Туркий инвестиция жамғармасининг капитали бир неча миллиард долларга етиши мумкин - Бағдат Амиреев

Бугун дунё давлатлари Туркий давлатлар ташкилоти фаолиятига эътибор қаратмоқда. Хусусан, халқаро молия институтлари ташкилот қошидаги Туркий инвестиция жамғармасига сармоя киритишга тайёр. Жамғарма ташкил этилганига кўп вақт бўлмаганига қарамай, унинг келажагига ишонувчилар кўп. Жамғарманинг устав капитали 500 миллион доллардан бошланган бўлса-да, келажакда бир неча миллиардга етиши мумкин. Жамғарма маблағлари қаерга сарфланади ва қайси молия институтлари сармоя киритишга тайёр? Бу ҳақда жамғарма президенти Бағдат Амиреев Кazinform экспертига берган эксклюзив интервьюсида маълум қилди.

3 ноябрь куни Туркий давлатлар ташкилоти раҳбарлари Астонада ўнинчи саммитда иштирок этади. Дастлаб Кенгаш сифатида иш бошлаган ташкилот кейинги йилларда фаолиятини яна жонлантирди. Бугунги кунда у жадал ривожланаётган нуфузли халқаро ташкилот дейишга асос бор.

Астанага ташкилотга аъзо давлатлар – Озарбайжон, Қирғизистон, Ўзбекистон ва Туркия президентлари келди. Кузатувчи давлатлар – Венгрия ва Туркманистон раҳбарлари ҳам қўшилди. Саммит “Туркийлар даври” шиори остидаги олий даражадаги муҳокамалар учун муҳим майдон бўлади.

Юбилей саммитида лидерлар қатор муҳим мавзуларда қарор қабул қилиши, Туркий давлатлар ташкилотининг иқтисодиёт, савдо, транспорт ва божхона каби соҳалардаги лойиҳаларига оид расмий ҳужжатларни тасдиқлаши, келишувларни якунлаши кутилмоқда. Унда минтақа ва ундан ташқаридаги сиёсий ва иқтисодий ўзгаришлар ҳам муҳокама қилинади.

Муҳим воқеа арафасида Туркий инвестиция жамғармаси президенти Бағдат Амиреев Қозоғистон туркий давлатлар билан боғлиқ муштарак ғоялар ташаббускори эканини таъкидлади.

Қозоғистон - туркий ташкилотлар яратиш ташаббускори бўлган давлат

Бундай муҳим ташаббусларнинг кўп сабаблари бор. Улар орасида биз қозоқлар ҳамиша очиқ ва эркин мулоқотни хоҳлаймиз. Дипломатик нуқтаи назардан бизнинг йўналишимиз аниқ. Бизнинг геосиёсий жойлашувимиз бизни бунга мажбур қилади. Қозоғистон ҳеч қачон ҳеч бир давлат ва ташкилотга қарши чиқмайди. Лекин, энг муҳими, биз мувозанатни сақладик. Айнан шу геосиёсий жойлашув Қозоғистонни бундай ғояларни ташаббускор қилиш ва таклиф қилишга ундамоқда.

Дарҳақиқат, туркий ташкилотларининг вужудга келишида Қозоғистон ҳал қилувчи рол ўйнади дейиш мумкин. Тарихга назар ташлайдиган бўлсак, мамлакатимиз бир пайтлар Туркий кенгашнинг ташкил этилиши ташаббускори бўлди. У туркий давлатларни классик тарзда бирлаштирди. Бунгача Қозоғистон Туркий давлатлар Парламентлараро Ассамблеясини тузиш ташаббуси билан чиққан эди. Қозоғистон эса 1991-92 йилларда туркий дунёни маданий соҳада бирлаштирган ТУРКСОЙ ташкилотини тузишни таклиф қилган. Кейинчалик у Туркий Академияни ташкил этиш ташаббуси билан чиқди, яъни булар бугунги кунда туркий давлатлар ташкилотининг “бўлимлари”дир. Кейин туркий мамлакатлар Савдо-саноат палатаси ташкил этилди. Бу йил эса Анқарада бўлиб ўтган навбатдан ташқари саммитда Қозоғистон инвестиция жамғармасини яратиш ташаббуси билан чиқди. Шу боис Қозоғистон Туркий давлатлар ташкилотига асос солган давлат эканини ҳамма тан олади, - деди спикер.

