Иртиш-Қарағанди канали – аср лойиҳаси бўлиб, уни амалга оширишга Сатбаев туртки бўлган
PAVLODAR. Kazinform – 1949-1958 йилларда Шапиқ Шўкин бошчилигидаги маҳаллий олимлар Иртиш дарёсининг оқимини буриш асосида Марказий Қозоғистонни сув билан таъминлаш муаммосини ҳал қилиш мумкинлигини исботлади. Бу ғояни илгари сурган Қозоғистон Фанлар академиясининг биринчи президенти Қаниш Сатбаев эди.
Бутун республикадаги сув заҳираларининг атиги 7 фоизи “Сариарқа” даласига тегишли эканлигини эшитиб, Қаниш Сатбаев ҳайратга тушган. Республика ёқилғисининг 70 фоизини таъминловчи марказий ҳудудларда сувнинг бундай танқислиги кузатилаётгани ҳайратланарли кўрсаткичдир. Бу икки кўрсаткич баланси мувозанатлаштирилмагунча, ер бойликларини мамлакат манфаати учун таклиф қилиб бўлмайди.
Шу ўринда Сатбаев маҳаллий олимлар олдига келажакда Иртиш-Қарағанди сув каналини қуриш масаласини қўйди. Кўпгина маҳаллий гидрология институтлари бунга қарши ва ер ости сувларини олишни тавсия қилади. Баҳсларга тўла кунларда Қозоғистон энергетика институти директори, биринчи қозоқ энергетика олими Шапиқ Шўкин Сатбаев ҳузурига келиб, ўз маърузаси билан чиқади.
«Водоканалпроект» акциядорлик жамияти томонидан фойдаланилаётган сув омбори йилига 585 миллион куб метр сув бериш имкониятига эга. Марказий Қозоғистон саноати эса камида 2-2,5 миллиард куб метр сувга муҳтож. Бу далилдан кейин канал қурилишига қарши чиққанларнинг оғзига қум қуйилган. Қаниш Имантайулининг кўрсатмаси бўйича Ш.Шўкин жорий сув канали лойиҳасини ишлаб чиқди. Ўнлаб йиллар давомида икки кучли қозоғистонлик олим бу лойиҳани маслаҳатлашиб ишлаб чиқди.
Ушбу расмга Сатбаев ва Шўкин 1959 йилда Алматида тушган. Бу сурат яқинда Буқар жирау номидаги Адабиёт ва санъат музейи ходимлари томонидан вилоят Потатин тарихий ўлкашунослик музейи фондидан топилди.
Ш.Шўкин Сибир дарёларини Қозоғистон ва Ўрта Осиёга йўналтириш муаммосини биринчилардан бўлиб илмий жиҳатдан кўриб чиққан олимлардандир.
Эслатиб ўтамиз, яқинда Баянаулдан академик Қаниш Сатбаев ишлатган ёзув машинкаси топилган эди. Ёдгорлик узоқ вақт давомида баянауллик эр-хотин Михаил ва Галина Баек оиласи томонидан сақланиб қолган.
