Ўрта державалар кўп томонлама ёндашув ғоясига содиқ – Euronews Қозоғистон Президентининг мақоласини чоп этди

ASTANA. Kazinform – Euronewsда Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ўрта державаларнинг роли ҳақидаги мақоласи чоп этилди.

Euronews Қазақстан Президентінің мақаласын жариялады
Фото: Скриншот

“Қозоғистон каби давлатлар янги куч билан олдинга чиқиб, нафақат иштирокчи, балки глобал майдонда масъулиятли ўйинчи сифатида ҳам ўз ролини кўрсатиши керак. Ҳаддан ташқари геосиёсий нотинчлик ва доимий можаролар ҳукм сураётган бугунги дунёда кўп томонлама ечимлар зарур. Европа, Яқин Шарқ ва Африкадаги урушлар юз минглаб одамларнинг ҳаётига зомин бўлмоқда, иқлим ўзгариши эса миллионлаб одамларни оч, яланғоч ва уйсиз қолдирмоқда. Бу можаролар ҳал қилиб бўлмайдиган кўринади.

Ушбу глобал тафовут ичида анъанавий кучлар – дунёнинг иқтисодий ва сиёсий гигантлари – биргаликда ишлаш эҳтимоли тобора камаймоқда.

Украинадаги можаро дипломатик боши берк кўчага олиб келди, Ғазода давом этаётган вазият эса йирик гуманитар фалокатга айланди. Ҳинд-Тинч океани минтақасидаги кескинликлар эса конструктив ҳамкорлик ҳисобига хавфли ҳаракатларга ундайди.

Шу билан бирга, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти каби халқаро консенсусга эришиш учун яратилган тузилмалар ҳам тўхтаб қолган.

Ўрта державалар, мослашувчан, асосий ўйинчилар

БМТ Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзоларининг вето ҳуқуқи доимий боши берк кўчага олиб келади. Глобал инқироз бўйича қатъий чоралар кўришга тўсқинлик қилади ва унилатерализм (бир томонлама ҳаракат) жамоавий ҳаракат зарур бўлганда сценарийлар такрорлана беради.

Бу эса мультилатерализм (кўптомонлама усул) руҳини янада бузади ва халқаро институтларга ишончни пасайтиради. Шу муносабат билан Қозоғистон каби ўрта кучлар ўз минтақаларида ва ундан ташқарида барқарорлик, тинчлик ва тараққиётни таъминлаш имкониятлари ортиб бораётган асосий ўйинчилар сифатида ҳаракат қилмоқда. Буюк давлат сиёсатининг мураккаблигига қарамай, бизнинг мослашувчанлигимиз мураккаб дипломатик ландшафтларни муваффақиятли босиб ўтишга ва муросага йўл очишга имкон беради.

Гарчи бизники каби давлатлар жаҳоннинг қудратли давлатларининг глобал таъсирига эга бўлмаса-да, озиқ-овқат ва энергетика хавфсизлиги, ахборот технологиялари ва таъминот занжири барқарорлиги соҳасидаги глобал саҳнага сезиларли таъсир кўрсатиш учун иқтисодий қудрат, ҳарбий салоҳият, сиёсий ирода ва дипломатик қобилиятга эга бўлиши мўмкин.

Шу билан бирга, ўрта кучлар кўп томонлама ёндашув ғоясига содиқдир. Ушбу институтлар томонидан чекланган деб ҳисоблайдиган супер кучлардан фарқли ўлароқ, бизнинг мамлакатларимиз низоларни ҳал қилиш, ҳудудий яхлитликни ҳимоя қилиш ва иқлим ўзгариши ва пандемия каби умумий муаммоларни ҳал қилиш учун ушбу муҳим глобал механизмларга таянади.

Қозоғистон ҳамиша кўп қирралиликни қўллаб-қувватлаб келади, доимий равишда халқаро мулоқот ва биргаликдаги ҳаракатлар учун янги платформаларни излайди. Ядровий қуролсизланиш ва тарқалмаслик бўйича олиб борилаётган ишларимизга қўшимча равишда, биз глобал миқёсда техноген пандемия ва биотерроризмнинг ҳалокатли оқибатларини олдини олиш учун биохавфсизликка йўналтирилган янги кўп томонлама агентликни яратишга фаол ёрдам берамиз. Шунингдек, биз бу йил Франция билан биргаликда сув танқислиги ва чўлланиш муаммоларига дуч келаётган дунё мамлакатлари ва ҳамжамиятларини бирлаштирган биринчи “Ягона сув саммити”га ҳамраислик қилаётганимиздан фахрланамиз. Бундан ташқари, биз иқлим ўзгариши оқибатларига қарши курашиш бўйича минтақавий саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштириш учун БМТнинг Марказий Осиё ва Афғонистон учун Барқарор ривожланиш мақсадлари (БРМ) бўйича янги Минтақавий марказини ташкил этишни таклиф қилдик.

Биз, шунингдек, чўзилган можароларга ечим топишда ўз ёрдамимизни таклиф қилишдан қўрқмаймиз. Буни Озарбайжон ва Арманистон ўртасидаги яқинда ўтказилаётган тинчлик музокараларига содиқлигимиз тасдиқлайди, бу Ўрта кучларнинг мулоқотни ривожлантириш ва тинчликка кўмаклашиш қудратига ишончимизни кўрсатади.

Келгуси йил Хельсинки якуний актининг 50 йиллиги нишонланади. Бу Совуқ урушдан кейинги дунёда супер кучлар бўлинишларининг қайтиши ва қайта тикланиши ҳақида фикр юритиш учун катта имконият беради. Энг муҳими, глобал бирликка олиб борадиган йўл – енгилмас йўлдир. Улар илгари муваффақият қозонишган. Дунё ўз келишмовчилигини енгиб чиқди ва буни дипломатия ва мулоқот орқали яна амалга ошириши мумкин. Бизнинг дунёмизга янги ҳаёт киритиш учун ҳаммамиз биргаликда ҳаракат қилишимиз керак. Бироқ, йирик давлатлар бу жараёнга тобора камроқ ишонишни ва кичик давлатларнинг таъсири йўқлигини ҳисобга олсак, бу ҳаракатни бошқариш ўрта кучларнинг масъулияти ҳисобланади.

Қозоғистон каби давлатлар янги куч билан олдинга чиқиб, нафақат иштирокчи, балки глобал майдонда масъулиятли ўйинчи сифатида ҳам ўз ролини кўрсатиши керак. Ушбу танқидий соатда биз барча халқаро ҳамкорларимизни кўп қирралиликни мустаҳкамлаш – глобал тизимни жонлантириш ва сармоя киритишда бизга қўшилишга чақирамиз.

Бизнинг жамоавий ҳаракатларимиз нафақат бугунги тинч кун, балки фаровон ва баркамол келажакка интилишимизни акс эттирсин. Вазифа қийин, аммо қатъият, етакчилик ва мулоқотга содиқлик билан бугунги муаммоларни эртанги муваффақиятга айлантира оламиз. Кўп томонлама янгиланиш даврига йўл кўрсатайлик”.

Сўнгги хабарлар