Йил бошидан буён қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулоти ҳажми 8,2 трлн тенгени ташкил этди

Қозоғистон Республикаси Ҳукумати қишлоқ хўжалигини ривожлантириш бўйича ўтган йил якунларини сарҳисоб қилди, деб хабар беради Kazinform.

Қишлоқ хўжалиги иқтисодиётнинг асосий тармоқларидан бири бщлиб, озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашнинг асосидир.

Давлат томонидан қишлоқ хўжалигини қўллаб-қувватлаш учун ҳар йили салмоқли маблағлар ажратилиб, фермерлар уларни субсидиялар, имтиёзли кредитлар ва арзон қишлоқ хўжалиги техникаси кўринишида олмоқда.

Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев соҳани янада ривожлантириш доирасида ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш ва маҳаллий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг қўшимча қийматини ошириш бўйича стратегик вазифаларни белгилаб берди.

— Маҳаллий қишлоқ хўжалигининг салоҳияти жуда катта, бироқ биз уни ҳали тўлиқ амалга ошира олмаяпмиз. Қозоғистон атрофида юқори сифатли озиқ-овқат маҳсулотларига муҳтож бўлган улкан бозорлар мавжуд. Мамлакатимизнинг стратегик мақсади – Евроосиё қитъасининг етакчи қишлоқ хўжалиги марказларидан бирига айланиш. Бирламчи ишлаб чиқаришдан юқори қўшилган қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқаришга босқичма-босқич ўтмасдан буни амалга ошириш мумкин эмас. Мақсад – уч йил ичида агросаноат мажмуасида қайта ишлаш маҳсулотлари улушини 70 фоизга етказиш”, - деди Қозоғистон Республикаси Президентининг мамлакат халқига Мурожаатномасида.

Белгиланган мақсадларга эришиш учун Қозоғистон Республикаси Ҳукумати агросаноат комплексини ривожлантириш бўйича бир қатор янги дастурларни амалга оширишга киришди, улар ушбу йўналишда сифатли ютуқ яратиш учун шароит яратишга қаратилган.

Primeminister.kz таҳририяти 2023 йилда қишлоқ хўжалигини ривожлантириш якунлари бўйича шарҳ материалини тақдим этади.

- Қишлоқ хўжалиги

Жорий йилнинг 11 ойида қишлоқ хўжалиги ялпи маҳсулоти ҳажми 8,2 триллион тенгени ташкил этди. 16,6 миллион тонна ғалла, 2,1 миллион тонна ёғли, 5 миллион дона ем-хашак экинлари йиғиб олинди. Ўтган йилнинг ўтган йилдаги қолдиқларини ҳисобга олсак, ҳосил ички бозорни тўлиқ таъминлашга етарли.

Қозоғистон Республикаси чорвачилик саноати барқарор ўсиш суръатларини кўрсатмоқда.

Жорий йилнинг 11 ойида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 3,3 фоизга ошиб, 3,8 триллион тенгени ташкил этди.

Қорамоллар сони 2,9 фоизга (9 миллион бош), қўй ва эчкилар 4 фоизга (23,6 миллион бош), отлар 8,3 фоизга (4 миллион бош), туялар – 5,3 фоизга (277,6 минг бош), шунингдек, паррандалар – 9,5 фоизга (54 миллион бош).

Озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 1,9 фоизга ошиб, 2,9 трлн тенгени ташкил этди. Хусусан, сариёғ ишлаб чиқариш 18,4 фоизга (28,7 минг тонна), пишлоқ ва творог ишлаб чиқариш 9,3 фоизга (39,8 минг тонна), қайта ишланган сут - 3 фоизга (548,1 минг тонна), колбаса маҳсулотлари - 1,9 фоизга (61,4 минг тонна), ўсимлик мойи - 1 фоизга (609,4 минг тонна).

Ижтимоий-тадбиркорлик корпорациялари орқали қишлоқ хўжалигида йирик саноат лойиҳаларини амалга ошириш бўйича Шимолий Қозоғистон вилоятининг муваффақиятли тажрибасини ҳудудларда татбиқ этиш бўйича катта ишлар бошланди.

