Ўзбекистон раҳбари МО мамлакатлари ва Озарбайжоннинг ягона ҳудудий бозорини шакллантириш тарафдори эканини таъкидлади
ASTANA. Kazinform – Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Астана шаҳрида бўлиб ўтган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг VI Маслаҳат учрашувида иштирок этди, деб хабар беради Kazinform.
Шавкат Мирзиёев йиғилишда сўзга чиқиб, аввало Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевга саммитни анъанавий тарзда қабул қилингани ва юксак даражада ташкил этилгани учун миннатдорлик билдирди.
“Ҳурматли Қасим-Жомарт Кемелевич, минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва мамлакатларимиз манфаатлари муштараклигини таъминлашга қаратилган фаол саъй-ҳаракатларингизни алоҳида таъкидламоқчиман. Сиз бир кун аввал эълон қилинган “Марказий Осиёнинг Уйғониш даври: барқарор тараққиёт ва фаровонлик йўлида” номли сиёсий мақолангизда ҳамкорликдаги фаолиятимизни чуқур таҳлил қилиб, янги босқичдаги минтақавий ҳамкорлик истиқболлари ҳақидаги тасаввурни тақдим этдингиз”, – деди Ўзбекистон Республикаси раҳбари.
Шунингдек, у олти йил аввал айнан шу ерда Астанада биринчи Маслаҳатлашув учрашуви бўлиб ўтганини таъкидлади. Мирзиёевнинг сўзларига кўра, Марказий Осиёнинг барча давлатларида тарихий учрашувлар бўлиб ўтди. Кўп асрлик дўстлик ва яхши қўшничилик солномасида янги саҳифа очилди.
“Очиқ ва самарали мулоқотимиз, илгари сурилган муҳим ташаббуслар, бошланган кўп томонлама лойиҳа ва дастурлар, ўтказилган кўплаб қўшма тадбирлар ва яна кўп нарсалар минтақа қиёфаси ва қиёфасини тубдан ўзгартирди. Биз самарали ҳамкорлик қилиб, долзарб масалаларни ҳал қила бошладик. Ўзаро товар айирбошлаш, инвестиция, юк ташиш, фуқароларнинг саёҳатлари ҳажми сезиларли даражада ошди. Ташқи ҳамкорларимиз томонидан амалий қизиқиш сезиларли даражада ошди. Айтганимиздек, “Марказий Осиё плюс” форматидаги турли учрашувлар ҳам шундан далолат беради”, — деди Шавкат Мирзиёев нутқида.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда биз умумминтақавий ўзига хослик шаклланишининг бошланиши ҳақида ишонч билан айтишимиз мумкин.
Шу муносабат билан Ўзбекистон Президенти мамлакатлар ташқи сиёсатининг устувор йўналиши сифатида бирлик ва ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, минтақада кўп қиррали ҳамкорликни кенгайтириш борасидаги умумий саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлаётгани учун барча ҳамкасбларига миннатдорлик билдирди.
Шунингдек, у бугунги кунда минтақавий ўзаро ҳамкорлик механизмлари ва институтларини, жумладан, миллий координаторлар, тармоқ вазирликлари ва идоралари йиғилишларини ишга тушириш бўйича билдирилган таклифларни қўллаб-қувватлади.
“Ўйлайманки, ҳозирги босқичда биз қабул қилаётган қарорларни амалга ошириш ва қўшма лойиҳаларни илгари суриш учун самарали воситалар керак. Умуман олганда, минтақавий интеграцияни чуқурлаштириш ва узоқ муддатли шериклик кун тартибини тўлдириш бўйича Маслаҳат учрашуви форматимизни янада такомиллаштириш масалаларини биргаликда кўриб чиқиш вақти келди, деб ҳисоблайман”, – деди Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев.
Шу мақсадда минтақа давлатларининг етакчи таҳлилий марказлари ва тадқиқот институтларининг Марказий Осиё эксперт форумининг навбатдаги йиғилишини Ўзбекистонда ўтказишни таклиф қилди.
“Марказий Осиё ўзининг геосиёсий мавқеи туфайли глобал ишонч инқирози ва можаролар авж олишининг барча салбий оқибатларини тўлиқ бошдан кечирмоқда.
Украина ва Яқин Шарқ атрофида содир бўлаётган воқеалар минтақанинг барқарор ва барқарор ривожланишига бевосита таъсир қилади. Анъанавий савдо ва транспорт занжирлари бузилди. Биз санкциялар сиёсатининг гаровига тушдик, логистика харажатлари сезиларли даражада ошди ва инфляция босими кучаймоқда. Жаҳон капитал бозорида имкониятлар пасайиб, протекционизм кучайиб, янги тўсиқлар пайдо бўлмоқда. Минтақамиз барқарорлигининг муҳим омили бўлган қўшни Афғонистондаги вазиятни ривожлантириш билан боғлиқ масалалар халқаро кун тартиби фонига ўтди”, – деди Ўзбекистон Республикаси Президенти.
