Қатардаги меҳмондўстлик: миллиардлаб $ шартномалар ва жуда қимматли қилич
ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Қатарга давлат ташрифи кеча якунланди. Икки кунлик ташриф чоғида икки давлат раҳбарлари нималарга келишиб олдилар, қандай ҳужжатлар имзоланди, Қозоғистон ва Қатар ўртасидаги ҳамкорлик истиқболлари қандай? Батафсил Kazinform шарҳловчиси материалида ўқинг.
Қозоғистон Президентини алоҳида ҳурмат билан кутиб олди
Қозоғистон раҳбарини Доҳа аэропортидан Қатар Давлати Амири Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Соний кутиб олди.
Айтиш керакки, ҚР Президентининг давлат ташрифи дастури кенг қамровли, воқеаларга бой ва самарали бўлди. Қатар Амири Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Соний билан музокаралар чоғида Қасим-Жомарт Тоқаев икки томонлама муносабатларга янги суръат бағишлаш вақти келганини таъкидлади.
“Қозоғистон ва Қатар ўртасидаги ҳамкорликни тўлақонли стратегик шериклик даражасига олиб чиқишни таклиф қиламан”, – деди у.
Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Соний эса “ҳамкорлик доирасида биз энергетика, савдо-иқтисодий ва сармоявий лойиҳаларни амалга оширишдан манфаатдормиз”, деб таъкидлади.
“Ушбу саёҳат доирасида мамлакатимизнинг йирик бизнес вакиллари билан учрашувлар ўтказасиз. Ишончим комилки, бу ушбу соҳалардаги ҳамкорликни ривожлантиришга янги суръат бағишлайди”, – деди Қатар Давлати Амири.
Қатар 10 та энг йирик инвесторлар қаторига киради
ҚР Президенти Қатар тез орада мамлакатдаги энг йирик сармоядорлар ўнталигига киришига ишонишини айтди. Унинг сўзларига кўра, Қозоғистон Қатар бозорига умумий қиймати 250 миллион доллар бўлган 60 турдаги нохом ашё маҳсулотлар экспортини оширишга тайёр. Бундан ташқари, яқин келажакда товар айланмасини 500 миллион долларга етказиш ҳақида гап борди.
Бундан ташқари, икки томонлама мулоқот чоғида қишлоқ хўжалиги, транспорт-логистика, туризм каби масалалар ҳам муҳокама қилинди. Давлат раҳбари Қатарни Форс кўрфази ва Марказий Осиёни боғловчи интермодал транспорт тармоғини ривожлантириш учун кучларни бирлаштиришга чақирди. Бу минтақада иқтисодий фаолликни рағбатлантиришга хизмат қилади. 2030 йилга бориб суғориладиган ерлар ҳажмини 3 миллион гектарга етказишни режалаштираётган мамлакат бугунги кунда буғдой ва ун етиштириш бўйича жаҳонда етакчи ўнталикдан жой олган. Қасим-Жомарт Тоқаев қишлоқ хўжалиги соҳасида ҳамкорликни кенгайтириш учун асослар мавжудлигига эътибор қаратди.
Келгуси йилда Қозоғистон ва Қатар маданият кунлари ўтказилади
Бундан ташқари, музокараларда маданий-гуманитар алоқаларни мустаҳкамлаш масаласи ҳам муҳокама қилинди. Давлат раҳбари 2025 йилда Қозоғистон ва Қатар маданият кунларини икки давлат пойтахтларида ташкил этишни таклиф қилди. Бу тадбирлар бой маданий меросга эга халқларни янада яқинлаштиришига ишонч билдирди.
Қандай ҳужжатлар имзоланди?
