Тоқаевнинг 2022 йилдаги сиёсий ислоҳотлари: Мамлакатда янги сиёсий маданият шаклланмоқда

ASTANА. Кazinform – Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ислоҳотлари халқ фаровонлигини оширишга қаратилган. Бу йилги хабарлар, сиёсий соҳадаги ўзгаришлар, Ҳукумат зиммасига юклатилган вазифалар – буларнинг барчаси халқ овозига қулоқ соладиган, юртга хизмат қиладиган давлат барпо этиш вазифасидан келиб чиқади. Январ фожиаси пайтидаги тартибсизликлар ҳам мамлакатда туб ислоҳотлар зарурлигини кўрсатди. Бу йил Қозоғистон сиёсий майдонида «катта шок» бўлди, десак муболаға бўлмайди. Буларнинг барчаси, шак-шубҳасиз, одамларнинг давлатга бўлган ишончини ошириш учун қилинган қадамдир. Шу ўринда Давлат раҳбари томонидан 2022 йилда амалга оширилган салмоқли ислоҳотларнинг шарҳини тайёрлашни мақсадга мувофиқ, деб ҳисобладик.
None

Умуман олганда, мамлакатда барча сиёсий ва иқтисодий ислоҳотлар давлат равнақи, фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини мустаҳкамлаш, инсон капиталини ошириш, жамиятда фуқаролик фаоллигини шакллантириш, халқнинг ижтимоий-иқтисодий аҳволини юксалтириш, ижтимоий-иқтисодий ва ижтимоий-иқтисодий ривожланиш даражасини ошириш ва ниҳоят, қозоғистонликларнинг фаровон ҳаёти йўлида амалга оширилмоқда.

Референдум: Конституцияга киритилган асосий ўзгаришлар

Жорий йилда Давлат раҳбари ташаббуси билан мамлакат фуқароларининг конституциявий ҳуқуқларини ҳимоя қилишни кучайтириш мақсадида Конституцияга қатор ўзгартиришлар киритилди. Улар нафақат жорий этилди, балки Конституцияга киритилиши керак бўлган ўзгартиришлар халқ муҳокамасига тақдим этилди ва кейин референдум орқали қабул қилинди. Бу Қозоғистон сиёсий майдонидаги муҳим воқеалардан бири бўлди. Мамлакатда сўнгги референдум 1995 йилда ўтказилган, ўшанда амалдаги Конституция тасдиқланган. Шундай қилиб, референдум натижасида Конституцияга киритилган асосий ўзгаришларни санаб ўтамиз.

Қозоғистон супер-президентлик бошқарув шаклидан кучли парламентга эга бўлган президентлик шаклига ўтди.Давлат раҳбари 16 март куни қилган нутқида мамлакатда супер-президентлик бошқарув шакли ўрнатилганини таъкидлаб, сиёсий Қозоғистон тараққиёти моделини ўзгартириш ва парламент ролини кучайтириш зарур. Шу тариқа, мамлакатда «Кучли Президент – ​​нуфузли Парламент – ​​ҳисоб берадиган Ҳукумат» тамойилини устувор қилди. Шу билан бирга, Президент ўз ваколати давомида партия аъзолигини тўхтатишга мажбурлигини қонунийлаштиришни таклиф қилди. Қонунга киритилган ўзгартиришларга кўра, бугунги кунда Давлат раҳбари ҳеч бир партияга мансуб эмас. Бундай норманинг киритилиши сиёсий рақобатни кучайтириши ва барча партияларнинг ривожланиши учун тенг шароит яратиши аниқ.

Фото: akorda.kz

«...Бу ерда мен, биринчи навбатда, бошқарувнинг супер-президентлик моделидан кучли Парламентга эга президентлик республикасига доимий ўтиш ҳақида гапиряпман. Бундай тизим ҳокимият институтларининг оптимал мувозанатини таъминлаб, мамлакатимизнинг барқарор ривожланишига хизмат қилади...» деди Давлат раҳбари.

