Вақт минтақаси ўзгаришига қандай қилиб осон мослашиш мумкин - сомнолог фикри

ASTANA. Кazinform - Россия Фанлар академияси А.Н. Северцов номидаги экология ва эволюция масалалари институти катта илмий ходими, сомнолог Владимир Ковальзон қозоғистонликлар янги вақт зонасига қандай мослашишлари кераклиги ва уларнинг шикоят қилишларининг асосий сабабини изоҳлади.

Мутахассиснинг фикрича, қозоғистонликлар саломатлиги билан боғлиқ барча муаммолар вақт зонасининг ўзгариши билан эмас, балки иш режимининг мослашуви билан боғлиқ. У бу омиллар бир-бирига боғлиқ бўлса-да, улар икки хил дунё эканлигини тушунтирди. Ишчилар янги вақт зонасига ўтиш муносабати билан иш жадвали бўйича раҳбарият билан келишиб олишлари керак. Вақтни геофизик омилларга қараб ҳисоблаш лозим.

“Бу вақтни тартибга солишнинг ягона йўлидир. Қайси вақтда туришингиз ва ётишингиз керак, у ерда сизга қулай бўлишига қараб тартибга солиш мумкин. Айтайлик, одамлар баҳорда эрта туришни истайди, эрта туринг ва кузда кечроқ ишга киришишни хоҳлайди”, - дейди Владимир Ковальзон.

Мутахассиснинг тушунтиришича, одамлар ўз иш тартибини мустақил равишда ва куннинг вақтига қараб тартибга солишлари мумкин. Одамлар бу йўналишда иш олиб борилмаганлиги сабабли ўзларини ёмон ва заиф ҳис қилишларидан шикоят қиладилар.

"Нима учун эрталаб уйқуси қонмаган чақалоқни боғчага олиб кетишади? Чунки ота-оналар соат 8-9гача ишга кетиши керак. Бизда эрталаб Москвада гавжум бўлади, шунинг учун метрода ўтиришнинг иложи йўқ. Одамлар оқиб келишяпти, метрога кира олмайсиз. Уларнинг кўпчилиги бир вақтнинг ўзида ишга киришади", - деб тушунтирди у.

Шу муносабат билан эксперт юқоридаги тартибни қўллаб-қувватламаслигини билдирди. Унга кўра, вақт минтақаси ўзгарган тақдирда одамлар ўз иш тартибини ўзаро ҳал қилишга ҳаракат қилишлари керак. У Қозоғистон фуқароларига вақтдан қатъий назар, қуёш чиққандан кейин туришни тавсия қилади.

Айтиш жоизки, вақтни бошқармасликнинг оқибатлари, айниқса, янги вақтга мослашиш қийин бўлган одамлар учун жиддий бўлиши мумкин.

Сомнолог уч хил одамлар борлигини айтади ва уларнинг вақт ўзгаришига мослашишини қушларга, яъни укки, тўрғай ва каптарларга қиёслайди. Улар орасида дунёда энг кўп тарқалгани каптарсимонлар бўлиб, ушбу тоифага мансуб одамлар биологик соатни ўз хоҳишига кўра мослаштира олади, яъни улар иш талабларига тез мослашади.

"Аммо шундай одамлар борки, улар укки ёки тўрғай бўлиб туғилади ва сиз уларни ўзгартира олмайсиз. Улар туғилишдан шундай, яъни улар эрта ётишади ва дарҳол ухлаб қолишмайди. Агар улар эрта турса, бу уларнинг уйқусизлигини англатади, агар ухламаса, боши ишламайди. Улар жуда ёмон ишлайди, бизнесда бепарво ва хато қилади. Агар улар машинани бошқарса, жуда хавфли, йўлда тўқнашувга олиб келиши мумкин. Шунинг учун, одамларни текширмасдан, уларнинг характерини аниқлай олмайсиз ", - деб тушунтирди Владимир Ковальзон.

Мутахассис, шунингдек, одам бир соатлик вақт фарқига кўникиши учун бир кун етарли эканлигини айтди. Бу вақт ичида одам нормал ҳолатга қайтади. Аммо амалда у бошқача бўлиши мумкин. Баъзи одамлар вақтга мослашиш учун бир неча кун ёки ҳатто икки ҳафта керак бўлади ёки аксинча, вақтни бир зумда мослаштира олади. Бу инсоннинг генетикаси, ёши ва одатларига боғлиқ.

Сўзининг охирида сомнолог янги туғилган чақалоқларга вақт зонасининг ўзгариши таъсири ҳақида шикоятлар аниқ эмаслигини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, чақалоқ 24 соат сунъий ёруғликда ёки қоронғи хонада ўтказади ва катталар каби вақтга қарамайди. В. Ковальзон бу муаммолар чақалоқнинг ота-онаси билан боғлиқлигини тахмин қилди.