Янги GPT-5 - келажак технологиясими ёки инсониятга таҳдидми
ASTANА. Кazinform - GPT-5 нинг чиқарилиши технология оламида жорий йилнинг энг муҳим воқеаси бўлиши мумкин. Дунёдаги энг илғор сунъий интеллект тизимларидан бири пайдо бўлиши экспертлар орасида иккиланиш билан қарши олинган бўлса-да, янгилик унинг олдинги версияларидан фойдаланганлар томонидан интиқлик билан кутилмоқда. GPT-5 нима, янги нейрон тармоқнинг салоҳияти ва имкониятлари қандай, унинг жорий этилиши нималарга олиб келади - Kazinform мухбирининг таҳлилий шарҳида.
GPT сунъий интеллекти нима?
GPT – Generative Pre-trained Transformer, Американинг OpenAI компанияси томонидан ишлаб чиқарилган табиий тилни қайта ишлаш алгоритми. Нейрон тармоқнинг асосий хусусияти ахборотни эслаб қолиш ва таҳлил қилиш ҳамда унинг асосида тизимли ва мантиқий матн яратиш қобилиятидир.
Кучли тил модели алоҳида сўзлар орасидаги муносабатларни топиш ва сўзлар ва жумлаларнинг энг мантиқий кетма-кетлигини ҳисоблаш имконини берувчи "трансформатор" архитектурасига эга.
Сунъий интеллект қай тарзда ривожланмоқда
GPT ва бошқа тил моделларининг пайдо бўлиши сунъий интеллектни замонавий инсон ҳаётига киритишда муҳим босқич бўлди. Албатта, генератив нейрон тармоқларнинг имкониятлари бу билан тугамайди. Келгуси йилларда AI технологиялари меҳнат бозорини ўзгартиришга катта таъсир кўрсатиши мумкин, савдо, маркетинг, мижозларга хизмат кўрсатиш ва бошқа соҳаларда кўплаб талаб қилинадиган касбларни алмаштиради.
2018 йилда ишлаб чиқувчилар ушбу нейрон тармоқнинг GPT-1 деб номланган биринчи тўлиқ ҳуқуқли версиясини чиқардилар. Биринчи версия муваффақиятли чиқарилгандан сўнг, OpenAI мутахассислари GMT-2, GMT-3 ва ChatGPTни ишлаб чиқдилар. ChatGPT - диалог режимида ишлайдиган сунъий интеллектли чатбот. У GPT-3.5 тил моделининг такомиллаштирилган версиясига асосланган.
GPT-4 нинг сўнгги версияси ўтган йилнинг март ойида тақдим этилган. Нейрон тармоғининг 4-версиясининг муҳим афзаллиги унинг турли фанлардан имтиҳонлар ва тестларни топшириш қобилиятининг яхшиланганлиги эди. У бир қатор фанлар бўйича ажойиб натижаларни кўрсатди ва ўзидан олдинги GPT-3.5 кўрсаткичларидан сезиларли даражада ошиб кетди, ўртача одамнинг ютуқлари ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.
Янги авлод модели GPT -5 ҳақида нима маълум
GPT-4 дан кейинги OpenAI модели бўлган GPT-5 сунъий интеллектни янги босқичга олиб чиқиши мумкин. Янги авлод модели аввалгисидан анча юқори қувватга эга бўлиши кутилмоқда. Ушбу моделнинг асосий мақсади инсониятни матн ёзишдан тортиб ақлли уйни бошқаришгача бўлган инсон мияси каби кўплаб вазифаларни бажара оладиган ақлли машина - AGIга яқинлаштиришдир.
GPT-5 янада сифатли ва ижодий матнларни ишлаб чиқариш, тилларни таржима қилиш, турли ижодий матнларни ёзиш, турли мавзулардаги саволларга жавоб бериш ва табиий тилни қайта ишлаш билан боғлиқ бошқа кўплаб вазифаларни бажариш имкониятига эга бўлади.
“Ривожланиш траекториясига назар ташлайдиган бўлсак, GPT-3 тизимлари тахминан болаларнинг ақл-заковати даражасида эди. GPT-4 тизимлари кўпроқ ўрта мактаб ўқувчисининг ақлига ўхшайди. Келгуси икки йил ичида аниқ вазифаларни бажариш учун PhD интеллектига интиламиз. Ҳамма нарса жуда тез ўзгармоқда ва яхшиланмоқда”, - дейди Американинг OpenAI тадқиқот ташкилотининг техник директори ва ChatGPT нейрон тармоғи яратувчилардан бири Мира Мурати.
