Ярим йиллик сарҳисоби: ижтимоий маҳсулотлар нархининг пасайиши, товар айланмасининг ўсиши
ASTANА. Кazinform - Қозоғистонда ички савдо айланмаси 27,6 триллион тенгега етди, савдога киритилган сармоялар 282,4 миллиард тенгени ташкил этди. 2016 йилдан буён биринчи марта ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулотлар нархлари индексининг пасайиши сезиларли ютуқ бўлди. Primeminister.kz сайти Савдо ва интеграция вазирлигининг 2024 йилнинг биринчи ярмидаги фаолиятининг асосий йўналишларини кўриб чиқади.
Ички савдони ривожлантириш
2024 йилнинг 6 ойида ички товар айланмаси 27,6 триллион тенгени ташкил этди, реал савдо ҳажми индекси (НКИ) 3,9 фоиз даражасида шаклланди. Жорий йилнинг июнь ойида май ойига нисбатан сотувлар ҳажмининг 16,8% даражасида тез ўсиши кузатилди. Шу билан бирга, улгуржи савдо 10,5 фоизга, чакана савдо 30,6 фоизга ошди. Соҳага йўналтирилган инвестициялар ҳажми 6 ойда 282,4 миллиард тенгега етди, шундан 153,6 миллиард тенге улгуржи ва чакана савдога тўғри келади.
Савдо ва интеграция вазирлиги (СИВ) замонавий савдо инфратузилмасини яратишни рағбатлантириш учун ички савдо субъектларига давлат томонидан ёрдам беради. Янги ташаббус доирасида охирги қарз олувчи учун фоиз ставкаси 9 фоиздан ошмайдиган субсидия жорий этилди. Шунингдек, етишмаётган кафолатни таъминлаш учун ички савдо субъектлари кредит кафолати воситасидан фойдаланишлари мумкин.
Давлат томонидан қўллаб-қувватлаш маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга ҳам қаратилган. Дўкон пештахталарида маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотлари ҳажми 50 фоиздан, ноозиқ-овқат маҳсулотлари улуши эса 20 фоиздан кам бўлмаслиги керак.
Шунингдек, 2025 йилнинг 31 декабрига қадар савдо бозорларини модернизация қилиш бўйича режалаштирилган ишлар амалга оширилмоқда. 20 мингдан ортиқ ижарачи тадбиркор ва 5 мингдан ортиқ бозор ходимлари қўллаб-қувватланди. Маҳаллий ижро ҳокимияти органлари ва тадбиркорлик субъектлари билан биргаликда модернизация қилиш бўйича “Йўл харитаси”га киритилган 75 та бозор аниқланган бўлиб, жорий йилда 16 таси модернизация қилинади.
Савдо объектларини таснифлашни таъминлаш ва харидорларнинг ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлигини таъминлаш, шунингдек ёритишни яхшилаш, қўшни ҳудудни ободонлаштириш, кириш жойларига қулай кириш йўллари ва пиёдалар учун қулайлик яратишга қаратилган умумий талабларни белгиловчи миллий стандарт жорий этилди.
Сўнгги 8 йил ичида биринчи марта ижтимоий аҳамиятга эга озиқ-овқат маҳсулотларининг нархи пасаймоқда
2016 йилдан бери Қозоғистонда биринчи марта ижтимоий аҳамиятга эга озиқ-овқат маҳсулотлари нархлари индекси пасайган. Кўрилган чора-тадбирлар натижасида ўртача дефляция индекси 99,8 фоизни ташкил этди.
Нархларнинг мавсумий ўзгаришига йўл қўймаслик мақсадида бозорга 160 минг тоннадан ортиқ сабзавот маҳсулотлари етказиб берилди. Шунингдек, тухум ишлаб чиқарувчилар уюшмаси билан йил охиригача тухум нархини белгилаш бўйича шартнома имзоланди, бу эса бозорда нарх демпингининг олдини олади. Маҳаллий қайта ишлаш корхоналарини хомашё билан таъминлаш мақсадида кунгабоқар уруғини экспорт қилиш учун экспорт божхона тўлови жорий этилди.