Туркийларнинг кучли интеграциялашувининг сабаби - динимиз ва дилимиз бир

Дунё бўйлаб халқаро ташкилотлар ташкил этилганда, улар кўпинча аниқ стратегик ёки иқтисодий ёки бошқа мақсадларга эга бўладилар. Яъни, деярли барча ташкилотлар яратилганда маълум мақсадларга қаратилган. Туркий ташкилотнинг вужудга келишига эса муштарак тарих асос бўлди.

Биз бир оила кабимиз. Кимгадир ёқадими ёки йўқми бу ҳақиқат. Биз бир тилда гаплашамиз ва бир хил маданиятга эгамиз. Шунинг учун Қозоғистоннинг ўрни катта. Бошқа туркий давлатлар ҳам катта рол ўйнаши мумкин. Лекин ҳар кимнинг ўз ўрни бор, биз уни алмаштира олмаймиз... Ҳар қандай халқаро ташкилот умумий манфаатларга эришиш учун тузилади. Биз эса ҳамкорликнинг янги йўналишлари – сиёсат, иқтисодиёт, маданият ва таълим, спорт, ёшлар, ахборот технологиялари, хавфсизлик масалаларини дарҳол қамраб олдик. Диний етакчилар кенгаши ҳам мавжуд. Бугунги кунда у мустаҳкам базага асосланган тўлиқ фаолият кўрсатаётган халқаро ассоциациядир. Юқорида таъкидлаганимдек, халқаро ташкилотлар маълум бир мақсад учун тузилган ва бу унинг амал қилиш муддати маълум бир муддат ичида эканлигини билдиради. Айтиш мумкинки, бизнинг ташкилот салоҳияти ҳеч қачон тугамайдиган ноёб уюшмалардан биридир. Биродарларингиз билан вақтинчалик биродар бўла оласизми? Йўқ. Бинобарин, ташкилотимизнинг асосий хусусиятларидан бири у абадий давом этади, - деди Багдат Амиреев.

Кенгашдан ташкилотгача...

2021 йил 12 ноябрда Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгашининг Истанбул шаҳрида бўлиб ўтган саммитида Туркий кенгаш Туркий давлатлар ташкилоти деб ўзгартирилди. Дипломатга кўра, бунинг ҳам ўзига хос сабаблари бор.

Биз уни дастлаб "оддийгина" Кенгаш деб атардик. Ўшанда мен Қозоғистоннинг Туркиядаги элчиси ва кенгашни ташкил этиш бўйича ишчи гуруҳ раҳбари эдим. Қозоғистоннинг геосиёсий ҳолатини, одамлар психологияси ҳар қандай янгиликдан, айниқса, геосиёсий муҳитдан қўрқишини ҳисобга олиш керак эди. Бунинг олдини олиш мақсадида биз уни Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгаши деб аташга қарор қилдик. 2021 йилда эса у ташкилотга айланди, чунки ўша пайтда қўшниларимиз ва жаҳон ҳамжамияти уни қардош давлатларнинг ягона давлатлараро бирлашмаси сифатида тан олган ва қабул қилган эди. Буни ҳатто илгари бошқа нуқтаи назардан қараган одамлар ҳам тезда қабул қилдилар, - деди маърузачи.

Туркий инвестиция жамғармасининг капитали: дастлаб 500 миллион доллар - келажакда бир неча миллиард

Туркий давлатлар ташкилоти ҳақида гапирганда, жорий йилда яратилган инвестиция жамғармаси ҳақида гапириш жуда муҳим. Чунки ташкилотга аъзо давлатлар Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг жамғарма ташкил этиш ғоясини қўллаб-қувватлади ва унинг капиталига ҳисса қўшишга рози бўлди.