GPT-5 қачон чиқарилади?
GPT-5 нинг аниқ чиқарилиш санаси ҳали маълум эмас, гарчи OpenAI ушбу моделни ўқитишни бошлаган. Жараён одатда синов ва ишлаб чиқишни ўз ичига олган бир неча ой давом этади, деди компания.
Баҳорда GPT-5 жорий йилда ишга туширилиши ҳақида миш-мишлар тарқалди. 2024 йил март ойида Business Insider OpenAI шу ёзда чиқарилиши эҳтимоли ҳақида хабар берди.
Апрел ойида Runway асосчиси ва бош директори Сики Чен Х платформасидаги GPT-5 жорий йилнинг декабрь ойида чиқарилиши ва кучли AI даражасига чиқиши мумкинлиги ҳақида инсайдер маълумотини тақдим этди.
Кейинчалик, OpenAI техник директори Мира Мурати янги моделни 2025 йил охиригача ёки ҳатто 2026 йил бошига қадар кутиш кераклигини башорат қилди.
GPT-5 чиқарилгандан кейин нима бўлади?
Агар муваффақиятли бўлса, генератив АI инсондан унчалик фарқ қилмаслиги мумкин. Яъни, унинг юқори даражаси маълум вазифалар ёки функциялар билан чекланмаган ҳолда, ҳатто машина бўлса ҳам, инсон учун мавжуд бўлган ҳар қандай вазифа ёки тушунчани ўрганиш ва тушунишга қодир.
GPT-5 чиқарилгандан сўнг, у Stable Diffusion, SDXL, шунингдекChatGPT , шу жумладан яқинда чиқарилган GPT-4 Omni мавжуд бўлган yesAibotга қўшилиши эълон қилинади.
Autogpt.net таҳлилчиларининг таъкидлашича, ChatGPT-3 2020 йил июнь ойида, кейин эсаChatGPT -3.5 2022 йил ноябрь ойида чиқарилган. Агар OpenAI шу суръатда давом этса, ChatGPT-4 тармоғи 2023 йилнинг бошида ишга туширилганлигини ҳисобга олсак, ChatGPT-5 2024 йил охири ёки 2025 йил бошида чиқарилади деб тахмин қилиш мумкин.
Techopedia маълумотларига кўра, OpenAI иккита версияни таклиф қилади: бепул версия ва илғор функцияларга эга обуна. Флагман моделидан фойдаланиш ойига тахминан 20 доллар туради.
Нейрон тармоғининг янги версияси нима қила олади?
ChatGPT-5 сунъий интеллект билан ўзаро муносабатларимизни кейинги босқичга олиб чиқадиган бир нечта инқилобий хусусиятлар ва яхшиланишларга эга бўлади.
OpenAI раҳбари Сэм Альтман аввалроқ шундай деган эди: “Энг муҳим яхшиланишлар, эҳтимол, аналитикадан келади”. У сунъий интеллект моделлари мавжуд маълумотлар ва мантиқий хулосалардан фойдаланган ҳолда маълумотни шарҳлаш, хулосалар чиқариш ва муаммоларни ҳал қилиш қобилиятига ишора қилишини тушунтирди.
Келинг, янги моделда бизни қандай хусусиятлар кутаётганини кўриб чиқайлик. Аввало, GPT-5 инсон қўл ёзувидан фарқ қилмайдиган матнларни ёзиши мумкин.
Иккинчидан, бу версия инсон тилининг хусусиятларини, жумладан, сарказм, ирония ва бошқаларни яхшироқ тушунади.
Учинчидан, GPT-5 илмий мақолалар ёзиш ёки дастурий таъминотни кодлаш каби мавзу соҳасини чуқур тушунишни талаб қилувчи мураккаб саволларни ҳал қила олади.
Бундан ташқари, модел кичик ҳажмдаги маълумотларни ўқий олади, бу эса янги иловаларни ишлаб чиқиш жараёнини тезлаштириш имконини беради.
Қизиғи шундаки, GPT-5 бошқа сунъий интеллект тизимлари билан бирлаштирилиши мумкин, бу эса янада мураккаб ва ақлли иловаларни яратиш имконини беради.