Давлат раҳбарларининг музокаралари натижасида бир қанча икки томонлама ҳужжатлар имзоланди. Айниқса:
- 1. Қозоғистон Республикаси ва Қатар Давлати ўртасида экстрадиция тўғрисидаги битим;
- 2. Қозоғистон Республикаси ва Қатар Давлати ўртасида жиноят ишлари бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги битим;
- 3. Қозоғистон Республикаси Ҳукумати ва Қатар Давлати Ҳукумати ўртасида Қозоғистон Республикасидан келган ишчиларни Қатар Давлатида ишга жойлаштиришни тартибга солиш тўғрисидаги битим;
- 4. Қозоғистон Республикаси Рақамли ривожланиш, инновациялар ва аэрокосмик саноат вазирлиги ҳамда Қатар Давлати Алоқа ва ахборот технологиялари вазирлиги ўртасида ҳамкорлик тўғрисидаги меморандум;
- 5. Қозоғистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш вазирлиги ҳамда Қатар Давлати Оила ва ижтимоий ривожланиш вазирлиги ўртасида ижтимоий ҳимоя ва ривожланиш соҳасидаги ҳамкорлик тўғрисидаги меморандум;
- 6. Қозоғистон Республикаси Маданият ва ахборот вазирлиги ва Қатар Давлати Спорт ва ёшлар вазирлиги ўртасида ёшлар соҳасида 2024-2026 йилларга мўлжалланган биринчи ижро дастури;
- 7. Қозоғистон Республикаси Коррупцияга қарши кураш агентлиги ва Қатар Давлати Маъмурий назорат ва шаффофлик бошқармаси ўртасида оқилоналик ва ошкораликни таъминлаш бўйича ўзаро англашув меморандуми;
- 8. “Самрук-Қазина” АЖ, Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги ва Power International Holding ўртасида энергия ва газ лойиҳаларини амалга ошириш бўйича келишувлар;
- 9. «QazaqGaz» МК» АЖ ва UCC Holding ўртасида Қашаған конида газни қайта ишлаш заводи қуриш лойиҳаларини биргаликда амалга ошириш бўйича келишувлар.
Президентга Қатар асосчисининг қиличи топширилди
Президентга Қатар давлатига асос солган шайх Жосим бин Муҳаммад бин Сонийнинг қиличи топширилди.
Бу қилич Қатарнинг энг олий давлат рамзи ҳисобланади. У монархлар, шаҳзодалар ва давлат раҳбарларига Қатар давлати ва бутун инсоният тараққиётига қўшган ҳиссаси учун амирнинг ўзи томонидан совға қилинади.
Бу рамз Қатар давлатининг асосчиси Шайх Жосим бин Муҳаммад бин Таний (1827-1913) тутган қиличнинг айнан нусхаси. Қини олтин билан қопланган (18 карат), икки томони безатилган. Пичоқ қимматбаҳо зангламайдиган пўлатдан ишланган, тутқичи эса агат ва турмалин билан қопланган туя суягидан қилинган.
Бу қилич биринчи марта Саудия Арабистони қироли Салмон бин Абдулазиз Ол Саудга тақдим этилган (2016). Кейинчалик қилич Уммон султони Хайсам бин Тарек (2021) ва Испания қироли Филипп VI (2022) га совға қилинган.
Қатар Бош вазири билан музокаралар
Кеча Президент Қасим-Жомарт Тоқаев Қатар Давлати Бош вазири – Ташқи ишлар вазири Шайх Муҳаммад бин Абдулраҳмон Ол Соний билан музокаралар ўтказди.
Қасим-Жомарт Тоқаев “Ўрта йўлак” деб номланувчи Транскаспий халқаро транспорт йўналишининг ривожланишига катта умид боғлашини таъкидлади. Шунингдек, у Шиғанақ катта бозорига кенг йўл очиш ва янги транзит йўналишларини кўриб чиқишга эътибор қаратишини айтди. Давлат раҳбари Қатар компанияларини Қозоғистонда йирик инфратузилма лойиҳаларини биргаликда амалга оширишга таклиф қилди.
Қатар ҳукумати раҳбари эса икки давлат ўртасида илгари ҳеч қачон кўрилмаган муносабатлар мустаҳкамлангани ва у ҳали ҳам катта салоҳиятга эга эканини таъкидлади.
Бундан ташқари, музокаралар давомида қишлоқ хўжалиги, рақамлаштириш, энергетика соҳаларига оид долзарб масалалар муҳокама қилинди.
Қозоғистон-Катар сармоявий давра суҳбати
Ташриф доирасида Президент Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон-Қатар сармоявий давра суҳбатида иштирок этди. У Қатар ҳукумати ва Қатар ишбилармонлари ассоциациясига икки давлат ўртасидаги иқтисодий муносабатларни ривожлантиришга доимий кўмак кўрсатаётгани учун миннатдорлик билдирди.
