2025 йилда Ер юзида иқлим қандай ўзгарди
ASTANА. Кazinform — 2025 йил жаҳон ҳарорат мониторинги тарихидаги энг иссиқ йиллардан бири сифатида эсда қолди. Дунёнинг кўплаб минтақаларида иссиқлик тўлқинлари кучайди ва қурғоқчилик авжига чиқди, деб хабар беради Аnadolu.
Жаҳон метеорология ташкилоти маълумотларига кўра, 2024 йил рекорд даражадаги энг иссиқ йил деб тан олинган, 2025 йилда эса кўплаб минтақаларда ўртача глобал ҳарорат рекорд даражага етди. Ташкилот ноябрь ойида эълон қилинган ҳисоботда 2025 йил рекорд даражадаги иккинчи ёки учинчи энг иссиқ йил бўлиши мумкинлигини таъкидлади. Шунингдек, кейинги беш йил ичида ҳарорат кўрсаткичлари шу даражада ёки унга яқин бўлиб қолиши кутилмоқда.
Сентябрь ойида эълон қилинган Жаҳон сув ресурслари ҳолати тўғрисидаги ҳисоботда иқлим ўзгариши сув айланишини тобора беқарор ва экстремал ҳолатга келтиргани таъкидланган. БМТ Сув ресурслари агентлиги маълумотларига кўра, бугунги кунда дунёда тахминан 3,6 миллиард киши йилига камида бир ой ичимлик суви танқислигини бошдан кечирмоқда. Бу кўрсаткич 2050 йилга бориб 5 миллиард кишидан ошиши мумкин.
Экспертлар 2025 йилдаги ҳарорат тебранишларини атмосферадаги иссиқхона газларининг рекорд даражадаги концентрацияси билан боғлайдилар. Уларнинг фикрига кўра, иқлим инқирози нафақат келажак таҳдиди, балки кундалик ҳаётга бевосита таъсир қилувчи ҳақиқий ҳодисага айланди. Иссиқлик тўлқини ўлим ва соғлиққа зарар етказишдан ташқари, қишлоқ хўжалигига ҳам зарар етказмоқда, сув ресурсларини камайтирмоқда ва энергия талабини оширмоқда.
Ёз давомида кўплаб мамлакатларда ҳарорат иқлим нормасидан сезиларли даражада юқори бўлди. 2025 йил дунё тарихидаги энг иссиқ ёзлардан бири сифатида қайд этилди. Минглаб одамлар жазирама уришидан ҳалок бўлди ва кўп одамлар касалхонага ётқизилди. АҚШ ва Европада ўрмон ёнғинлари кўпайди ва қурғоқчилик кучайди.
Бу йилги июль ойи рекорд даражадаги учинчи энг иссиқ июль ойи бўлди. Европада қитъадаги ўртача ҳарорат 21,1 даражага етди, бу 1991-2020 йиллардаги ўртача кўрсаткичдан 1,3 даражага юқори. Буюк Британия рекорд даражадаги энг иссиқ июнь ойини қайд этди, Нидерландия эса 124 йил ичида иккинчи энг юқори ҳароратни қайд этди. Иссиқлик тўлқини Скандинавияда, айниқса Швеция ва Финляндияда сезилди. Туркиянинг Ширнак провинциясининг Силопи туманида 25 июль куни энг юқори ҳарорат қайд этилди, 50,5 даража Цельсийга етди.
Иссиқлик тўлқини Европада одамларнинг ўлимига сабаб бўлди. Imperial College London ва London School of Hygiene and Tropical Medicine олимлари томонидан ўтказилган тадқиқотга кўра, июнь ва август ойлари оралиғида Европанинг 854 шаҳрида 24 400 га яқин одам вафот этган, уларнинг 16 500 га яқини иқлим ўзгариши натижасида ҳароратнинг кўтарилиши билан боғлиқ. Энг кўп ўлим Италия, Испания, Германия, Франция ва Буюк Британияда қайд этилган.
Юқори ҳарорат Осиё қитъасига ҳам жиддий таъсир кўрсатди. Японияда июнь 1898 йилдан бери энг иссиқ ой бўлди, минглаб одамлар касалхонага ётқизилди. Жанубий Корея, Ҳиндистон, Покистон ва Эрон ҳам рекорд даражадаги ҳароратни қайд этди, баъзи минтақаларда давлат идоралари вақтинча ёпилди.
Ҳаддан ташқари иссиқлик қурғоқчиликни кучайтирди. Эрондаги бир нечта сув омборлари бутунлай қуриб қолди ва Урмия кўли қуриб қолди. Жанубий Кореянинг Каннин шаҳри фалокат зонаси деб эълон қилинди. Сурия ва бир қатор Африка мамлакатларида ёғингарчилик миқдорининг камайиши туфайли сув танқислиги янада кучайди.
Экспертларнинг фикрига кўра, иқлим ўзгаришига мослашиш ва унинг оқибатларини юмшатиш бўйича чора-тадбирларни тезлаштириш бутун дунё мамлакатлари учун стратегик аҳамиятга эга.
Эслатиб ўтамиз, Бразилияда БМТнинг иқлим бўйича саммити чоғида ёнғин чиқди.
