Жўжи хон Қостанай заминида қандай из қолдирган
ASTANА. Кazinform – Жўжи хон — Мўғуллар империясининг асосчиси Чингизхоннинг тўнғич ўғли. Унинг Қозоғистон билан бевосита алоқаси шундаки, Жўжи хон авлодлари Олтин Ўрда давлатининг ҳукмдорлари бўлган, умуман олганда, Қозоқ хонлигининг барча хонлари унинг бевосита авлодлари ҳисобланади. Бу тарихий шахс нима учун Қозоғистонда машҳурлиги ва ишғол этувчи Қостанай заминида қандай из қолдиргани ҳақида Каzinform мухбири материалидан ўқинг.
Тарихий саёҳатни тарих фанлари номзоди А. Байтурсинули номидаги Қостанай вилоят университети доценти Серикжан Исмаилов олиб борди. У Жўжи хон ҳақида баъзи маълумотларни алоҳида айтиб ўтди.
“Чингизхон босиб олган ерларини 4 қисмга бўлганида, ҳозирги Қозоғистоннинг кўп қисми ўша пайтда Жўжи хонга тегишли бўлган Улуғ Улус таркибига кирган”, - деб таъкидлайди тарихчи.
Қозоғистон билан алоқа деярли Жўжи хон ҳукмронлиги даврида кузатилади. Тўрғай заминидаги жангларда Қостанай вилояти учун буюк давлат арбоби алоҳида тилга олинади.
“Қозоқ тарихчиси Муҳамеджан Тинишпаев таъкидлаганидек, айнан Тўрғай далаларида Жўжи хон ва Хоразмшоҳ қўшинлари ўртасида қонли тўқнашувлар бўлган (1200-1220-йилларда Хоразмшоҳ Алоуддин Муҳаммад II — муаллиф эслатмаси). Биринчи жангларда ғалабага эришилмаган (гарчи мўғул қўшини сон жиҳатидан устун бўлган бўлса ҳам). Маълумотларга кўра, Жўжи хон жангни давом эттирмасликка қарор қилган ва ҳатто кечгача ўт ёқиб, қўшинлари билан жанг майдонини тарк этган. Тарихчилар ҳатто ҳукмдорлар ўртасида муроса суҳбати бўлганлигини таъкидлашади, унда Жўжи хон жангдан узоқроқ бўлиш имконияти ҳақида гапирган, чунки у ўзининг асосий душмани - маркит қабилаларига (ўша пайтда мўғулларга таҳдид қилган ва таъқиб этган) қизиққан. Бироқ Хоразмшоҳ барибир жанг қилишга қарор қилди ва жанг ҳозирги Қостанай вилояти далаларида бўлди”, — деди Серикжан Исмаилов.
Буюк ҳукмдорнинг вафоти ҳақида қизиқарли афсона бор. У 1227 йилнинг баҳорида вафот этди.
Айрим манбаларда ов пайтида қулоннинг бир қулинини отиб, ўч олишга қарор қилган бия от устидаги Жўжи хонни таъқиб қилгани айтилади. От ҳуркиб кетади ва унинг устидаги одамни йиқитади. Ҳукмдор оғир яраланган ва натижада кейин вафот этган. Шундан сўнг қозоқларда “Оқсоқ қулон, Жўжи хон” номли мотам қўшиғи пайдо бўлиб, бу воқеага бағишланган ўзига хос эпик қўшиқ жанридир.
“Хоннинг ўлимининг яна бир версияси бор. Кейинги пайтларда тўнғич ўғли отаси Чингиз хоннинг насиҳатларига қулоқ солгиси келмай қолгани айтилади. Шундан сўнг Чингизхон овга ёлланма жаллод жўнатади ва у ҳукмдорнинг отидан йиқилиб тушишига шароит яратади. Маълумки, Жўши хон бўйнидаги жароҳатдан вафот этган”, — дейди тарихчи.
