ТОП-10: Қозоғистоннинг энг машҳур тарихий жойлари
ALMATY. Kazinform — Қозоғистон - чуқур тарихга эга давлат. Асрлар давомида Буюк даштда турли цивилизация ва маданиятлар ривожланиб, келажак авлодлар учун қимматли мерос қолдирди. Ҳозирги Қозоғистон ҳудудида қадимий шаҳарлар, ўрта аср меъморчилиги ёдгорликлари, қоятош расмлари, қозоқ халқи тарихи билан чамбарчас боғлиқ бўлган муқаддас қадамжолар сақланиб қолган.
Иссиқ Қўрғон
Иссиқ Қўрғон - Қозоғистондаги энг муҳим археологик ёдгорликлардан биридир. Алмати вилоятида жойлашган. Айнан шу ерда ХХ асрда машҳур "Олтин одам" топилган. Бу - милоддан аввалги V асрда яшаган сак жангчисининг қабри. У олтин билан қопланган зирҳлар, қуроллар ва заргарлик буюмлари билан дафн этилган.
Иссиқ қўрғондан топилган ашёлар саклар маданиятининг бойлигини, металлга ишлов бериш санъатини, дунёқарашини, ижтимоий тузилишини акс эттиради. Бугунги кунда “Олтин одам” Қозоғистоннинг мустақиллик ва миллий бирлик белгиси сифатида қабул қилинган рамзларидан бирига айланди.
Бозоқ
Бозоқ — Астана яқинида жойлашган VIII-XVI асрларга оид қадимий шаҳар ўрни. Ўрта асрлардаги бу аҳоли пункти сиёсий, иқтисодий ва маданий ҳаётнинг муҳим маркази бўлган. Археологик тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу ерда ҳунармандлар, деҳқонлар, чорвадорлар яшаган, савдо йўллари шаҳар орқали ўтган.
Бозоқ шаҳрининг тузилиши шу давр шаҳар маданияти ривожланганидан далолат беради. Қазишмалар давомида турар-жой бинолари, қабристонлар, диний иншоотлар қолдиқлари топилган. Бозоқ Қозоғистоннинг замонавий пойтахти тарихи билан бевосита боғлиқ.
Хожа Аҳмад Яссавий мақбараси
Туркистон шаҳрида жойлашган Хожа Аҳмад Яссавий мақбараси XIV асрда Амир Темур буйруғи билан қурилган меъморчилик дурдонасидир. Бу ёдгорлик Марказий Осиёдаги энг йирик тарихий масканлардан биридир.
Мақбара сўфийлик таълимотининг атоқли намояндаси Хожа Аҳмад Яссавий шарафига қурилган. Бугунги кунда мажмуа нафақат диний, балки тарихий-маданий марказга айланган. 1994 йилда ЮНЕСКО Хожа Аҳмад Яссавий мақбарасини Жаҳон маданий мероси рўйхатига киритди. Ҳозир Туркистон мамлакатимизнинг маънавий пойтахти бўлиб, маҳаллий ва хорижлик саёҳатчилар учун янги сайёҳлик масканларидан биридир.
Ўтрор ва Арслонбоб мақбараси
Ўтрор — Буюк Ипак йўлида жойлашган қадимий шаҳар. У бир вақтлар йирик фан ва маданият маркази бўлган. IX-XII асрларда машҳур олим Абу Наср Фаробий Ўтрорда туғилган. Шаҳарда кутубхоналар, мадрасалар, масжидлар, бозорлар ишлаган. Ўтрорнинг Буюк Ипак йўли бўйида жойлашганлиги уни бир неча асрлар давомида муҳим сиёсий ва иқтисодий марказга айлантирган. Бироқ, 1219 йилда шаҳар Чингизхон қўшини томонидан вайрон қилинган. Шунга қарамай, Ўтрор Қозоғистон тарихида ўчмас из қолдирди.
Ўтрор яқинида жойлашган Арслонбоб мақбараси - муқаддас жой. Арслонбоб Хожа Аҳмад Яссавийнинг устози бўлган ва шунинг учун мақбара мусулмонларнинг асосий зиёратгоҳларидан бири саналади.