Шунингдек, Марказий Осиёнинг бугуни ва келажаги, мамлакатларимиз ва халқларимиз фаровонлиги кўп жиҳатдан умумий саъй-ҳаракатларга, яқин ҳамкорлик қилиш, қатъий чоралар кўриш ва минтақа манфаатларини биргаликда илгари суриш истагига боғлиқ эканини алоҳида таъкидлади.
Шавкат Мирзиёев Марказий Осиё давлатлари ва Озарбайжон ташқи ишлар вазирликлари томонидан стратегик ҳужжат – Минтақавий хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш концепциясини ишлаб чиқишни мақсадга мувофиқ, деб ҳисоблайди.
Ўзбекистон раҳбари фикрича, амалий минтақавий ҳамкорликнинг устувор йўналишлари белгилаб олинди.
Биринчидан. Бизга янги драйверлар, узоқ муддатли иқтисодий ҳамкорликни ривожлантиришнинг янги модели керак.
“Мамлакатларимиз табиий савдо шериклари бўлиб, миллий иқтисодиётлар бир-бирини тўлдиради. Шу билан бирга, таҳлиллар шуни кўрсатадики, бугунги кунда минтақалараро товар айирбошлаш мамлакатларимиз умумий савдо айланмасида кичик улушга тўғри келади. Марказий Осиёда тўлақонли эркин савдо ҳудудини шакллантириш йўлида ҳамон тўсиқлар мавжуд. Биз халқаро экспертларни жалб қилган ҳолда таҳлил ўтказдик ва келгуси беш йилда ўзаро товар айирбошлаш ҳажмини икки баравар оширишни таъминлайдиган устувор чора-тадбирларни белгилаб олдик. Булар беш юздан ортиқ товар”, — деди Шавкат Мирзиёев.
Гап, биринчи навбатда, қуйидаги чора-тадбирлар ҳақида бормоқда: тариф ва тарифсиз тўсиқларни бартараф этиш, мувофиқлик сертификатларини ўзаро тан олиш ва норматив ҳужжатларни унификация қилиш, божхона операциялари ва фитосанитария тартиб-қоидаларини рақамлаштириш, аҳолига ўзаро кириш имкониятларини кўриб чиқиш.
Ўзбекистон Республикаси раҳбари узоқ муддатли истиқболда Ягона ҳудудий бозорни шакллантиришни асосий стратегик мақсад сифатида белгилаб берди.
Бу масалаларнинг барчасини кўриб чиқиш учун у Иқтисодий кенгаш – Марказий Осиё давлатлари ва Озарбайжон бош вазирлари ўринбосарлари даражасида мунтазам йиғилишлар ташкил этиш таклифини илгари сурди.
“Биз келаси йили Тошкентда биринчи шундай учрашувни ўтказишга ва унинг доирасида Ҳудудлар форуми ва тармоқ конференциялари, саноат салоҳияти кўргазма-ярмаркаси, тақдимотлар ташкил этиш билан Марказий Осиё бизнес ҳамкорлиги ҳафталигини ўтказишга тайёрмиз”, – деди Президент.
Иккинчидан. Саноат кооперациясини ўзаро қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш.
“Минтақанинг ҳар бир давлати билан бундай ҳамкорликнинг муваффақиятли намуналари аллақачон мавжуд. Булар махсус трансчегаравий ҳамкорлик зоналари, замонавий автомобиллар ишлаб чиқариш лойиҳалари, маиший электроника, фармацевтика, қишлоқ хўжалиги ва тўқимачилик кластерлари, логистика марказлари ва инфратузилма лойиҳалари”, – деди Мирзиёев.
Унга кўра, ҳамкорлик қилувчи давлатлар кучларини бирлаштириб, қисқа қўшилган қиймат занжирларини яратган ҳолда минтақани саноатлаштиришнинг Ягона харитасини шакллантириш, етакчи халқаро компаниялардан сармоя ва технологияларни жалб этиш, ҳамкорликнинг янги шаклларини жорий этиш имкониятига эга бўлади. Ушбу устувор йўналиш бўйича вазирлар даражасида Кенгаш фаолиятини йўлга қўйиш ва дастурий ҳужжат тайёрлаш муҳим аҳамиятга эга.