Ижтимоий аҳамиятга эга маҳсулотларнинг “электрон дарча”сига айланган товарларни кузатиш миллий тизими тажриба режимида ишлайди. 58 та товардан иборат озиқ-овқат саватини тўлиқ кенгайтириш учун фойдаланиш режалаштирилган.
Нархларнинг асоссиз ошиб кетишининг олдини олиш мақсадида давлат назорати кучайтирилди. Жорий йил бошидан буён 16,3 миллион тенге миқдорида савдо қонунчилигини бузганлик учун 2357 та маъмурий иш қўзғатилди. Савдо балансини сақлаб қолиш бўйича ишлар жадал олиб борилмоқда: 2024 йилнинг биринчи ярмида товар айирбошлаш балансини суиистеъмол қилиш тўғрисида 1946 та қарор чиқарилди.
Электрон савдо ва айирбошлашни ривожлантириш
Тезкор маълумотларга кўра, биринчи ярим йилликда электрон савдо ҳажми қарийб 1,5 триллион тенгени ташкил этди, бу ўтган йилги йиллик ҳажмнинг қарийб 62 фоизини ташкил этади.
Жорий йилнинг май ойида СИВ “Атамекен” МТП билан биргаликда республика бўйлаб тадбиркорлар учун электрон тижорат бўйича ўқув курсларини бошлади. Ишга Kaspi.kz, JMart.kz, Wildberries, Оzon каби йирик бозорлар жалб қилинган. Бугунги кунда 800 дан ортиқ тадбиркорлик субъекти ушбу курслардан ўтди.
Тадбиркорлик таклифлари асосида 2027 йилгача электрон савдони ривожлантириш режаси ишлаб чиқилди ва қабул қилинди. Уни амалга ошириш жараёнида “Даму” тадбиркорликни ривожлантириш жамғармаси” акциядорлик жамияти билан ҳамкорликда электрон савдо субъектларини қўллаб-қувватлаш, жумладан, кредитларни субсидиялаш ва кафолатлаш чоралари кўрилди.
Электрон савдонинг логистика инфратузилмаси фаол ривожланмоқда. “Қазпочта” АЖ ва Хитойнинг йирик логистика компанияси ўртасида қўшма корхона ташкил этилди. Лойиҳанинг асосий мақсади Қозоғистон, Хитой, Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасида электрон савдони ривожлантиришдан иборат. Қозоғистон электрон тижорат учун транзит марказ вазифасини бажаради. "Қазпочта" миллий оператор бўлиб, электрон тижорат товарларини мамлакатнинг барча ҳудудларига етказиб беришни таъминлайди. Шунингдек, йирик дистрибьютор марказ қуриш режалаштирилган.
Халқаро миқёсда, жумладан Савдо ва тараққиёт ташкилоти, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти, Евроосиё иқтисодий иттифоқи каби халқаро ташкилотлар билан электрон тижорат соҳасида ҳамкорликнинг меъёрий-ҳуқуқий базасини ишлаб чиқиш бўйича ишлар давом эттирилмоқда.
Давлат раҳбарининг топшириғини бажариш мақсадида товар-хомашё биржалари тўғрисидаги қонун ҳужжатларини ислоҳ қилиш бўйича ишлар олиб борилди. Май ойида биржа тўғрисидаги қонун лойиҳаси Парламентга киритилган эди. Ундан кўзланган мақсад – товарлар нархларининг шаффоф мониторинги учун ички индикатор яратиш, товар-хомашё биржалари фаолияти устидан давлат назоратини кучайтириш, иштирокчиларнинг пул оқимини рақамлаштиришдан иборат.