Тўрт ойда, рекорд вақт ичида шартномани якунладик ва 16 март куни Анқара саммитида имзоладик. Бугун тунда, саммит арафасида Туркия парламенти тунги соат 12 да ратификация қилди, Президент Мирзиёев эса тунги соат 11 да имзолади. Деярли барча давлатлар ратификация қилди, энди Қирғизистонни кутяпмиз. Бу - Тараққиёт банки каби янги молия органи. Одатда, бундай ташкилотларни яратиш бир неча йил давом этади. Бу осон иш эмас, халқнинг, давлатнинг пули тўғри сарфланиши керак. Бу биз ёрдам бермоқчи бўлганлар учун ҳам, иқтисодий интеграциямиз учун ҳам фойдали бўлиши керак. Умумий бошланғич суммаси 500 миллион доллар бўлган. Ташкилотнинг ҳар бир доимий аъзоси унга 100 миллион киритди. Бундан ташқари, Туркманистон ва Венгрия ҳар бири 100 миллиондан сармоя киритганида, жами 700 миллионга етган. Улар ўз ҳиссаларини оширишлари мумкин, - деди маърузачи.

Бағдат Амиреевнинг сўзларига кўра, яқин йилларда жамғарма маблағлари бир неча миллиард долларга етиши мумкин. Зеро, унинг келажагига ишонадиган халқаро молия ташкилотлари кўп.

Жамғарма эндигина ўз фаолиятини бошлади. Шунга қарамай, мамлакатларимиз узоқ вақтдан бери ҳамкорлик қилиб келаётган халқаро молия институтлари – Ислом тараққиёт банки, Осиё инфратузилма инвестиция банки бор ва улар ҳам сармоя киритишга тайёр. Келгуси йилларда жамғарма бир неча миллиард долларга эга бўлишини кутмоқдамиз. Шу тарзда биз катта капиталга эга бўламиз. Бундан ташқари, биз активларни жалб қиламиз. Ўз маблағларимиздан ташқари, лойиҳаларимизни молиялаштириш учун бошқа минтақавий молия институтлари билан фаол ҳамкорлик қиламиз, шунинг учун капитал ўнлаб марта кўпайиши мумкин, чунки Қатар жамғармаси, Саудия Арабистони жамғармаси, Амирликлар жамғармаси каби бу институтлар катта ҳажмга эга. Улар биз билан ишлашга тайёр, шунинг учун биз катта миқдордаги маблағни кутмоқдамиз. Шундай қилиб, нафақат молия институти, балки инвестицияларни жалб қилиш институти сифатида ҳам ишлаймиз. Бу унинг аҳамиятини кўрсатади, - деди Багдат Амиреев.

Дипломатнинг сўзларига кўра, жамғарма маблағлари асосан қўшма лойиҳалар, жумладан, йирик лойиҳалар, шунингдек, кичик ва ўрта бизнес субъектлари учун сарфланади. Шунингдек, жамғармани ташкил этиш ҳудудлараро савдони ривожлантириш, кичик ва ўрта бизнес лойиҳаларини молиялаштириш, транспорт-логистика занжирлари, омбор ва ишлаб чиқариш имкониятларини кенгайтиришни қўллаб-қувватлаш, рақамли инфратузилмани, жумладан, саноат ишлаб чиқариши, инфратузилмасини яратиш ва модернизатсия қилиш, транспорт, қишлоқ хўжалиги, ўзаро манфаатдор бўлган соҳалар, ахборот-коммуникация технологиялари, яшил иқтисодиёт ва туризмни ривожлантириш лойиҳаларини қўллаб-қувватлашга йўналтирилади.

Қозоғистон Республикаси Президентининг Туркий инвестиция жамғармасини ташкил этиш тўғрисидаги битимни имзолаш тўғрисидаги фармони лойиҳасини шу ҳавола орқали кўриш мумкин.