Туркий давлатлар ташкилоти саммитида 11 та муҳим ҳужжат имзоланди

ISTANBUL. Kazinform – ҚР Президенти Қасим-Жомарт Токаев Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгашининг VIII саммитида иштирок этди, деб хабар беради Kazinform Ақордага таяниб.
None
None

Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгашининг VIII саммити Истанбулнинг жануби-шарқидаги Мармара денгизидаги Демократия ва эркинлик оролида боўлиб ўтди. Учрашувда Қозоғистон Президентидан ташқари Озарбайжон Президенти Илҳом Алиев, Қирғизистон Президенти Садир Жапаров, Туркия Президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон ва Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев иштирок этди. Саммитда кузатувчи давлатлар раҳбарлари, Туркманистон Президенти Гурбангули Бердимуҳамедов ва Венгрия Бош вазири Виктор Орбан ҳам иштирок этди.

Қозоғистон Президенти туркий тилли давлатлар раҳбарларига Истанбулда учрашгани учун ҳамда Анадолуда кўрсатган меҳмондўстлиги учун Ражаб Тоййиб Эрдўғонга самимий миннатдорлик билдирди.

Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон, Озарбайжон, Қирғизистон, Ўзбекистон ва Туркманистон халқларини бу йилги давлат мустақиллигининг 30 йиллиги билан табриклаб, бу тарихий воқеа эканини таъкидлади.

«Бу босқичда пойдеворимизни мустаҳкамладик. Мамлакатларимиз ўртасидаги дўстона муносабатлар мустаҳкамланди. Бу йил икки марта учрашиб, олий даражадаги саммит ўтказдик. Бу бизнинг бузилмас биродарлигимизнинг ёрқин намунасидир. Қозоқда «Тўртовлон тугал бўлса, тепадаги келади» деган нақл бор. Бу ерга йиғилган давлатларнинг олий мартабали вакиллари яхши ниятда. Биз барча мамлакатларни ҳамкорликка чақирамиз, шунинг учун бугунги учрашув илдизлари муштарак, тарихи муштарак бўлган мамлакатлар бирлигини мустаҳкамлаши шубҳасиз», – деди Қозоғистон Президенти.

Давлат раҳбари икки йилдан буён кенгашга раислик қилиб келаётган Озарбайжон раҳбариятига миннатдорлик билдирди. Шунингдек, Кенгаш фаолиятига катта ҳисса қўшганликларини таъкидлаб, дунёда эпидемия авж олганига қарамай, туркий маконда бир қанча хушхабарлар борлигини таъкидлади. Туркий тилли давлатлар биринчилардан бўлиб пандемияга қарши курашда кучларни бирлаштириш мақсадида фавқулодда саммит ўтказдилар, Туркистон шаҳри туркий дунёнинг маънавий пойтахтига айланди, Тоғли Қарабах масаласи ҳам БМТ қарорига мувофиқ ҳал қилинди. Кенгаш раислиги энди Туркия Республикасига ўтади.

«Умид қиламанки, Онадўли давлати бу вазифани муносиб адо этиб, ҳамкорлигимизни янада мустаҳкамлайди. Бутун туркий халқни тарихий илдизлар, умумий манфаатлар бирлаштиради. Биз доимо бир-биримизга тилакдошмиз, ўзаро ҳурмат ҳам юксак. Бугунги учрашув ҳам бунинг ёрқин далилидир. Туркий кенгашнинг таъсири ва нуфузи йилдан-йилга ортиб бормоқда. Халқаро ҳамжамият бизнинг тузилмамизга катта қизиқиш билдирмоқда. Турк дунёсининг геосиёсий салоҳиятидан унумли фойдаланиш керак. Бу барчамиз учун муҳим», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Йиғилиш якунлари бўйича Туркий кенгашнинг учинчи томонлар билан ҳамкорлиги тўғрисидаги низом қабул қилинади. Қозоғистон Президенти буни ўз вақтида қабул қилинган ва замонавий ҳужжат, деб ҳисоблайди.

Қасим-Жомарт Тоқаев ташкилот глобал миқёсда муносиб ўрин эгаллашига ишонч билдирди.

«Назаримда, ташкилотимиз, биринчи навбатда, иқтисодий, гуманитар ва экологик ҳамкорликка эътибор қаратиши керак. Ўйлайманки, ҳамкасбларим ҳам бу хулосага қўшилади. Ҳамиша бирлигимиз мустаҳкам бўлсин», – деди Давлат раҳбари.