“Марказий Осиё сармоявий кенгашини ташкил этиш, минтақа давлатларининг инновацион ривожланиш банкини ташкил этиш, қўшма сармоявий форумларни мунтазам ўтказиш ҳам истиқболли. Шуни таъкидлашни истардимки, барча Марказий Осиё давлатларининг сармоявий жозибадорлиги бу йўналишдаги мувофиқлаштирилган ишларга боғлиқ”, – деди Ўзбекистон Президенти.
Учинчидан. Жаҳон банки маълумотларига кўра, Марказий Осиё давлатлари ҳамон дунёнинг иқтисодиёти энг кам боғланган давлатлар қаторида.
“Гап минтақалараро транспорт-коммуникация тармоғи ҳақида бормоқда. Бундан ташқари, минтақа географиясининг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда, ташқи савдо товарларини ташиш харажатларининг улуши товарларнинг якуний қийматининг 50 фоизига етади. Бу жаҳондаги ўртача кўрсаткичдан тўрт-беш баравар юқори”, — деди Ўзбекистон Республикаси раҳбари ўз нутқида.
У самарали транспорт йўлакларини ривожлантириш бўйича комплекс чора-тадбирлар қабул қилинишини қўллаб-қувватлагани учун ҳамкасбларига миннатдорлик билдирди.
Бугундан бошлаб кун тартибида Европа Иттифоқи, Хитой, Жанубий ва Жануби-Шарқий Осиё ҳамда Яқин Шарқ бозорларига киришни таъминлайдиган кўплаб лойиҳалар мавжуд. Маърузачининг сўзларига кўра, келишилган тариф сиёсатини шакллантириш ва амалга ошириш, миллий ташувчиларни қўллаб-қувватлаш бўйича имтиёз ва преференцияларни қўллаш, транспорт тармоғи ва инфратузилмасини модернизация қилиш, чегара пунктларининг ўтказиш қобилиятини ошириш, транспорт соҳасини рақамлаштириш бўйича тизимли ёндашув талаб этилади.
“Фурсатдан фойдаланиб, Транспорт ва транзит тўғрисидаги битимни қабул қилиш бўйича таклифимизни қўллаб-қувватлаганингиз учун сизга миннатдорчилик билдирмоқчиман. Ундаги бандларни ҳаётга татбиқ этиш мақсадида транспорт вазирликлари, ташувчилар ва экспедиторлар, логистика компаниялари ва мутахассислари иштирокида Экспертлар конференцияси ўтказишни таклиф қиламиз”, — деган таклифни илгари сурди Шавкат Мирзиёев.
Тўртинчидан. Бизга озиқ-овқат хавфсизлиги соҳасида мувофиқлаштирилган иш керак.
“Миллий экспертлар ва БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти мутахассислари таъкидлаганидек, биз нафақат озиқ-овқат маҳсулотларининг асосий турларига бўлган ички минтақавий эҳтиёжни қондиришимиз, балки халқаро бозорда мустаҳкам ўрин эгаллашимиз мумкин”, – дея Ўзбекистон Президенти вазиятни баён қилди.
У таъкидлаганидек, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштиришнинг инновацион усуллари, сувни тежайдиган технологияларни жорий этиш, ҳосилдорликни ошириш, чуқур қайта ишлашни ривожлантириш, наслчилик соҳасида илмий ишларни кучайтириш, кластерлар ва “ақлли” фермер хўжаликларини ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга.
Мирзиёевнинг сўзларига кўра, сентябрь ойида Тошкентда ФАО билан биргаликда денгизга чиқиш имкони бўлмаган мамлакатларнинг озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш бўйича Халқаро форум ташкил этиш ниятида. Шунингдек, у Минтақавий стратегияни ишлаб чиқиш учун ўз сайтида қишлоқ хўжалиги вазирларининг алоҳида йиғилишини ўтказишни таклиф қилди.
Бешинчидан. Глобал иқлим ўзгаришининг оқибатлари ҳар бир давлатда сезилади.
Ҳароратнинг кўтарилиши, музликларнинг эриши, сув тошқинлари, қурғоқчилик, чанг бўронлари ва бошқа кўплаб муаммолар жиддий зарар етказишда давом этмоқда, деди Ўзбекистон раҳбари. Шу боис, жорий йилнинг ноябрь ойида Озарбайжонда бўлиб ўтадиган Иқлим саммити чоғида бугун йиғилган давлат раҳбарлари ягона позициядан чиқишлари мумкин.
“Биз халқаро ҳамжамият, жамғармалар ва донор ташкилотлар эътиборини ушбу долзарб муаммоларни, жумладан, Орол фожиасини ҳал қилишга жалб қилиш мақсадида минтақадаги экологик вазиятнинг қўшма тақдимотини ўтказишга қаратмоқда. Янги таклифларимиз орасида Марказий Осиёни барқарор ривожлантириш комплекс дастури ҳамда Трансчегаравий дарёлар сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш бўйича Минтақавий стратегияни ишлаб чиқиш ва қабул қилиш киради”, — деди Президент Шавкат Мирзиёев.