Қозоғистоннинг электрон савдоси ўз чегараларини кенгайтирмоқда
Alibaba.com сайтида маҳаллий маҳсулот ишлаб чиқарувчиларни Қозоғистондаги халқаро савдо майдончаларига таништириш бўйича режалаштирилган ишлар олиб борилмоқда. Ҳар йили ушбу платформада аккаунтларни таклиф қилувчи Қозоғистон компаниялари танлаб олинади. 70 та компанияни платформага киритиш ишлари давом этмоқда. Ҳозирда 47 та компания танлаб олинди, шартномалар тузилмоқда, ҳисоб-китоблар сотиб олинмоқда, кичик сайтлар яратилмоқда. Ушбу давлат томонидан қўллаб-қувватлаш воситаси ишга туширилгандан буён 290 та корхона тахминан 346 миллион доллар даромад олди.
Бундан ташқари, Марказий Осиё давлатларидан Хитойга ва аксинча, электрон тижорат товарларини Қозоғистондаги омборларга жойлаштириш масалалари ишлаб чиқилди. Оzon маркетплейси билан ҳамкорлик доирасида Қозоғистон товарларини Алмати ва Астанадаги омборларга жойлаштириш мумкин бўлди. FBО (Fulfillment By OZON) схемаси орқали сақлаш ва етказиб бериш Оzon платформаси томонидан амалга оширилади.
Ички бозорни ҳимоя қилиш
СИВ қошида савдодаги техник тўсиқлар ва маҳсулотларни хавфсиз олиб кириш ва айланиши масалалари бўйича Вазият штаблари ишлайди. Назорат қилувчи органлар, божхона ва чегара хизматлари иштирокида ички бозорда маҳсулот сифати ва хавфсизлигини таъминлашга қаратилган ўзаро ҳамкорлик механизми ишлаб чиқилди.
Чегарада 10 та сут ишлаб чиқарувчи корхонага нисбатан “Кучайтирилган лаборатория назорати” режими қўлланилиб, икки ишлаб чиқарувчининг маҳсулотини олиб киришга чекловлар жорий этилган. Мутахассислар чегара яқинидаги 8 та назорат-ўтказиш пунктида сут ва сут маҳсулотлари сифатини текширмоқда. Импорт қилувчиларнинг 945 та текширилган автотранспорт воситаларидан 157 таси намуналар олиниб, 40 тасида асосан маркалашда номувофиқликлар борлиги аниқланган. 723 та сертификат, маҳсулотнинг мувофиқлик декларацияси, шундан 144 таси озиқ-овқат маҳсулотларига тегишли бўлган сертификатлар бекор қилинган.
Ички бозорни сифатсиз ва хавфли маҳсулотлардан ҳимоя қилиш мақсадида техник регламентга мос келмайдиган электр жиҳозлари, паст кучланишли ускуналар, нефть маҳсулотлари, қурилиш материаллари, ўғитлар ва маиший техника воситаларини реализация қилган 70 та савдо субъекти жавобгарликка тортилди. Техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги қоидабузарликлар учун 47 миллион тенге жарима солинган, қиймати 2 миллион тенгедан ортиқ бўлган 159 дона маҳсулот партиясини муомаладан чиқариш тақиқланган.
Давлат даромадлари органлари билан ҳамкорликда 1000 дона ғилдиракли юк автомобиллари текширилди. Хитойда ишлаб чиқарилган, техник регламент талабларига жавоб бермайдиган 72 та автомашинанинг кириши тўхтатилди.
Ғилдиракли транспорт воситаларининг хавфсизлиги сертификатини ноқонуний равишда берган 11 та синов лабораторияларининг аккредитация сертификатлари тўхтатилди.
Йилнинг биринчи ярмида профилактик назоратнинг янги тури – “назорат хариди” жорий этилди. Ушбу механизм субъектни олдиндан огоҳлантирмасдан ва прокуратурада рўйхатдан ўтмасдан маҳсулотларни (жумладан, кабель, цемент ва бошқа товарларни) танлаш ва сотиб олиш имконини беради. Энди лаборатория синовлари натижаларига кўра номувофиқлик аниқланган тақдирда, маҳсулотни тақиқлаш ва олиб қўйиш каби тезкор чоралар қўлланилади. Илгари маҳсулотларни олиб қўйиш ва уларни тасарруф этиш ҳуқуқидан маҳрум этишга фақат суд қарори билан рухсат берилган эди.
Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш
Жабрланган қозоғистонликларнинг мурожаатлари асосида истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси ходимлари томонидан 6 баробар кўпроқ текширувлар ўтказилди. Биринчи ярим йилликда 24 441 та мурожаат кўриб чиқилди. Бу ўтган йилга нисбатан 60 фоизга кўпдир. Давлат назорати келиб тушган аризалар асосида амалга оширилади.
2024 йилнинг 6 ойи якунлари бўйича тадбиркорлик субъектларида 570 та текшириш ўтказилди. Ўтган йилга нисбатан ўсиш суръати 620 фоизни ташкил этди. 648 та субъект маъмурий жавобгарликка тортилди, бу 2023 йилга нисбатан 4 баравар кўпдир. Амалга оширилган чора-тадбирлар натижасида 777 миллион тенгедан зиёдроқ миқдорда истеъмолчилар ҳуқуқлари ҳимоя қилинди. Ўтган йилнинг шу даврига нисбатан ўсиш суръати 189 фоизни ташкил этди.
Савдо ва интеграция вазирлиги инновацияларни фаол татбиқ этмоқда ва фуқаролар манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш учун жамоат бирлашмалари билан ҳамкорлик қилмоқда. “Сифатли маҳсулот” лойиҳаси жорий иқтисодий тизимда маҳсулот сифати ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган. Концепция фуқароларнинг эҳтиёжларини қондиришга, жумладан, уларнинг тўсиқсиз ҳимояланиш ҳуқуқларини кафолатланган таъминлашга қаратилган.
Ўрганишга сут, қаймоқ, кефир, ёғ, кунгабоқар ёғи, творог, пишлоқ, парранда гўшти, балиқ ва колбаса каби 681 турдаги маҳсулотлар киритилди. Импорт қилинадиган маҳсулотларни саралаш мамлакатнинг барча ҳудудларидаги 26 та жамоат бирлашмалари томонидан амалга оширилди. 405 турда (59,5%) қоидабузарликлар аниқланган. 337 турдаги маҳсулот ёки умумий қоидабузарликларнинг 83,2 фоизи бўйича ёрлиқлаш (товар тўғрисида давлат тилида маълумотлар йўқлиги ва бошқалар) қисмида қоидабузарликлар аниқланган.
68 турдаги маҳсулотлар таркибида номувофиқлик, яроқлилик муддати ўтган товарлар сотилаётгани, зарур ҳужжатларнинг йўқлиги аниқланган. 203-модда — ҳужжатсиз сотиш, 425-модда — санитария-эпидемиология нормалари соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар, бўйича 139 та маъмурий ҳужжат тузилди. Қолганлари иш босқичида. Шунингдек, Ақтўбе, Туркистон, ҒҚВ, Жетису ва Улитау вилоятларида 12 турдаги маҳсулотларга мувофиқлик декларацияси бекор қилинди ва тўхтатилди.
Техник тартибга солиш ва метрология
2024 йилнинг биринчи ярми якунларига кўра, техник жиҳатдан тартибга солиш ва метрология йўналишида давлат назорати бўйича 3930 та тадбир ўтказилди. 2930 та ҳолатда ҳуқуқбузарликлар аниқланган. 2597 та буйруқ чиқарилди, шунингдек, 242 миллион тенге жаримага тортилди.
ХХР Бозорни тартибга солиш давлат бошқармаси (SAMR) ва Божхона бош бошқармаси (GACC) билан товарларнинг мувофиқлигини баҳолаш ва назорат қилиш соҳасида ҳамкорлик бўйича меморандумлар имзоланди. Бу чора-тадбирлар Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги савдо-иқтисодий муносабатларни ривожлантириш, шунингдек, товарлар хавфсизлиги ва сифатини оширишга қаратилган.