Ушбу мақсадлар учун 100 миллиард тенге ажратилди, бу 65 та товар сут-товар фермасини қуришни молиялаштириш ва натижада сут ишлаб чиқариш ҳажмини камида 373 минг тоннага ошириш имконини беради. 2024 йилда дастурни амалга ошириш учун қўшимча 100 миллиард тенге ажратиш режалаштирилган.

Шимолий Қозоғистон вилояти, Аққайин туманида 400 бошга мўлжалланган янги сут фермаси ишга туширилди. Лойиҳага 1,2 миллиард тенге сармоя киритилди. Фермер хўжалигининг ишга туширилиши «Солтүстік» ижтимоий тадбиркорлик корпорацияси орқали имтиёзли молиялаштириш бўйича пилот лойиҳа туфайли мумкин бўлди.

Давлат раҳбари топшириғига кўра, қишлоқ хўжалиги кооперациясини ривожлантириш орқали қишлоқ аҳолиси даромадларини ошириш бўйича «Ауыл аманаты» дастурини кенг миқёсда амалга ошириш бошланди. 2023 йилда ушбу мақсадлар учун 100 миллиард тенге ажратилди. Натижада 17 мингта микрокредит ажратиш, бунинг натижасида эса 18 мингга яқин янги иш ўрни яратиш режалаштирилган. Бугунги кунга қадар жами 69,4 миллиард тенгега яқин 11,3 мингта микрокредит ажратилди.

Лойиҳа доирасида бугунги кунга қадар мамлакатимизнинг барча ҳудудларида шахсий ёрдамчи хўжаликлар, деҳқон ва фермер хўжаликлари, шунингдек, қайта ишлаш корхоналарини бирлаштирган 400 дан ортиқ қишлоқ хўжалиги кооперативлари ташкил этилди.

Фойдаланилмаётган ва ноқонуний берилган қишлоқ хўжалиги ерларини қайтариш ишлари давом этмоқда. 2023 йилда 4,6 миллион гектар, 2022 йил бошидан эса жами 10 миллион гектар давлатга қайтарилди. Яйлов тақчиллиги масаласи долзарблигини инобатга олиб, қайтарилган ерлар тегишли аҳоли пунктларига бириктириб, деҳқонлар эҳтиёжига устувор аҳамият қаратилмоқда.

Абай вилоятининг Кўкпектин туманида 1 минг 543 гектар майдонда ирригация тизимлари қурилиши якунланди, 960 гектар ғалла экинларини суғориш учун 17 та пуркагич ўрнатилди. Лойиҳанинг умумий қиймати 1,5 миллиард тенгени ташкил этди.

Давлат томонидан қўллаб-қувватланаётгани туфайли соҳага инвестициялар оқими ортиб бормоқда. 2023 йил бошидан буён маҳаллий агросаноат мажмуасида умумий қиймати 164,5 миллиард тенге бўлган 207 та инвестиция лойиҳаси ишга туширилди.

Умуман олганда, 11 ой якунларига кўра, республика қишлоқ хўжалигига 855 миллиард тенге (ўтган йилга нисбатан 11 фоизга кўп), озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришга 130 миллиард тенге (ўсиш 9,5 фоиз) жалб қилинди.

Агросаноат мажмуасини субсидиялаш учун барча манбалар ҳисобидан 500 миллиард тенгега яқин маблағ ажратилди.

Субсидиялар тизими ислоҳ қилинди. Коррупцияга қарши курашиш хизматининг тавсиялари асосида барча қоидаларга коррупция хавфини камайтиришга қаратилган мақсадли ўзгартиришлар киритилди.

Фермерлар учун бепул ва барча давлат маълумотлар базалари билан интеграциялашган субсидиялар бўйича ягона давлат ахборот тизими жорий этилди. Шунингдек, кичик ва ўрта фермер хўжаликларининг субсидиялардан фойдаланиш имкониятини таъминлаш учун "кутиш варақалари" жорий этилди.

