қарийб 1 миллион тоннага етади. Аҳоли сонининг кўпайиши туфайли талаб ҳам ортиб бормоқда. Бунинг учун мамлакат импортга мурожаат қилишда давом этади.
Тожикистон Қозоғистон билан ҳамкорликни ривожлантиришни озиқ-овқат бозорида нархлар барқарорлигини қўллаб-қувватлаш ва озиқ-овқат хавфсизлигини мустаҳкамлаш бўйича стратегик муҳим қадам деб билади. Бундай ҳамкорлик мамлакатга агросаноат мажмуасини узоқ муддатли ривожлантириш, иқлим ўзгариши ва жаҳон нархларининг ўзгаришига қарши туришга ёрдам беради.
Report: Нефть қазиб олиш прогнози ўзгарди
2024 йил якунларига кўра, Қозоғистон Энергетика вазирлиги нефть қазиб олиш прогнозини илгари тахмин қилинган даражадан (88,4 миллион тоннадан) камайтиришни кўриб чиқди. Бу ҳақда ҚР Энергетика вазири Алмасадам Сатқалиевнинг нутқига айтилди, деб ёзади озарбайжонлик Report нашри.
“2024 йил якунларига кўра, нефть қазиб олиш 87,8 миллион тоннани ташкил этади. Прогнознинг пасайиши бир қатор омиллар билан боғлиқ”, – деди вазир 17 декабрь куни бўлиб ўтган Ҳукумат йиғилишида.
Унинг маълум қилишича, 2024 йилнинг 11 ойида Қозоғистонда конденсатли 80,5 миллион тонна нефть қазиб олинган. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2 фоизга кам. Шу билан бирга, Тенгизда 25,9 миллион тонна (2,1 фоизга камайди), Қашағанда 15,8 миллион тонна (7,2 фоизга пасайиш) нефть қазиб олинди.
“Ҳисобот даврида Қозоғистон 63,2 миллион тонна нефть экспорт қилди. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 1,7 фоизга кам”, – дея аниқлик киритди Алмасадам Сатқалиев.
Вазирнинг қўшимча қилишича, 2024 йилнинг январь-ноябрь ойларида Қозоғистонда газ қазиб олиш 53,8 миллиард куб метрни (ўсиш 0,2 фоиз) ташкил этган. Ҳисобот даврида товар гази экспорти 5,4 миллиард куб метрни (ўсиш 1,9 фоиз), ички истеъмол ҳажми 18,2 миллиард куб метрни (ўсиш 9 фоиз) ташкил этди.