Президентнинг яқин қариндошлари сиёсий давлат хизматчиси ва квазидавлат сектори субъектлари раҳбарлари лавозимларини эгаллашга ҳақли эмас.Давлат раҳбари Президентнинг яқин қариндошларининг сиёсий давлат хизматчиси бўлишини ва раҳбарлик лавозимларини эгаллашини қонуний равишда тақиқлашни таклиф қилди. Кейинроқ Марказий коммуникациялар хизматида бўлиб ўтган матбуот анжуманида Қозоғистон Республикаси Адлия вазири Қанат Мусин Президентнинг укаси, опаси ва фарзандлари миллий компанияларда раҳбарлик лавозимларида ишламаслигини таъкидлади. Унга кўра, Президентнинг опаси, укаси ёки фарзандлари «Самруқ-Қазна», «Байтерек» каби миллий компанияларда раҳбарлик лавозимларида ишлай олмайди.

Қозоғистонликлар Конституциявий судга мустақил равишда мурожаат қилишлари мумкин.Давлат раҳбари ўз мурожаатида Конституция қоидаларига тўлиқ риоя этилишини таъминлаш мақсадида мамлакатда Конституциявий суд ташкил этишни таклиф қилди. Бу ташаббуслар адолатли ва ҳуқуқий давлат барпо этиш йўлида муҳим қадам бўлади. Шунингдек, бу институционал нуқтаи назардан мувозанатни сақлашга ва фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқларини ҳимоя қилишни яхшилашга хизмат қилади. Конституциявий суд 2023 йил 1 январдан иш бошлайди.

Ўлим жазоси тақиқланди. Инсон ҳаётига зомин бўлишга ҳеч кимнинг ҳаққи йўқ.Қасим-Жомарт Тоқаев фуқаролар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга катта аҳамият беради. Икки йил аввал Қозоғистон ўлим жазосини тақиқловчи фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар бўйича иккинчи факультатив протоколга қўшилган эди. Шундай қилиб, ўлим жазосини қонун билан тақиқлаш тўғрисидаги қарорни доимий маъқуллаш мақсадида Конституцияга тегишли ўзгартириш киритилди.

Мажлисда депутатлар корпуси аралаш сайлов тизими бўйича тузилади.Президент халқнинг сайловолди ташвиқотига қизиқиши пастлигини, депутатларни танимаслигини таъкидлади.

Шу билан бирга, ҚХАнинг Мажилисдаги квотаси ҳам бекор қилинди. Бу квота Сенатга ўтказилди ва у 9 депутатдан 5 нафарга қисқартирилди. Бу турли этник гуруҳларга мандат бериш ва уларнинг овозини юқори палатада эшитиш имконини беради.

Маъмурий-ҳудудий ўзгаришлар: Абай, Улитау ва Жетису вилоятлари ташкил этилди

Давлат раҳбарининг жорий йилда амалга оширган асосий ислоҳотларидан бири учта янги ҳудуднинг ташкил этилишидир. Мамлакат иқтисодиётини жадал ривожлантириш учун барча ҳудудлар бир хилда ривожланиши керак. Шу боис Президент ўз Мурожаатномасида учта янги ҳудуд ташкил этишни таклиф қилди. Янги ҳудудлар ташкил этиш кўпчиликни ўйлантираётган масалалардан биридир. У халқнинг турмуш даражасини ошириш мақсадида учта янги вилоят, яъни Семей вилоятида Абай вилояти, Жезқазған вилоятида Улитау вилояти ва Алмати вилоятида Жетису вилояти ташкил этишни таклиф қилди.

Собиқ Алмати вилоятида аҳоли сонининг кўпайиши туфайли вилоят иккига бўлинган. Шундай қилиб, Алмати вилоятининг маркази Қонаев (собиқ Қапшағай шаҳри Қонаев номи билан аталган), Жетису вилоятининг маркази эса Талдирқўрған бўлди.