Биринчи марта субсидиялашнинг умумий қоидаларига фермерларнинг иссиқхоналарига мавсумдан ташқари ёпиқ жойларда сабзавот етиштиришда электр энергияси, газ ва кўмир харажатлари учун субсидиялар олиш имконини берувчи қоида қўшилди. Декабрь ойи охирида Туркистон вилоятида деҳқонларнинг иссиқхоналарига субсидиялар берила бошланди.

2023 йилда Туркистон вилоятида интенсив боғдорчилик майдони 5405 гектарга етказилди. Янги технологияларни жорий этиш туфайли ҳосилдорлик беш баравар, яъни 60-70 центнердан 300-350 центнергача ошди.

Барқарорлаштириш жамғармаларида сабзавот захирасини шакллантириш, ишлаб чиқарувчилар билан меморандумлар имзолаш ва давлат томонидан қўллаб-қувватланаётган чора-тадбирлар туфайли ижтимоий аҳамиятга эга озиқ-овқат маҳсулотлари нархининг ошишини барқарорлаштириш мумкин бўлди. 11 ой якунида озиқ-овқат инфляцияси даражаси 7,5 фоизни ташкил этди.

“Байтерек” АЖ орқали қишлоқ хўжалиги субъектларини кредитлаш учун 461,6 миллиард тенге, жумладан “Агрокредит корпорацияси” АЖ орқали 318,6 миллиард тенге ва “КазАгроФинанcе” АЖ орқали 143 миллиард тенге йўналтирилди.

Шемонаиха туманидаги “Рулиха” фермер хўжалигида “Аграр кредит корпорацияси” акциядорлик жамиятидан олинган кредит эвазига сут маҳсулдорлиги юқорилиги билан машҳур “Голштейн” зотли 600 бош сигир сотиб олди. Ҳар бир сигир кунига 30 литрдан ортиқ ёғлилиги 4,5% сут беради.

“Аграр кредит корпорацияси” акциядорлик жамияти маблағлари ҳисобидан Қостанай вилоятида сиғими 6 минг тонна бўлган сабзавот сақлаш омбори ишга туширилди.

Давлат раҳбари топшириғига кўра, жорий йилги об-ҳавонинг мураккаблигини инобатга олган ҳолда, мамлакат деҳқонларини қўшимча қўллаб-қувватлаш бўйича ҳукумат томонидан бир қатор чора-тадбирлар белгиланди:

— Жамбил вилоятида ерлари қурөоқчиликдан зарар кщрган фермерларга етказилган зарарни қоплаш учун Ҳукумат захирасидан 3,7 миллиард тенгедан ортиқ маблағ ажратилди;

— донни қуритиш учун литри 250 тенгадан 62,5 минг тонна миқдорида имтиёзли дизель ёқилғиси ажратилди, бу бозордагидан 15 фоизга арзон;

— кредитлар ва ссудалар “Байтерек” холдингининг молия институтлари томонидан товар ишлаб чиқарувчиларга нисбатан жарималар қўлланилмаган ҳолда берилган;

— фермерлар учун бозор даражасида 3-синф буғдойи учун 120 минг тенга, 4-синф буғдойи учун 105 минг тенга миқдорида адолатли харид нархлари белгиланди;

— Ҳукумат захирасидан 31,3 миллиард тенге ажратилди, бу маблағ 350 минг тонна буғдойни тўғридан-тўғри сотиб олишга йўналтирилди;

— қарийб 400 минг тонна юмшоқ буғдойнинг уруғлик фонди шакллантирилмоқда.

Шундай қилиб, давлат 2023 йилда қишлоқ хўжалигини ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш учун қарийб 1,2 триллион тенге ажратди.

Умуман олганда, кўрилаётган чора-тадбирлар фермерларнинг молиявий аҳволини яхшилаш, 2024 йилги экиш мавсумига ўз вақтида тайёргарлик кўриш имконини беради.