Қандай қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкин?
GPT-5 нинг ривожланиши ва AGI нинг ривожланиши кўпчилик ўйлагандан ҳам яқинроқ бўлиши мумкин. Бу чатботлар каби сунъий интеллект оқибатларини назорат қилиш учун жуда кучли бўлиши мумкинлигидан жиддий хавотирларни келтириб чиқаради.
Мингдан ортиқ технология етакчилари ва тадқиқотчилари, жумладан Илон Маск, сунъий интеллектни тарғиб қилиш нотўғри маълумотлар ва ташвиқот тарқалишига ҳисса қўшиши мумкинлиги ҳақида очиқ хат имзоладилар. Улар барча лабораторияларни олти ойга GPT-4 дан кучлироқ АИ тизимлари бўйича ўқитишни дарҳол тўхтатишга чақирмоқда.
Бундай суҳбатлар контекстида OpenAI ўз маҳсулотларининг хавфсизлиги билан шуғулланган. New York Times газетасининг ёзишича, ChatGPT яратган OpenAI асосчиси Жон Шульман келажакда бу борадаги ишларни давом эттиради.
OpenAI нинг хавфсизлик ва мудофаа қўмитаси Шульманнинг тадқиқотларини кузатиб боради ва компания технологик муаммоларни қандай ҳал қилиш бўйича кўрсатмалар беради.
Халқаро Валюта Жамғармасининг маълумотларига кўра, дунёда ишлайдиган аҳолининг тахминан 40% AI хавфи остида. AIнинг ажралиб турадиган жиҳатларидан бири унинг юқори малакали ишларга таъсир қилиш қобилиятидир. Натижада ривожланган иқтисодиётлар нейрон тармоқлар билан боғлиқ катта хавф-хатарларга дуч келишади.
“5-авлод сунъий интеллектнинг, яъни GPT-5 нинг ривожланиши дезинформация ва сохта янгиликларнинг тарқалишига олиб келиши мумкин. Технологиядан нотўғри фойдаланиш бизга жамоатчилик фикрини назорат қилиш имконини беради. Шуни ҳам таъкидлаш керакки, нейрон тармоқлар ўзларининг техник хусусиятлари туфайли рақамли маълумотларимизни махфий ва хавфсиз сақлашда кўплаб муаммоларни келтириб чиқаради. Бундан ташқари, GPT-5 тараққиёти орқали иш жойларини автоматлаштириш ишсизлик ва ижтимоий-иқтисодий вазиятнинг ёмонлашишига олиб келиши мумкин”, - дейди Integrated Services компаниясининг IT архитектори Рамиз Ширинов.
Мутахассиснинг фикрича, GPT-5 татбиқ этилишининг ижобий натижаси сифатида фан-техника тараққиётининг жадаллашуви, сунъий интеллект соҳасида янги иш ўринлари яратилиши, шунингдек, кундалик вазифаларни автоматлаштириш туфайли одамларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланишини таъкидлаш жоиз.
“GPT-5 га эришиш имконияти хавотирга сабаб бўлса-да, AI иқлим ўзгаришига қарши курашиш, янги дори воситалари ва технологик инновацияларни яратиш каби кўплаб мураккаб муаммоларни ҳал қилишда фойдали бўлиши мумкин, деган фикр бор”, — дея хулоса қилди озарбайжонлик мутахассис.
БРИКС Байкал институти профессори Александр Афанасьевнинг фикрича, инсониятга ҳужум қила оладиган кучли сунъий интеллект ҳақида гапиришга ҳали эрта.
“Энди одамлар ва сунъий интеллект ўртасида манфаатлар тўқнашуви йўқ, чунки келажакда сунъий интеллектнинг ривожланиши улар учун қулай бўлган фазога йўналтирилади. Бундан ташқари, кучли сунъий интеллект инсониятни ўз ривожланишидаги воқеалар учун сақлаб қолишдан манфаатдор", - дейди олим.
Ҳукуматлар ушбу технологияларнинг жорий этилишига қандай муносабатда?
Кўпгина давлатлар сунъий интеллектни ривожлантиришга катта қизиқиш билдирмоқда ва уни иқтисодий ўсишнинг катта салоҳияти сифатида кўрмоқда. Шу билан бирга, ҳукуматлар ушбу технология билан боғлиқ муаммоларни яхши билишади ва тегишли тартибга солиш чораларини ишлаб чиқмоқдалар.
