Япония элчиси: Токионинг стратегик ҳисоб-китобларида Қозоғистоннинг роли ортиб бормоқда
Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг 18-20 декабрь кунлари Японияга ташрифи олдидан Токионинг стратегик ҳисоб-китобларида Қозоғистоннинг ортиб бораётган роли алоҳида эътиборни тортмоқда. Япониянинг Қозоғистондаги элчиси Ясумаса Ииджима Каzinformга берган эксклюзив интервьюсида икки томонлама ҳамкорлик истиқболлари, Ўрта йўлакни ривожлантириш, бизнес ташаббуслари, Каспий денгизининг экологик муаммолари ва ядровий қуролсизланиш бўйича қўшма саъй-ҳаракатларни муҳокама қилди.
— Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев 18-20 декабрь кунлари Японияга ташриф буюришни режалаштирмоқда. Сизнингча, ташриф давомида қандай асосий мавзулар муҳокама қилинади?
— Япония ва Қозоғистон қонун устуворлигига асосланган эркин ва очиқ халқаро тартибни сақлаш ва мустаҳкамлашда стратегик шериклардир. Бундан ташқари, томонлар иқтисодий ҳамкорлик, энергетика, технологик инновациялар ва атроф-муҳит масалалари каби кенг кўламли соҳаларда ҳамкорликни чуқурлаштирмоқдалар. Ушбу ташриф мавжуд ҳамкорликни янада мустаҳкамлаши кутилмоқда. Савдони кенгайтириш ва инвестицияларни рағбатлантириш ташаббуслари муҳокама қилиниши кутилмоқда. Шунингдек, халқаро вазият ва минтақавий барқарорликни таъминлашга қаратилган саъй-ҳаракатлар бўйича фикр алмашилади.
Қозоғистон минерал ресурсларга бой ва Евроосиё қитъаси учун транспорт ва логистика маркази сифатида ривожланиш учун тарихий имкониятни рўёбга чиқариш арафасида кўринади. Марказий Осиё ичида ва ундан ташқарида транспорт алоқаларини яхшилаш, шунингдек, Транскаспий халқаро йўналишини ўз ичига олган глобал таъминот занжирларини мустаҳкамлаш орқали Марказий Осиё ичида ва ундан ташқарида транспорт алоқаларини яхшилаш ҳам жуда муҳимдир.
— "Марказий Осиё + Япония" саммити доирасида ўтказиладиган бизнес-форумда қандай мавзулар муҳокама қилинади ва қандай натижаларни кутиш мумкин?
— Бизнес-форумда қуйидаги йўналишлар кўриб чиқилади:
1. Транспорт ва логистика;
2. Энергетика ва саноат соҳаларида яшил ечимларни жорий этиш;
3. Рақамлаштириш жараёнларини рағбатлантириш.
Бундан ташқари, Япония ва Қозоғистон компаниялари ўртасида бир неча ўнлаб махсус ўзаро англашув меморандумлари имзоланиши кутилмоқда.
— Япония "Марказий Осиё +" мулоқот форматини бошлаган биринчи давлат бўлди. "Марказий Осиё + Япония" платформасининг Қозоғистон учун аҳамияти нимада? Ушбу ҳамкорликдан қандай аниқ натижаларни кутиш мумкин?
— 2004 йилда, минтақалараро ҳамкорлик Марказий Осиёнинг мустақил ва барқарор минтақа сифатида ривожланиши учун жуда муҳимлигини тушуниш асосида ва Қозоғистоннинг фаол кўмагида Япония мулоқот ва ҳамкорликни ривожлантиришга қаратилган ноёб "Марказий Осиё + Япония" мулоқот форматини бошлади. Президент Тоқаев делегацияга бошчилик қилиб, ушбу мулоқотнинг биринчи учрашувида Ташқи ишлар вазири сифатида иштирок этди.
Ташкил этилганидан бери 20 йилдан ортиқ вақт давомида ушбу мулоқот формати Япония ва Марказий Осиё ўртасида мустаҳкам боғловчи бўғин бўлиб хизмат қилиб, кўплаб сиёсий мулоқотлар ва одамлар ўртасидаги алмашинувларни осонлаштирди. Бу даврда Марказий Осиё барқарор иқтисодий ривожланишга эришди ва унинг Европа ва Осиёни боғлайдиган савдо йўли сифатидаги аҳамияти янада ошди. Бу "Марказий Осиё + Япония" мулоқоти давлат раҳбарлари даражасида биринчи марта ўтказилмоқда. Япония Марказий Осиё билан муносабатларини янада мустаҳкамлаш ниятида.