ЕОИИнинг озиқ-овқат маҳсулотлари бўйича техник регламентига жойлашув маълумотлари ўзгарганда ёрлиғини ўзгартирмасдан маҳсулот ишлаб чиқариш имконияти тўғрисида ўзгартиришлар киритилди. Қишлоқ хўжалиги тракторлари ва тиркамаларига экологик синфларга қўйиладиган талаблар кенгайтирилди. Қўллаш доираси ва муддатлари ўйинчоқлар хавфсизлиги бўйича техник регламентда белгиланади.
Шунингдек, жорий даврда 4 та ташаббус миллий стандарти тасдиқланиб, амалдаги 11 та стандартга ўзгартиришлар киритилди. Улар савдо объектлари, қурилиш маҳсулотлари, чиқиндилар билан ишлаш ва метрологик ўлчовларнинг аниқлигини ошириш талабларини тартибга солади.
Абитуриентлар билан ўзаро муносабатлар ва қабул қилинган қарорларнинг тўлиқ рақамли изи жорий этилди, бу эса инсон омилини минималлаштиради. “Миллий аккредитация маркази” РДКнинг асосий хизматлари, жумладан, дастлабки ва қайта аккредитация, аккредитация ҳудудларини янгилаш, кенгайтириш ва қисқартириш бўйича хизматлар рақамлаштирилди. Февралдан июлгача техник жиҳатдан тартибга солиш ахборот тизими томонидан 741 та хизмат қайта ишланди.
Метрология соҳасида рамзлар, ёрлиқлар ва бошқа идентификация белгиларини бериш хизматлари рақамлаштирилди. 5 ойда рақамли хизматлар асосида 867 минг 415 дона ёпиштирилувчи ёрлиқ ва 97 минг 770 дона пластик пломба чиқарилди.
Техник қўмиталарни очиш ва ўзгартириш хизматлари тўлиқ рақамлаштирилган. “Ёқилғи-энергетика комплексининг интеллектуал энергия тизимлари ва киберфизик тизимлари” техник қўмитасини ташкил этиш бўйича материаллар тасдиқланди ва рақамлаштирилди. Илгари ташкил этилган барча техник қўмиталар “Қазстандарт” РДК мутахассислари томонидан рақамлаштирилган.
Ташқи савдо: Қозоғистон экспортининг устувор бозорлари
Асосий устувор йўналишлардан бири Қозоғистоннинг хорижий давлатлар билан савдо айланмасини кенгайтиришдир. Биринчи беш ойда ташқи савдо ҳажми 55 миллиард доллардан ошди. Уч асосий савдо ҳамкорлари анъанавий равишда Хитой, Россия ва Европа Иттифоқини ўз ичига олади. Қозоғистон экспорти 2024 йилнинг январь-май ойларида 1,8 фоизга ошиб, 32,5 миллиард долларни ташкил этди. Нохомашё товарлар ва хизматлар экспорти 13 миллиард доллардан ошди. Уларнинг 10,5 миллиард доллари тайёр маҳсулотларни хорижга етказиб беришдир. Экспорт ҳажмининг ўсишига халқаро бозорларда рангли металлар ва кунгабоқар ёғига талабнинг юқорилиги таъсир кўрсатди. Сўнгги йилларда Қозоғистоннинг хизмат кўрсатиш соҳаси ҳам экспортнинг ижобий суръатларини кўрсатди.
Вазирлик Хитой билан ҳамкорликка алоҳида эътибор қаратган ҳолда янги савдо бозорларининг пайдо бўлиши учун қулай шарт-шароитлар яратиш ва маҳаллий ишлаб чиқарувчилар билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш, экспорт бозорларини кенгайтириш, транспорт йўлакларини ривожлантиришни ҳисобга олган ҳолда фаол ишларни давом эттирмоқда.