Қозоғистон Президенти ҳозирги мураккаб вазиятда қийинчиликларни енгиш ва барқарор ривожланиш, янги технологияларни ўзлаштиришда ҳамкорлик қилиш учун кучларни бирлаштириш энг муҳим вазифа эканини айтди. Қасим-Жомарт Тоқаев Ташкилотга аъзо давлатлар ҳамкорлик қилиши керак бўлган бир қатор муҳим йўналишларни айтиб ўтди.

«Биз қайта тикланадиган энергия манбаларини ривожлантиришни давом эттирамиз. Бу вазифа «яшил иқтисодиёт»га ўтиш концепциясида ўз ифодасини топган. Режалаштирилган чора-тадбирлар 2060 йилгача углероддан халос бўлишга имкон беради. Шунингдек, келгуси ўн йил ичида иссиқхона газлари чиқиндиларини 15 фоизга камайтиради. Бунинг доирасида 2025 йилгача 500 минг гектар майдонга 2 миллиард дарахт экишни режалаштирганмиз. Бундан ташқари, биз ҳозирда мамлакатда қайта тикланадиган энергия улушини 3 фоизга оширдик. 2030 йилга бориб уни 15 фоизга етказамиз. Шу мақсадда Нур-Султан шаҳрида «Яшил технологиялар ва инвестиция лойиҳалари халқаро маркази»ни очдик», – деди Қозоғистон Президенти.

Қасим-Жомарт Тоқаев иккинчи муҳим масала сифатида водород энергетикасини ривожлантиришни қайд этди. Президент дунё уни янги турдаги «тоза» ёқилғи деб билишини таъкидлаб, Қозоғистонда яшил водород саноат кластерини яратиш учун кенг имкониятлар мавжудлигини таъкидлади. Мамлакатда илмий салоҳият, малакали мутахассислар етарли.

«Шу муносабат билан мамлакатларимизнинг етакчи илмий-тадқиқот муассасаларини сафарбар этиш, халқаро консорциум тузишни таклиф қиламан. Ушбу тузилма водородни ишлаб чиқариш, сақлаш ва ташиш учун янги технологияларни ишлаб чиқиш учун зарурдир. Бу ерда олимларимиз учрашиб, тажриба алмашиши мумкин», – деди Қозоғистон Президенти.

Бундан ташқари, Қасим-Жомарт Тоқаев глобал исиш, сув ва озиқ-овқат хавфсизлиги, трансчегаравий сув ресурсларидан самарали фойдаланиш каби муҳим масалаларни биргаликда ҳал этиш зарурлигини таъкидлади. Унинг қайд этишича, Қозоғистон биргаликда гидроэнергетика иншоотларини қуришга тайёр, чунки бу қўшни давлатлар учун умумий муаммо.

Давлат раҳбари тўртинчи вазифа сифатида яшил технологиялар билан боғлиқ қўшма лойиҳаларни амалга ошириш учун яшил капитал бозорини ривожлантириш муҳимлигини таъкидлади.

«10 йил ичида дунёда яшил облигациялар ҳажми 20 баробар ошиб, 2 триллион долларга етди. Қозоғистон ҳам барқарор облигациялар бозорини ривожлантиришга киришди. Жорий йилда унинг умумий қиймати 100 миллион доллардан ошди. Бу иш «Астана» халқаро молия маркази ва Қозоғистон фонд биржасида олиб борилмоқда. Ушбу ташкилотларнинг катта тажрибаси ва самарали воситаларидан кенг фойдаланишга чақираман. Биз минтақавий яшил капитал бозорини ривожлантиришдан манфаатдормиз. Биз бу тузилмаларда туркий давлатларнинг яшил облигацияларини жойлаштиришга тайёрмиз», – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Қозоғистон Президенти таъкидлаган яна бир муҳим вазифа мамлакатларда шаҳар аҳолисини кўпайишидир. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти маълумотларига кўра, 2050 йилга бориб шаҳар аҳолиси улуши 68 фоизга этади. Яъни, шаҳарларда кўрсатилаётган хизматлар сифатини ошириш зарур.

«Глобал эпидемия шуни кўрсатдики, бундай фаолиятни масофадан туриб амалга ошириш мумкин. Қозоғистонда «ақлли шаҳар» тизими жорий қилинган ва қатор лойиҳалар муваффақиятли амалга оширилмоқда. Бунинг натижасида ёўл-транспорт ҳодисалари оқибатида ҳалок бўлганлар сони 60 фоизга камайди. Жамоат жойларида содир этилган жиноятлар сони 70 фоизга камайди. Солиқ тушумлари бир неча баробар ошди. Қозоғистонда рақамлаштириш бўйича миллий лойиҳа қабул қилинди. Ушбу лойиҳа шаҳар бошқарувида илғор технологияларни жорий этишга қаратилган. Ақлли шаҳар лойиҳалари доирасида IТ-компаниялар ўртасидаги ҳамкорликни кучайтиришимиз керак», – деди Қозоғистон Президенти.