— Қозоғистонлик мутахассислар учун таълим дастурлари, амалиётлар ва академик алмашинувларни кенгайтириш режалари борми?
— Қозоғистонлик мутахассислар учун академик алмашинув дастурлари, жумладан, чет элда ўқиш имкониятлари нафақат университетлар ва илмий-тадқиқот институтлари, балки Япония ҳукумати томонидан ҳам ташкил этилади.
Япония ҳукумати, хусусан, Таълим, маданият, спорт, фан ва технологиялар вазирлиги (MEXT) ҳар йили Қозоғистон фуқаролари учун турли хил давлат стипендия дастурларини таклиф қилади.
Шундай дастурлардан бири тадқиқотчиларга Японияда тадқиқот ўтказиш имкониятини берадиган MEXT тадқиқот стажёрлари дастуридир. МEХТ ўқитувчилар амалиёти дастури амалиётчи ўқитувчиларга Япония университетларида ўқитиш усуллари бўйича тренинглардан ўтиш ва касбий кўникмаларини ошириш имконини беради. Ёш етакчилар дастури Қозоғистондаги давлат лавозимлари учун истиқболли ёш етакчиларни тайёрлаш учун чет элда ўқиш имкониятларини беради.
Бундан ташқари, Қозоғистонда япон тилини ўрганаётганлар сони ҳар йили ортиб бормоқда. Бу йил Астана ва Алматида ўтказиладиган ҳар йилги япон тилини билиш тести (JLPT) иштирокчилари сони рекорд даражага етди. Бу қозоғистонликларнинг Японияга бўлган қизиқиши ортиб бораётганини кўрсатади, шунингдек, қозоғистонлик талабалар, мутахассислар ва олимлар учун тадқиқот имкониятлари энди нафақат Европа ва АҚШда, балки Японияда ҳам мавжудлигини кўрсатади.
Икки мамлакат ўртасидаги академик алмашинув дастурлари келажакда янада кенгайиш салоҳиятига эга.
— Япония ва Қозоғистон ядровий қуролсизланиш бўйича умумий позицияга эга. Бу соҳада ҳамкорликни қандай лойиҳалар янада мустаҳкамлаши мумкин?
— Ядровий синовлар ўтказилган Қозоғистонда кўп одамлар ҳали ҳам радиация таъсиридан азият чекмоқда. Япония уруш пайтида атом бомбаси ҳужумига учраган ягона мамлакатдир. Тўпланган тажриба ва билимларидан фойдаланиб, Япония фаол ёрдам кўрсатмоқда, жумладан, расмий ривожланиш ёрдами (РРЁ), тиббий ускуналар билан таъминлаш ва мутахассисларни тайёрлашни қўллаб-қувватлаш орқали.
Япония ташқи ишлар вазири Такэси Иваянинг бу йилги август ойидаги ташрифи давомида ядровий синов қурбонларини қўллаб-қувватлаш учун тиббий ускуналар хайрия қилиниши ҳам эълон қилинди. Бундан ташқари, Хиросима, Нагасаки ва Абай ҳудуди ядровий қуролнинг ғайриинсонийлиги ва ядровий синов қурбонларига тиббий ёрдам кўрсатиш бўйича узоқ йиллик ҳамкорликка эга.
Япония ва Қозоғистон БМТ резолюциялари орқали ядровий қуролсизланиш ва тарқатмаслик бўйича яқин ҳамкорликни ўрнатдилар. Хусусан, Япония Қозоғистон томонидан Халқаро ядровий синовларга қарши кураш кунида ташаббус кўрсатилган резолюцияни қўллаб-қувватлади, Қозоғистон эса Япониянинг ядровий қуролни йўқ қилиш тўғрисидаги резолюциясини қўллаб-қувватлади. Шундай қилиб, иккала мамлакат ҳам ўзаро қўллаб-қувватлашга асосланган ҳамкорликни ривожлантирмоқда.