Жорий йилнинг беш ойи якунларига кўра, Хитойнинг мамлакат умумий айланмасидаги улуши 20 фоизга етди, товар айланмасининг умумий ҳажми 11,4 миллиард долларни ташкил этди. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 6,6 фоизга кўпдир. Қозоғистондан Хитойга экспорт 2024 йилнинг январь-май ойларида 19,1 фоизга ўсиб, 5,7 миллиард долларни ташкил қилди. Ўрта муддатли истиқболда Қозоғистонга тайёр маҳсулот экспортини 2,5 баробарга ошириш ва етказиб бериш ҳажмини 12 миллиард долларга етказиш вазифаси қўйилган.
ХХРнинг ҳар бир провинцияси билан минтақавийлаштириш тамойили бўйича ҳамкорлик ҳозирданоқ ижобий натижалар бермоқда. Ўтган йилнинг мос даврига нисбатан Шинжон-Уйғур автоном райони (ШУАР) билан товар айирбошлаш ҳажми 50 фоизга, жумладан, экспорт ҳажми 35,3 фоизга ошди. Қозоғистон товарларининг Сичуань провинциясига экспорти қарийб 30 фоизга ошди. Цзянсу шаҳрига маҳаллий маҳсулотларни етказиб бериш 10 баробардан ортиқ ошди.
Қозоғистон ишлаб чиқарувчиларининг янги бозорларга чиқиши ишлаб чиқариш фаолиятини рағбатлантириш ва янги технологияларни жорий этишга қаратилган комплекс қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари туфайли амалга оширилди. Масалан, йилнинг биринчи ярмида ўтган йилнинг декабрь ойида Эрон Ислом Республикаси билан имзоланган товарларнинг эркин савдо ҳудуди тўғрисидаги шартнома ва Сингапур билан хизматлар савдоси тўғрисидаги шартнома ратификация қилинди. Индонезия ва Мўғулистон билан музокаралар, шунингдек, БАА билан товар ва хизматларнинг эркин савдоси бўйича шартномалар тузиш бўйича музокаралар якунланмоқда. Қозоғистон товарларининг ушбу бозорларга экспортини оширишнинг умумий салоҳияти 1,9 миллиард доллардан ошади.
Бундай келишувлар қозоғистонлик етказиб берувчиларнинг халқаро бозорларга чиқиш имкониятларини очиб беради, Қозоғистон капитали иштирокида корхоналарни ташкил этишга кўмаклашади, савдо ва инвестицияларни ҳимоя қилиш учун прогнозли шарт-шароитларни таъминлайди. Давлат раҳбари топшириғига асосан “КazakhExport” экспорт суғурта компанияси негизида экспортни илгари суриш институти ташкил этилиб, 2024 йил 23 январда “Экспорт кредити агентлиги тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. У кенг кўламли суғурта ва молиявий қўллаб-қувватлаш чора-тадбирларини амалга оширишга қаратилган. Фақатгина биринчи ярим йилликда Экспорт-кредит агентлиги томонидан 30 та экспортёр қўллаб-қувватланди.
Экспортни жадаллаштириш дастурини амалга ошириш
Жорий йилда “Экспортни жадаллаштириш-2024” дастури бўйича ишлар давом эттирилиб, унинг доирасида машинасозлик, кимё, енгил ва озиқ-овқат саноати, шунингдек, хизмат кўрсатиш, жумладан, IТ соҳаси каби йўналишларда 120 та корхона танлаб олинди. 8 та мақсадли бозор аниқланди: РФ, Ўзбекистон, Қирғизистон, БАА, Саудия Арабистони Қироллиги, Қатар, Германия ва Хитой.
Дастурнинг амалга оширилиши ҳар йили +100 та фаол экспортчини кўпайтириш имконини беради ва 2025 йилга бориб уларнинг сони 2020 йилдан 2024 йилгача бўлган даврда 1 мингтага етади. 2020-2024 йилларда экспортни жадаллаштириш дастурида 557 та нохомашё маҳсулотлари ишлаб чиқарувчи корхона ва хизмат кўрсатувчи субъектлар иштирок этди. 2023-2024 йилларда иштирокчилар 312 миллион долларлик 44 та экспорт шартномалари/келишувларини имзоладилар.
