Ўзбекистонда қуриладиган АЭС қандай бўлади
ТASHKENT. Кazinform - Ўзбекистонда Россия технологиясидан фойдаланган ҳолда минтақадаги биринчи кам қувватли атом электр станцияси қурилади. Унинг қурилишини бошлаш ҳақидаги ҳужжат Россия президенти Владимир Путиннинг жорий йил 27 май куни Ўзбекистонга давлат ташрифи чоғида имзоланган эди, деб хабар беради Kazinformнинг Ўзбекистондаги мухбири Алихан Асқар.
Мутахассисларнинг прогнозларига кўра, 2050 йилга бориб Ўзбекистонда энергияга бўлган талаб икки баробар ортади. Шунга кўра, иқтисодиётни барқарор ривожлантириш учун мамлакат ҳукумати олдига асосий энергия манбасини яратиш вазифаси қўйилди.
“Ҳозир биз дунё давлатларининг йирик ва кам қувватли атом электр станцияларини қуришга қизиқиши ортиб бораётганини пайқаяпмиз. Шу боис, “Росатом” билан ҳамкорликни кенгайтириш энергетика комплексимизни атом энергетикаси соҳасидаги илғор технологиялар билан мустаҳкамлаш имкониятини очади, деб ҳисоблаймиз”, — дейди Ўзбекистон Атом энергияси агентлиги директори Азим Аҳмадхўжаев.
Агентлик маълумотларига кўра, Жиззах вилоятидаги Тузкон кўлида ҳар бирининг қуввати 55 МВт (умумий қуввати 330 МВт) бўлган 6 та реактор қурилади. Россиянинг “Росатом” компанияси қурилишнинг асосий пудратчиси бўлади, қурилишда Ўзбекистон компаниялари ҳам иштирок этади.
“Қурилиш ишлари кузда бошланади. Олдиндан танланган ер майдони ўрганилди, унинг яроқлилиги ва хавфсизлиги текширилди. Бу лойиҳани амалга ошириш муддатини сезиларли даражада қисқартиради”, — дейилади агентлик хабарида.
Жиззах вилоятида қуриладиган кам қувватли АЭС реакторлари “РИТМ-200Н” деб номланади. Атом энергияси агентлиги маълумотларига кўра, у Россиянинг атом энергетикаси соҳасидаги энг илғор технологияларидан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган. Ҳар бир реакторнинг иссиқлик қуввати - 190 МВт, ишлаб чиқарадиган электр қуввати - 55 МВт, хизмат муддати - 60 йилгача.
"РИТМ-200Н" серияли реакторлар Арктиканинг оғир иқлим шароитида ўрнатилди ва синовдан ўтказилди.
“2012 йилдан буён “Арктика”, “Сибир”, “Урал”, “Якутия” ва “Чукотка” универсал музёрар кемалари учун 10 та “РИТМ-200” реакторлари ишлаб чиқарилди. Биринчи учтаси аллақачон фойдаланишга топширилган ва ғарбий Арктика минтақасидаги кемаларда қўлланилмоқда. Шунингдек, ҳозирда Усть-Куйга (Якутия) қишлоғида "РИТМ-200" реакторига асосланган АЭС қурилмоқда. Агар унинг биринчи энергоблокини 2027 йилда ишга тушириш режалаштирилган бўлса, у 2028 йилдан бошлаб тўлиқ қувват билан ишлайди”, — дейилади Атом энергияси агентлигининг баёнотида.
Ўзбекистонлик мутахассисларнинг фикрича, “РИТМ-200Н” реакторлари негизида қурилган АЭС хавфсизлиги кўп даражали механизмлар ва махсус ҳимоя қатлами ёрдамида таъминланади. Ушбу тизимлар кўп босқичли механизм орқали бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олади ва радиоактив чиқиндиларнинг атроф-муҳитга тарқалишини олдини олади.
“Атом электр станцияси Марказий Осиё давлатлари учун жуда кўп афзалликларга эга. Шунинг учун турли қувватдаги АЭСларни қуриш “энергия-микс”ни сақлашга қаратилган. Ҳар қандай энергия ишлаб чиқариш манбаларига қарам бўлиш нотўғридир. Бунгача Ўзбекистон 2,4 миллиард МВт қувватга эга йирик АЭС қуришни режалаштирган эди. Бироқ белгиланган жойда кам қувватли АЭС қурилишини бошлаш режалаштирилган”, — деди “Маъно” тадқиқот ташаббуслари маркази директори Бахтиёр Эргашев.
Унинг фикрича, Ўзбекистоннинг бу стратегияси ўринлидир. Зеро, давлат дастлаб кам қувватли АЭС қуриш орқали унинг ишлаши ва хавфсизлигини назорат қилади, келажак учун режалар тузади.
“Атом авлодини босқичма-босқич ривожлантириш режасига эга бўлиш жуда муҳим. Хусусан, биз АЭС қурамиз, уларни текширамиз, кадрлар тайёрлаймиз. Агар бу босқичлар муваффақиятли ўтиб кетса, Ўзбекистон катта қувватли станцияларни қуришга ҳаракат қилади, деб ўйлайман”, — деди Бахтиёр Эргашев.
Мутахассисларнинг таъкидлашича, кам қувватли атом электр станцияларининг ўзига хос афзалликлари бор. Масалан, йирик АЭС билан солиштирганда уларни қуриш учун камроқ вақт кетади.
“Биз тушунишимиз керакки, ҳар қандай ривожланиш энергия истеъмоли ҳажмининг ошиши билан боғлиқ. Шу билан бирга, фақат АЭС узлуксиз ишлаб чиқаришга қодир. Эҳтимол, келажакда энергия ишлаб чиқаришнинг бошқа манбаларига муқобил вариантлар пайдо бўлади, аммо яқин келажакда тақчилликни қоплашнинг асосий ечими атом энергетикасини ривожлантиришдир. Ўзбекистонда бу борада тараққиёт бор, мамлакатимизда 6 та реактор қурилади. Уларнинг барчаси муваффақиятли синовдан ўтган ва фаол қўлланалиётган технологиядир. Масалан, шимолнинг қаттиқ иқлим шароитида юк ташиш билан шуғулланувчи кемаларга реакторлар ўрнатилган”, — дея қўшимча қилди Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Давлат ва ҳуқуқ институти катта илмий ходими Равшан Назаров.
Халқаро атом энергияси агентлиги маълумотларига кўра, дунёда 50 га яқин кам қувватли АЭС лойиҳаси режалаштирилган ва турли босқичларда муҳокама қилинмоқда.
Эслатиб ўтамиз, яқинда Ўзбекистон ва Россия ўртасида АЭС қурилиши бўйича шартноманинг кучга кириши тўғрисидаги баённома имзоланган эди.
Эслатиб ўтамиз, Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев ОАВ ходимларини тақдирлаш маросимидаги нутқида мамлакатда атом электр станцияси қуриш лойиҳаси ҳақида ўз фикрларини билдирди. У ерда Давлат раҳбари АЭС бўйича референдум кузда ўтказилишини маълум қилди.