Сарайшиқ
Сарайшиқ — XII асрда Олтин Oрда даврида қурилган шаҳар. Урал дарёси бўйида, ҳозирги Атирау вилоятида жойлашган. Сарайшиқ Буюк Ипак йўлининг муҳим бекатларидан бири бўлиб, савдо, сиёсат ва маданият маркази сифатида гуллаб-яшнаган. XIV-XVI асрларда шаҳар Қозоқ хонлигининг сиёсий марказларидан бирига айланди. Бу ерда бир қанча қозоқ хонлари дафн этилган, бу ер миллий тарих учун алоҳида ўрин тутади.
Шаҳар XVI аср охирида вайрон қилинган. Ҳозир Сарайшиқ шаҳри очиқ осмон остидаги музейга айлантирилди. Бу ердан қадимий кулолчилик, қурол-яроғ, заргарлик буюмлари, уй-рўзғор буюмлари топилган ва ҳозир ҳам ўрганилмоқда.
Тамгали петроглифлари
Тамгали петроглифлари Алмати вилоятида жойлашган. Бу ерда бронза даврига оид қоятош расмлари мавжуд. Ҳаммаси бўлиб 5 мингдан ортиқ қоятош расмлари сақланиб қолган. Улар орасида қуёш худоларининг тасвирлари, ов саҳналари, ҳайвонлар тасвирлари, диний маросимлар мавжуд.
Тамгали петроглифлари қадимги одамларнинг дунёқараши, эътиқодлари ва кундалик ҳаётини акс эттиради. 2004 йилда ушбу ёдгорлик ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган. Бугунги кунда Тамгали Қозоғистонда археологик туризм учун энг машҳур йўналишлардан бири ҳисобланади.
Қадимги Тараз ва Жамбил вилояти ёдгорликлари
Тараз - Қозоғистоннинг энг қадимий шаҳарларидан бири бўлиб, 2 минг йилдан ортиқ тарихга эга. У Буюк Ипак йўлида жойлашган бўлиб, маданият ва савдо маркази бўлган. Таразда кўплаб меъморий ёдгорликлар сақланиб қолган. Улардан энг машҳурлари Ойша Биби мақбараси, Бобожи хотин мақбараси, Қорахон мақбараси ва Ақиртас меъморий мажмуасидир. Бу ёдгорликлар ўрта аср меъморчилиги намуналаридир.
Ойша Биби мақбараси севги ва садоқат тимсолига айланган бўлса, Бобожи хотин мақбараси ўзининг меъморчилиги билан ажралиб туради. Ақиртас мажмуаси ҳали ҳам олимлар учун сир бўлиб қолмоқда.
Улитау
Улитау - қозоқ халқи учун муқаддас жой. У қадимдан туркий ва қозоқ қабилаларининг сиёсий ва маънавий маркази ҳисобланган. Жўжи хон мақбараси, Алаша хон мақбараси каби тарихий обидалар мавжуд. Улитауда хонлар ва бийлар учрашиб, муҳим қарорлар қабул қилганликлари қайд этилган.
Улитау Қозоғистон тарихининг чуқур илдизларини акс эттирувчи жой. Бугунги кунда у ички туризмнинг энг муҳим марказларидан биридир.
Манғистаунинг ер ости масжидлари
Манғистау вилояти ўзининг ноёб диний ва маданий мероси билан машҳур. Бу ерда ер ости масжидлари кўп, хусусан: Бекет ота, Шопан ота, Шақпақ ота, Қараман ота масжидлари.
Бу масжидлар XI—XIX асрларда қурилган. Улар тошдан ўйилган, шунинг учун уларнинг меъморий услуби ўзига хосдир. Ер ости масжидлари қозоқ ерларида ислом динининг тарқалиш тарихи билан чамбарчас боғлиқ. Айниқса, Бекет ота масжиди машҳур. Ҳар йили минглаб одамлар ибодат қилиш учун бу ерга келишадилар.
Сиғанақ
Сиғанақ — XV-XIV асрларда Қозоқ хонлигининг пойтахти бўлган қадимий шаҳар. Ҳозирги Қизилўрда вилояти ҳудудида жойлашган. Сиғанақ ўрта асрларда йирик савдо, ҳунармандчилик ва сиёсий марказга айланди. Шаҳарда мадрасалар, масжидлар, бозорлар ишлаган. Сирдарё бўйидаги энг йирик қалъалардан бири бўлгани учун у катта стратегик аҳамиятга эга.
Қозоқ хонлигининг ташкил топиши ва ривожланиши даврида Сиғанақ пойтахт сифатида муҳим ўрин тутган. Турли тарихий даврларда шаҳар бир неча бор вайрон қилинган бўлса-да, тарихда ҳамон алоҳида ўрин тутади.