Давлат раҳбари инновациялар ва стартапларни ривожлантириш учун қулай шарт-шароитлар яратиш зарурлигини ҳам таъкидлади.

«Мен сизни туркий ташкилотнинг замонавий технопарк марказини яратиш масаласини ўрганишга таклиф қиламан. Келгуси йилда IТ соҳасида фаолият юритаётган ёшларимизнинг махсус форумини ўтказишни ҳам таклиф қиламан. У «Аstana Hub» IТ-стартаплар халқаро технопаркида ташкил этилиши мумкин. Бугунги кунда у ерда 560 дан ортиқ корхона фаолият юритмоқда. Уларнинг 55 таси хорижий компаниялардир. Охирги 2,5 йил ичида стартаплар 375 миллион доллардан кўпроқ даромад олишди. Шунингдек, у 132 миллион долларга яқин сармоя киритди. Умуман олганда, «Аstana Hub» технопаркида соддалаштирилган виза режими мавжуд. У ерда ишлаётган компаниялар эса солиқдан озод қилинади», - деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Учрашувда Қозоғистон Президенти қозоқ халқи учун жуда муҳим масалага тўхталиб ўтди. Турк халқига қийин дамларда қозоқларни қучоқ очиб қаршилагани учун миннатдорчилик билдириб, мамлакат давлат арбоби Аднан Мендерес хотирасига ҳурмат бажо келтирди.

«Бугун яна бир муҳим тарихий воқеани айтиб ўтмоқчиман. Гап ўтган аср ўрталарида Анадолуга минглаб қозоқ оилаларини ака-ука, опа-сингиллардек кутиб олган Аднан Мендерес ҳақида кетмоқда. У ўтган асрнинг эллигинчи-олтмишинчи йилларида Туркия Республикасида ўн йил Бош вазир лавозимида ишлаган атоқли давлат ва жамоат арбоби эди. Тўғри, у қозоқларнинг бу ерга жойлашиши, меҳнат қилиши, илдиз отиши учун жуда кўп шароит яратган ягона шахс эди. Бу муҳим учрашув бўлиб ўтаётган «Демократия ва эркинлик ороли» ҳам Аднан Мендерес тақдири билан бевосита боғлиқ. Қозоғистон Республикаси Президенти сифатида қозоқ халқи номидан Аднан Мендерес руҳига ҳурмат бажо келтираман ва барча турк халқига самимий миннатдорчилигимни билдираман», - деди Президент.

Нутқ сўнггида Қозоғистон Президенти ушбу саммитнинг муҳимлигини таъкидлаб, Ташкилотга аъзо давлатлар тинчликнинг янги босқичига қадам қўйганини таъкидлади. Қасим-Жомарт Тоқаев бу ерда қабул қилинган энг муҳим қарорлар ва янги ташаббуслар бутун туркий дунё қардошлигини мустаҳкамлашига ишонч билдирди.

Саммит якунлари бўйича қуйидаги ҳужжатлар имзоланди:

1. «Туркий тилли давлатлар ҳамкорлик кенгаши» номини «Туркий давлатлар ташкилоти»га ўзгартириш тўғрисидаги қарор;

2. Туркий давлатлар ташкилоти VIII саммитининг декларацияси;

3. Туркманистонга Туркий давлатлар ташкилотида кузатувчи мақоми бериш тўғрисидаги қарор;

4. «Турк дунёси истиқболлари-2040» қарори;

5. Турк дунёси бирлигига қўшган ҳиссаси учун Алишер Навоий номидаги халқаро мукофот тўғрисидаги қарор;

6. Туркий Давлатлар Ташкилоти қошида Ҳамкор мақомини белгилаш тўғрисидаги қарор;

7. Туркий давлатлар ташкилоти фахрий раисининг ҳуқуқлари тўғрисидаги Низом тўғрисидаги қарор;

8. Туркий давлатлар ташкилоти Бош котиби ваколат муддатини узайтириш ва Бош котиб ўринбосарларини тайинлаш;

9. Туркий давлатлар ташкилотининг Туркий сармоя фондини ташкил этишни якунлаш тўғрисидаги қарори;

10. Туркий давлатлар ташкилотида кузатувчи мақоми тўғрисидаги Низом тўғрисидаги қарор;

11. Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Алиев Жанобларини Турк дунёсининг Олий ордени билан тақдирлаш тўғрисидаги қарор.

Сўнгги хабарлар