Унинг сўзларига кўра, дунё мисли кўрилмаган муаммоларга дуч келаётган бир пайтда сиёсий ирода ва иқтисодий фаолликни уйғунлаштириш жуда муҳим.
“Бугун Қатар давлати раҳбарияти билан самарали учрашув ўтказдим. Биз турли соҳаларда келишувларга эришдик ва мамлакатларимиз ҳукуматларига уларни амалга ошириш бўйича яқиндан ҳамкорлик қилишни топширдик. Ишонаманки, менинг ташрифим кўп томонлама муносабатларимизни янада мустаҳкамлаш учун янги имкониятларга йўл очади”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев ишбилармонларга.
Президент Қозоғистоннинг танлаган йўналишнинг айрим жиҳатлари Қатарга ўхшашлигини таъкидлади.
Бундан ташқари, кўплаб хорижий компаниялар, жумладан, Қатар Қозоғистоннинг очиқ эшиклар сиёсати, улкан ресурслар ва эркин бозор ислоҳотларига эътибор қаратди. Кўп тармоқли ва барқарор иқтисодиёт асосларини яратиш Қозоғистоннинг асосий вазифасидир.
“Ўтган йили Қозоғистон ялпи ички маҳсулоти 265 миллиард долларни ташкил этди. Ҳозирги мақсадимиз 2029 йилга бориб бу кўрсаткични 450 миллиард долларга етказишдир. Ўтган йили иқтисодий ўсиш 5,1 фоизга етди. Бу жаҳон иқтисодиётининг тахминий ўсиш суръатларидан деярли икки баравар кўпдир. Биз ўрта муддатли истиқболда иқтисодий ўсишни камида 6 фоиз даражасида сақлашни режалаштирмоқдамиз. 2022 йилда 28 миллиард доллар миқдорида тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар жалб этилди. Ташқи савдо айланмаси 136 миллиард долларга етди. Қозоғистон Марказий Осиёда тўғридан-тўғри хорижий сармояларнинг асосий мамлакати бўлиб қолиши учун биз энг юқори жаҳон стандартларига мос янги инвестиция циклини йўлга қўйдик”, – деди Президент давра суҳбатида.
Бундан ташқари, мамлакат транспорт-логистика салоҳиятини диверсификация қилиш ва кенгайтириш билан фаол шуғулланмоқда. Шу билан бирга, Президент ташриф чоғида умумий сармоявий қиймати қарийб 18 миллиард доллар бўлган турли тижорат ҳужжатлари имзолангани ва “бу иқтисодий ҳамкорликни дадил ривожлантиришга киришилаётганини кўрсатаётганини” таъкидлади.
“...Биз Транскаспий халқаро транспорт йўналиши ёки Ўрта йўлакнинг ривожланишига катта умид боғлаймиз. Ишонамизки, Қатар компаниялари ва молия институтлари ушбу соҳадаги бизнес ва сармоявий имкониятларни кўриб чиқишдан катта фойда кўради. Бугун биз умумий инвестиция қиймати қарийб 18 миллиард доллар бўлган турли тижорат ҳужжатларини имзолаймиз. Бу иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришга дадил киришганимиздан далолатдир”, – деди Давлат раҳбари.
ҚР Президенти, шунингдек, қатарлик ишбилармонларни жорий йилнинг июнь ойида бўлиб ўтадиган Астана халқаро форумида иштирок этишга таклиф қилди. Al Faisal Holding директорлар кенгаши раиси Файсал бин Қасим Ол Тани билан учрашувда у компанияга Астанада махсус бино қуришни таклиф қилди. Power International Holding эгалари Муатаз Ал-Ҳаят ва Рамез Ал-Ҳаят эса Қашағанда газни қайта ишлаш заводларини қуриш ва телекоммуникация соҳасига кириш режасини Қасим-Жомарт Тоқаевга тақдим этди.
