Туркларнинг ҳаёти ва хавфсизлигида қурултой катта рол ўйнаган – Нағашибек Алдан

ASTANA. Kazinform – Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев раислигида Миллий қурултойнинг учинчи сессияси Атирауда бўлиб ўтиши маълум қилинди. Қурултой авваллари Улитау ва Туркистонда бўлиб ўтган ва мамлакатнинг долзарб масалалари муҳокама қилинган. Бир қатор якуний хулосалар амалиётга татбиқ этилди. Каzinform агентлиги бош муҳаррири Нағашибек Алданнинг сўзларига кўра, Миллий қурултой халқни ягона мақсад сари уюштирувчи тузилма бўлиб, туркларнинг ҳаёти ва хавфсизлигида катта рол ўйнаган.

Умуман олганда, Миллий қурултой халқни ягона мақсад йўлида уюштирадиган тузилмадир. Бу жамоатчилик билан мулоқотни кучайтириш, миллат келажагига дахлдор миллий масалаларни муҳокама қилиш учун қилинган қадам, деди Президент. Қурултойлар онгимиз ва қадриятларимизни янгилашга хизмат қилиши керак.

“Қурилтой миллий мафкура кун тартибини шакллантириш учун муҳим платформага айланди. Масалан, аввалги Қурултойлардан сўнг фан, маънавият, маданият, кино ишлаб чиқариш, оммавий ахборот воситаларининг истиқболдаги йўналишларига алоҳида ўзгаришлар киритиш бўйича таклифлар бугун ҳаётга татбиқ этилмоқда. Масалан, Президент ҳузурида Миллий фанлар академияси янги ташкил этилди, Фан-техника сиёсатини ривожлантириш кенгаши тузилди. Бундан ташқари, хайрли ташаббуслар кўрсатилмоқда. Миллий қурултой – қозоқларнинг азалий анъанавий йиғилиши ҳисобланади. Унинг бугунги кунда модернизация қилиниши мамлакатимиз учун катта фойда келтираётгани аниқ. Миллий қурултой 2022 йил 14 июнда Президент фармони билан ташкил этилган. Президент ҳузуридаги маслаҳат органи ҳисобланади. Миллий қурултой фаолиятининг асосий мақсади жамият бирлигини янада ривожлантириш бўйича ғоялар ва қадамларни шакллантиришдан иборат. Миллий қурултойнинг раиси Президентнинг ўзи ҳисобланади. Унинг иккита ўринбосари ва бир котиби бор. Жамғарма таркиби давлат ва жамоат арбоблари, сиёсий партиялар ва нодавлат нотижорат ташкилотлари вакиллари, тадбиркорлар, экспертлар, ҳар бир вилоят ва Астанадаги жамоат кенгашлари вакилларидан иборат. Таркиб ўзгариши мумкин”, – дейди Kazinform агентлиги бош муҳаррири.

Нағашибек Алдан ўтмишда қурултой хон ва ботирлар, қозилар ва дин оқсоқолларининг расмий кенгаши бўлганини алоҳида таъкидлади. Бу тўплам шаклланиши, йиғилиш, тўгалланиш маъноси билан боғланган. Қурилтой туркларнинг ҳаёти ва хавфсизлигида катта рол ўйнаган. Қурилтой тарихи қадимги даврларга бориб тақалса-да, Чингизхон давридан кейинги даврда яққол акс этган. Гуруҳлар даражасига кўра кичик Қурилтой ва улуғ Қурилтойларга бўлинади. Қурултойда хонлик вакиллари қатнашган. Хон сайлаш маросими ҳам Қурилтойда бўлиб ўтган. Қурултойда ҳарбий ишлар, хизматга тайинлаш, шартномалар тузиш, ички ва ташқи долзарб масалалар кун тартибига қўйилиб, ҳал қилинган. Хонни тахтга кўрсатиш, хонга маслаҳат бериш, мансабларнинг тасодифан биров томонидан қўлга киритилмаслигини таъминлаш, хон ҳокимиятининг ҳуқуқий асосларини белгилаш каби танқидий масалалар кўриб чиқилган. Буларнинг барчаси қурултойнинг аҳамиятини оширди. Туркий давлатлар ичида, хусусан, қозоқ мамлакатида энг характерлиси Қурилтой йиғинлари бўлган.