“Кўпчилик ривожланган давлатлар сунъий интеллектни ривожлантириш стратегияларини ишлаб чиқмоқда ва ундан фойдаланишни тартибга солувчи қонунлар қабул қилмоқда. Этика, хавфсизлик ва маълумотларни ҳимоя қилиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда. Озарбайжонга келсак, бу ерда ахборот технологиялари ва сунъий интеллект соҳаси жадал ривожланмоқда. Давлат бу борадаги ташаббусларни қўллаб-қувватлаб, инновацияларни ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратиб бермоқда. Бироқ ҳозирча нейрон тармоқлардан фойдаланишни махсус тартибга солувчи қонунлар қабул қилингани ҳақида аниқ маълумот йўқ”, - дейди Р. Ширинов.
Март ойида Европа парламенти Европа Иттифоқининг сунъий интеллект тўғрисидаги қонунини - The EU Artificial Intelligence Act қабул қилди. Ҳужжат жадал ривожланаётган саноатни тартибга солувчи дунёдаги биринчи меъёрий ҳужжат эди.
Дастлаб, қонун лойиҳаси икки сабабга кўра ишлаб чиқилган: Европа Иттифоқига аъзо давлатларда тартибга солишни синхронлаштириш ва сунъий интеллект тушунчаси нима эканлигини аниқ белгилаш. Аммо кейинчалик технологиянинг ривожланиши туфайли қонунни қўллаш доираси жуда кенгайди.
Дунё бўйлаб тартибга солувчи органлар сунъий интеллектни тартибга солишга бошқача муносабатда бўлишади. Reuters хабарига кўра, Хитойнинг кибермакон регулятори хизматлар оммага тақдим этилишидан олдин компаниялардан ушбу технологиялар хавфсизлиги бўйича таҳлилий маълумотларни тақдим этишни талаб қилган. Британия ҳукумати AIни тартибга солувчи янги орган яратмаслигини эълон қилди. Австралияда ҳукумат АI қобилиятининг ўсишига қандай муносабатда бўлиш бўйича маслаҳат олиш учун мамлакатнинг бош илмий маслаҳат органи мутахассисларига мурожаат қилди. АҚШда фуқаролар АI ишлаб чиқувчилари учун мумкин бўлган жавобгарлик чоралари ҳақида фикр билдиришга таклиф қилинди.
Барча тўсиқларга қарамай, OpenAI сунъий интеллект соҳасида етакчи бўлиб қолмоқда. Бироқ, компания ушбу сўнгги муаммоларни қандай ҳал қилиши сунъий интеллектнинг келажаги ва унинг жамиятга таъсирини аниқлайди.
Сунъий интеллект ва келажагимиз
GPT-5 нафақат янги модел, балки нейрон тармоқлар оламидаги ҳақиқий инқилобдир. Мутахассисларнинг фикрича, GPT-5 бир вақтлар илмий фантастика ҳисобланган янги хусусиятларни таклиф қилиш орқали турли соҳаларда инқилоб қилиши мумкин. У инсониятни умумий сунъий интеллект яратишга яқинлаштиради ва сунъий интеллектни турли соҳаларда қўллаш учун янги уфқларни очади.
GPT-5 мантиқий фикрлашни ва муаммоларни ҳал қилишни сезиларли даражада яхшилаши кутилмоқда. Аввалгидан фарқли ўлароқ, у илгари учрамаган жумбоқ ва саволларни таҳлил қила олади, асосли мулоҳазалар, тўғри прогнозлар ва жавоблар бера олади.
“2025 йилга келиб, сунъий интеллект барча маълумотларнинг 10 фоизини ташкил қилиши башорат қилинмоқда. Келгуси 10 йил ичида у бизнес ва жамиятга катта таъсир кўрсатади ва жаҳон ялпи ички маҳсулотини 7 фоизга оширади”, - дейди олим Александр Афанасьев.
Олимнинг сўзларига кўра, 2045 йилда тармоқларда бутун инсоният каби 7 миллиарддан ортиқ нейрон бўлади. Сунъий интеллектнинг GPT-1 дан GPT-5 гача бўлган эволюцияси ушбу технологиянинг ривожланиш суръатларини аниқ кўрсатиб турибди.