Олтинчидан. Энергетика соҳасидаги ҳамкорлик айниқса долзарбдир.
Бугунги кунда электр энергияси ишлаб чиқаришни кўпайтириш ва уни учинчи давлатларга экспорт қилиш бўйича минтақавий миқёсда қатор стратегик лойиҳалар ишлаб чиқилмоқда. Бундан ташқари, атом энергетикасини ривожлантириш, углеводород захираларини кўпайтириш режалаштирилган.
Мирзиёевнинг айтишича, бу энергетика вазирларининг навбатдаги йиғилишлари доирасидаги мувофиқлаштирилган ишларнинг асосий йўналишларидан биридир.
Ўзбекистон раҳбари келгуси ой қадимий Хивада минтақа давлатларининг навбатдаги парламентлараро форуми ўтказилишини маълум қилди.
“Умумий маданий-тарихий меросни ҳисобга олган ҳолда, аҳоли ўртасида дахлдорлик, ҳамжиҳатлик, ҳудуд келажаги учун умумий масъулият туйғусини шакллантиришга кўпроқ эътибор қаратиш лозим. Ўйлайманки, “Марказий Осиё тарихи ва маданияти: ягона ўтмиш ва умумий келажак” халқаро медиа-платформасининг тезроқ ишга туширилиши бу борадаги муҳим амалий қадам бўлади”, — деди у.
Минтақа халқларининг ўзаро ҳамжиҳатлиги ва ҳамжиҳатлигини янада мустаҳкамлаш мақсадида минтақавий ўзига хосликни шакллантиришнинг амалий жиҳатларига бағишланган Илмий форум ўтказишни таклиф қилди.
“Марказий Осиё ёшлари кун тартиби 2030”ни илгари суриш ва ўсиб келаётган ёш авлодни ҳамкорлик дастурларига жалб этиш мақсадида ёшлар ўртасида инновацион ғоялар ва лойиҳалар ҳудудий танловини мунтазам ўтказиб туришни таклиф қиламиз. Биз Марказий Осиё таълим ва академик алмашинув дастурини қабул қилиш, мамлакатларимизнинг етакчи университетлари дипломларини ўзаро тан олиш тўғрисидаги Битим ишлаб чиқишни муҳим деб биламиз. Шунингдек, минтақа давлатларидан иқтидорли талабаларнинг таълим олиши учун ўзаро асосда стипендиялар ажратишни таклиф қиламиз”, — деди Ўзбекистон Президенти.
Ушбу лойиҳаларни атрофлича муҳокама қилиш учун у октябрь ойида Тошкентда Марказий Осиёнинг биринчи таълим форумини ўтказиш ниятини билдирди.
“Мамлакатларингиз миллий делегациялари таркибига таълим вазирлари, етакчи олий ўқув юртлари ректорлари, олимлар ва экспертлар киритилганидан миннатдор бўлардим”, – деди у.
Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, туризм соҳаси минтақавий шерикликнинг янги ҳаракатлантирувчи кучига айланмоқда. Кейинги йилларда Марказий Осиё мамлакатлари ва Озарбайжонда минтақалараро туристик оқимининг улуши сезиларли даражада ошди.
Сайёҳлик алмашинувини кенгайтириш мақсадида миллий ID-карталарни ўзаро тан олиш ва оммавий туризм маҳсулотларини “Бир саёҳат – бутун минтақа” тамойили асосида ривожлантириш масаласини ўрганишни таклиф қилди.
“Бугун биз муҳим ҳужжатларни, жумладан, 2040 йилгача бўлган даврда минтақавий ҳамкорликни ривожлантириш концепциясини имзолаяпмиз. Ҳуқуқий базани мустаҳкамлаш ва муносабатларимизни янада ривожлантириш учун Марказий Осиёда стратегик шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги кўп томонлама шартномани имзолашга тайёргарлик кўришни таклиф қиламиз. Ишончим комилки, бугунги учрашувнинг самарали натижалари минтақада дўстлик ва яхши қўшничиликни янада мустаҳкамлаш, халқларимиз фаровонлиги йўлида амалий ҳамкорликни кенгайтиришга хизмат қилади”, – деди Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ўз нутқида.
Якунида у Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Ҳайдарович Алиевни қутлади. Озарбайжон иштирокида минтақанинг улкан салоҳиятини рўёбга чиқариш учун янги имкониятлар очилаётганини таъкидлади.