“Кўплаб қурултой йиғилишлари орасида иккитаси айниқса халқ хотирасида қолди. 1710 йилда жунгорларга қарши кураш учун Қорақум Қурултойи чақирилди. У Орол денгизининг шимолидаги Қорақум водийсида бўлган. Шундан кейин 1726 йилги Ордабаси Қурилтойи ҳам алоҳида аҳамиятга эга. Ўшанда қозоқ вакиллари бугунги Туркистон ўлкасидаги Ордабаси тоғида тарихий йиғилиш ўтказган. Бу XVIII аср бошларида қозоқ заминига бостириб кирган, тинч ўлкани вайрон қилган, фожиали “Ақтабан шубиринди, Алқакўл сулама” фалокатига сабаб бўлган жунгар босқинига қарши курашни ташкил этишга бағишланган халқ қурултойи эди. Кейинги даврда Оринбордаги Курилтойда “Алаш” партияси ташкил топди. Оринборда бўлиб ўтган яна бир Қурилтойда Алаш мухторияти эълон қилинди. Чуқур тарихга эга бўлган Қурилтой анъанаси ҳозир ҳам давом этмоқда. Бутунжаҳон қозоқлар қурултойининг биринчи мажлиси 1992 йилда Алматида бўлиб ўтган. Қурултойда Туркия, Германия, Франция, Норвегия, Мўғулистон, Хитой, Австрия ва бошқа 33 хорижий давлатлардан 800 дан ортиқ вакил иштирок этди. Ўшандан бери мамлакатда бир неча бор шундай йиғинлар ўтказилиб, хориждаги ватандошлар йиғилган. Шу кунгача дунё қозоқлари Германия, Туркия ва Мўғулистонда тўпланишган. Истанбулдаги Кичик қурултой ишида Туркия ва Европадаги қозоқ диаспораси вакиллари иштирок этди. Ҳозир эса туркий халқлар учун умумий бўлган Қурилтой ҳам утказилиб туради. Венгрияда туркий халқларнинг катта қурултойи бўлиб ўтди” – дейди у.

Президент Миллий қурултой фаолиятининг саккизта асосий йўналишини айтиб ўтди. Улар давлат рамзларини такомиллаштириш, халқнинг тарихий онгини тиклаш, маданий меросни ҳар томонлама улуғлаш, навқирон авлод тарбияси, ахборот сиёсати самарадорлигини ошириш ва бунёдкорлик саноатини ривожлантириш, давлат сиёсатини таҳлил қилиш ва экспертиза қилиш хизмати, чегарадош ҳудудларни ривожлантиришдир, давлат аппаратининг иши. Ушбу йўналишларнинг ҳар биридан келиб чиқиб, долзарб муаммолар ҳал этилмоқда, кўп ишлар тартибга солинмоқда. Масалан, ижтимоий тадқиқот муассасаларига катта маблағ ажратилади. Аммо иш тизимли эмас, шунинг учун натижалар шубҳали ва бир-бирини такрорлайди. Президентнинг сўзларига кўра, Қозоғистонга тадқиқот ва таҳлил фаолиятини самарали олиб борувчи кучли марказлар тармоғи керак.

“Ушбу тузилмалар юқори сифатли ва талабга эга интеллектуал маҳсулотларни таклиф қилиши керак. Ўз вақтида Президент қуруқлик ва чегара ҳудудлари ҳақида очиқ гапирган эди. “Еримиз хорижга сотилаяпти” деб гоҳ-гоҳида айтилади. Бу ёлғон маълумот. Мамлакатимизда ерга оид фундаментал қарор аллақачон қабул қилинган. Ушбу қарор қонун билан доимий равишда тасдиқланади. Одамларни турли миш-мишларга ишонтирадиган ёлғон маълумотларни тарқатишни бас қилиш керак. Биз аждодларимиз омонатига ҳамиша содиқ қоламиз. Бир парча қозоқ ерини, бир ҳовуч тупроқни чет элликларга бермаймиз. Биз уни кўз қорачиғидек сақлаймиз. Чегара яқинидаги аҳоли пунктларининг иқлими заминимиз яхлитлигига, юртимиз фаровонлигига бевосита таъсир қилади. Аслида, бу стратегик аҳамиятга эга масала. Афсуски, чегара четидаги айрим аҳоли пунктларида аҳоли сони кескин камайди. Бунга, шубҳасиз, ўз вақтида туманларни бирлаштириш тўғрисидаги қарорлар сабаб бўлди”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Айтайлик, Миллий қурултойда кўплаб ижобий қарорлар қабул қилинди. Масалан, Қатон-Қарағай, Марқакўл ва Мақанши туманлари қайта тикланади. Президент вазирлар ва ҳокимлардан иккита фазилат талаб қилади. Улар профессионаллик ва ватанпарварликдир.

“Уларнинг Президентга содиқлиги мен учун муҳим эмас. Давлат раҳбарини мақташдан кўра, ишни ҳалол бажариш, халқ олдида обрўли бўлиш муҳимроқдир”, – деди Давлат раҳбари. Қисқаси, Миллий қурултойнинг аҳволи шундай. Бугун Атирауда бошланган Миллий қурултойдан миллатимиз учун оқилона қарорлар кутамиз”, – дея хулоса қилди Нағашибек Алдан.