Қасим-Жомарт Тоқаев Маслаҳат Кенгашида нутқ сўзлаган биринчи хорижий президентдир
Қозоғистон Президенти Қатар Давлати Маслаҳат кенгаши аъзоларига мурожаат қилиб, бугунги кун тартибидаги глобал ва минтақавий кун тартиби бўйича Қозоғистон позициясини билдирди. Қасим-Жомарт Тоқаев Маслаҳат Кенгашида нутқ сўзлаган биринчи хорижий президентдир.
“Қайд этишни истардимки, мамлакатларимиз ўртасидаги ҳамкорлик тобора кучайиб бораётганидан мамнунмиз. Икки мамлакат ишбилармонлари ва фуқаролари визасиз режим ва ҳафтасига 20 га яқин рейслардан фойдаланмоқда. Бироқ, бу кўрсаткични ошириш имконияти мавжуд. Шундай экан, олдимизда жуда кўп ишлар турибди”, – деди Қозоғистон Президенти.
Давлат раҳбари халқаро муаммоларга ҳам алоҳида эътибор қаратди. Қасим-Жомарт Тоқаев геосиёсий можаро ва қарама-қаршиликлар, терроризм, экстремал иқлим шароитлари глобал кун тартибида эмаслигини ва бу дунё хавфсизлик архитектурасига зарар етказаётганини тан олиш зарурлигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, барча таҳдидлар Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Низомида мустаҳкамланган халқаро ҳуқуқнинг асосий тамойилларининг бир вақтнинг ўзида бузилишидан келиб чиқади.
Президентнинг таъкидлашича, Марказий Осиё ҳозир ўз тарихида бурилиш даврини бошдан кечирмоқда. Минтақада сиёсий ва иқтисодий алоқалар фаоллашди.
“Биз Марказий Осиёнинг янги қиёфасини яратмоқдамиз. Қадим замонлардан цивилизациялар ривожида муҳим ўрин тутган бу ҳудуд ҳозир ҳам, келажакда ҳам беқиёс имкониятларга йўл очмоқда”, – деди Президент.
Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Сонийнинг хулосаси
Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Форс кўрфазига ташрифи самарали бўлди. Режалаштирилган йўналиш бўйича ҳужжатлар имзоланиб, сармоявий ишлар амалга оширилди. Икки давлат шериклик муносабатларининг янги босқичига чиқди ва бу ташриф якунини Қатар раҳбари Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Сонийнинг мулоҳазалари билан якунлаш мумкин.
“Биз Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ташрифи ҳамда Қатар ва Қозоғистон ўртасидаги савдо-иқтисодий муносабатларни ривожлантириш масалаларини муҳокама қилганимиздан миннатдормиз. Биз икки дўст давлат ўртасидаги икки томонлама ҳамкорликни ривожлантириш механизмлари бўйича келишиб олдик ва умумий интилишлар ва орзу қилинган амбицияларга мувофиқ доимий шерикликни йўлга қўйиш орқали самарали ҳамкорликка умид қиламиз”, – дея якунлади Қатар Амири Қозоғистон Президентининг ташрифини.
سعداء بزيارة الرئيس قاسم جومارت توكاييف، وبمباحثاتنا حول تنمية العلاقات الاقتصادية والتجارية بين قطر وكازاخستان. متفقان بشأن آليات تطوير التعاون الثنائي بين بلدينا الصديقين، ونتطلع إلى مزيد من التعاون المثمر، بما يؤسس لشراكة مستدامة على قدر التطلعات المشتركة والطموحات المرجوة. pic.twitter.com/vY0e8RmaBD
— تميم بن حمد (@TamimBinHamad) February 14, 2024
Таъкидлаш жоизки, икки давлат ўртасидаги муҳим йўналишлар, жумладан, инвестициялар ҳам яхши суръатларда ривожланмоқда. Давлатларнинг савдо айланмаси ҳам сезиларли даражада ошди. 2018 йилда 429 минг долларлик айланма ўтган йилнинг ўн бир ойида 9,6 миллион долларга етди. Мутахассислар буни “тарихий максимал” деб аташган. Аввалроқ Казинформ мухбири мамлакатлар ўртасидаги кенг қамровли алоқалар ва Президент ташрифидан нимани кутиш мумкинлиги ҳақида ёзган эди.