Экспортчиларга хизмат кўрсатишни қўллаб-қувватлаш
Халқаро кўргазмалар ва савдо миссиялари майдонларида Made in Kazakhstan бренди остида Қозоғистон товарлари оммабоплигини ошириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Йил бошидан буён БАА, ХХР, Афғонистон каби мамлакатларда 5 та савдо-иқтисодий миссиялар ташкил этилди. 150 миллион долларга яқин экспорт шартномалари имзоланди. Тадбирларда Қозоғистоннинг 135 экспорт қилувчи компанияси ва 700 га яқин потенциал хорижий компаниялар иштирок этди.
Савдо-иқтисодий миссиялар доирасида Қозоғистон миллий павильони ҳудудида БААда “Qazaq Trade House” савдо уйи ишга туширилди, у ерда Қозоғистон маҳсулотлари, жумладан гўшт, ёғ, қандолат, ун каби маҳсулотлар кўргазма стенди ташкил этилди.
Шунингдек, Qaz Steppe Innovation Hub коворкинг платформаси иш бошлади, у ерда Қозоғистоннинг илғор стартап лойиҳалари намойиш этилди.
2024 йилнинг март ойида Қозоғистон ва Хитой ўртасида “Марказий Осиё-Цзянсу” кўп функцияли марказини яратиш бўйича келишув имзоланган эди. Ҳужжатга экспортни қўллаб-қувватлаш миллий оператори Qaztrade в Jiangsu SOHO Holdings Group Co. Ltd. халқаро компаниялар гуруҳи томонидан имзоланган. Томонлар Хитойнинг Цзянсу провинциясида Қозоғистон маҳсулотлари, келгусида эса Марказий Осиё мамлакатлари товарлари сотувга қўйиладиган савдо маркази қурилиши лойиҳасини амалга ошириш соҳасида ҳамкорлик қилишга келишиб олдилар. Бундан ташқари, “QazTrade” савдо ваколатхонаси ШУАР, Урумчи шаҳрида рўйхатга олинган.
2024 йил 26 март куни Астана шаҳрида экспортёрларнинг иккинчи форуми — Хитой ва Қозоғистон ўртасидаги савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича конференция бўлиб ўтди. Тадбирда Сичуань ва Хубэй провинцияларининг ишбилармон гуруҳлари вакиллари, жумладан, 200 га яқин тадбиркорлар иштирок этди. Экспортчилар форуми доирасида В2В музокаралари бўлиб ўтди, натижада Қозоғистон ва Хитой бизнес вакиллари умумий қиймати 164,5 миллион долларлик маҳсулот етказиб бериш бўйича шартномалар туздилар.
Нохомашё экспортни ривожлантириш бўйича оператив штаб
2023 йил октябрь ойида СИВ “Атамекен” МТП билан ҳамкорликда бизнеснинг талабларига тезкор жавоб бериш мақсадида нохомашё экспортини ривожлантириш бўйича тезкор штабни ишга туширди. Ўшандан бери 9 та йиғилиш ўтказилди.
2024 йил 12 июль куни B2G диалог форматида тезкор штабнинг кенгайтирилган йиғилиши бўлиб ўтди, унда бизнес ҳамжамиятлари, давлат органлари, миллий ривожланиш институтлари ва экспортёрлар вакиллари иштирок этди.
Фавқулодда вазиятлар штабининг иш натижалари:
✓ Режалаштирилган юк ташиш ҳажмини келишиш ва эркин фойдаланишни таъминлаш билан боғлиқ транспорт ва логистика масалалари ҳал қилинди. ҚТЖ билан юк ташиш режаларини олдиндан шакллантириш бўйича келишувга эришилди;
✓ “QazTrade” АЖ йил давомида бир хилда етказиб беришни таъминлаш мақсадида юклар ва ташиш фасллари таҳлилини ишлаб чиқди;
✓ ХХР Савдо вазири Ван Вэнтао билан ҳамкорликда Қозоғистон-Хитой чегарасида юкларни тезкор транзит қилиш бўйича ишчи гуруҳ тузиш бўйича келишувга эришилди. Бу гуруҳда Қозоғистон ва Хитойнинг транспорт, божхона ва чегара бошқармалари иштирок этади. Ишчи гуруҳнинг биринчи йиғилиши август ойи охирида Урумчида ўтказилиши режалаштирилган.
Халқаро иқтисодий интеграция
Йил бошидан бери СИВ Ақтўбе, Атирау, Манғистау, Ғарбий Қозоғистон Қостанай, Павлодар, Шимолий Қозоғистон, Шарқий Қозоғистон ва Абай каби 9 та вилоятнинг тадбиркорлари билан Қозоғистоннинг ЕОИИ ва ЖСТдаги иштироки масалалари бўйича жамоатчилик қабулхонаси йиғилиши ўтказди.
• Ўтган йилдан буён ЕОИИ ҳамкор-мамлакатларида фаолият юритаётган 7 та тўсиқ олиб ташланди, улар жами йилига 1 миллиард долларлик потенциал экспортга баҳоланмоқда. Масалан, Қозоғистон Беларусь-Россия чегарасида ўтказиш пунктларини очиш бўйича келишувларга эришди.
• Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш мақсадида аъзо давлатларга икки йилгача бўлган муддатга давлат харидлари бўйича миллий режимдан истиснолар белгилаш ҳуқуқи берилган. Йил бошидан буён енгил ва мебель саноати товарлари, трансформаторлар ва 5 та электрон маҳсулотларни олиб қўйиш йўлга қўйилди.
• 7 июндан ЕОИИ аъзо давлатларининг саноат тармоқларида қўшма кооператив лойиҳаларни амалга ошириш жараёнида молиявий ёрдам кўрсатиш бўйича ЕОИИ тўғрисидаги битимга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги протокол кучга кирди. Молиялаштириш ушбу лойиҳалар бўйича кредитлар ва кредитлар бўйича фоиз ставкаларини субсидиялаш йўли билан амалга оширилади. Ушбу механизмни амалга ошириш юзасидан 2024 йил учун ЕОИИ бюджетига қарийб 9 миллиард тенге ажратилди. Бу Қозоғистон саноат корхоналарига ЕОИИга аъзо давлатлар корхоналари иштирокидаги кооператив лойиҳаларини ЕОИИ бюджети ҳисобидан молиялаштириш имконини беради.
• 22 апрелда бўлиб ўтган ЕИК Кенгаши йиғилишида Қозоғистон томони томонидан ЕОИИнинг озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги ва уларни маркалаш билан боғлиқ техник регламентларига ўзгартиришлар бир овоздан қабул қилинди. Ўзгартиришлар кўплаб қозоғистонлик тадбиркорларнинг илтимосига биноан киритилган. Илгари, ишлаб чиқарувчининг манзили ўзгартирилганда, лекин ҳақиқий манзилни ўзгартирмасдан, ЕОИИ аввалги манзил билан маҳсулотни ишлаб чиқаришга рухсат бермаган. Энди, 36 ой ичида, агар манзил ўзгарган бўлса, лекин ҳақиқий жойлашуви ўзгармаса, ташкилот ёки ишлаб чиқарувчи тадбиркорнинг жойлашган жойи тўғрисидаги маълумот рулонда ўзгартирилиши мумкин эмас.
• 2 май куни ЕОИИга аъзо давлатларда илмий даражаларни ўзаро тан олиш тўғрисидаги Битим кучга кирди, бу уларнинг эгаларига ортиқча бюрократик расмиятчиликларсиз профессионал фаолият билан шуғулланиш имкониятини таъминлаш имконини беради. Фалсафа доктори (PhD), профил бўйича доктор, фан номзоди ва фан доктори илмий даражалари тўғрисидаги ҳужжатлар ўзаро тан олинади.