Шу тариқа, май ойи бошида Давлат раҳбарининг фармони билан мамлакатда учта янги ҳудуд ташкил этилди. Бугунги кунда уларнинг маъмурий-ҳудудий тузилмаси белгиланиб, бошқарув жамоаси тасдиқланди. Жетису вилояти ҳокими собиқ сенатор Бейбит Исабаев, Абай вилояти ҳокими Нурлан Уранхаев, Улитау вилоятига эса давлат ва жамоат арбоби Берик Абдиғалиули раҳбарлик қилади.

«Болалар учун миллий жамғарма» дастури

Давлат раҳбарининг фармони билан 2022 йил Болалар йили деб белгиланди. Бу йилги болалар йили доирасида Қасим-Жомарт Тоқаев 2 сентябрдаги Мурожаатида Миллий жамғарманинг йиллик инвестиция даромадининг 50 фоизини болалар учун махсус жамғарма ҳисобига ўтказишни таклиф қилди. Бола 18 ёшга тўлгунга қадар у боланинг ҳисобига ўтказилади. Йиғилган маблағлар болалар вояга етгандан кейин уй-жой ёки таълим олиш учун сарфланади. Ушбу маблағлар ёш авлодга балоғат ёшига этганида молиявий қийинчиликларнинг олдини олишга имкон беради. Давлат раҳбари лойиҳани 2024 йил 1 январдан амалга оширишни бошлаш бўйича топшириқ берди. Дастурни амалга ошириш учун масъул органлар 2023 йилда лойиҳани ишга туширишнинг барча механизмлари, жумладан, Қозоғистон Республикаси қонунчилигига тегишли ўзгартириш ва қўшимчалар, жумладан, тўлов тартибини батафсил муҳокама қилишини таъкидламоқда.

Давлат раҳбари 6 та қонунни омма олдида имзолади

5 ноябр куни давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев конституциявий ислоҳот натижасида ишлаб чиқилган ва қабул қилинган олтита қонунни омма олдида имзолади. «Конституциявий ислоҳот Қозоғистон тарихида янги даврни бошлаб берди. Шунингдек, сўнгги уч йилдаги сиёсий ўзгаришлар белгиланиб, давлатимизни янада мустаҳкамлаш учун мустаҳкам пойдевор яратилади. Бундан буён адолат, ошкоралик ва меҳр-оқибат тамойилларига қатъий амал қилинади. Биз референдум орқали мисли кўрилмаган ташқи ва ички синовларга бардош бера олишимизни исботладик. Биз конституциявий ислоҳотни амалга оширишга киришдик», - деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Фото: akorda.kz

Президент таъкидлаганидек, Парламент томонидан қабул қилинган ҳар бир қонунчилик ташаббусида аниқ гуманитар ва инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш йўналишлари мавжуд. Қонунга киритилган ўзгартиришларга кўра, Конституциявий суд ўз фаолиятини 2023 йил 1 январдан бошлайди. Эндиликда ҳар бир фуқаро ўз конституциявий ҳуқуқ ва эркинликларини бевосита шу органда ҳимоя қилиши мумкин. Шунингдек, Инсон ҳуқуқлари бўйича вакилнинг мақоми, ваколатлари ва мустақиллиги кафолати биринчи марта конституциявий қонун даражасида тасдиқланмоқда. Бош прокуратуранинг ҳуқуқни муҳофаза қилиш функцияси ҳам кучайтирилди. Бу соҳани янада ҳар томонлама ривожлантириш давлат учун доимо устувор йўналиш бўлиб қолади.

– Конституциямизда ер ва унинг ер ости бойликлари, сув манбалари, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси, бошқа табиий бойликлар халққа тегишли эканлигини аниқ белгилаб бердик. Ана шу меъёр туфайли «Болаларни қўллаб-қувватлаш миллий жамғармаси» деб номланган кенг кўламли дастурни йўлга қўйдик. Миллатнинг буюклиги ҳар бир оила, ҳар бир фуқаро фаровонлигида намоён бўлади. Шундай экан, мамлакат иқтисоди биринчи навбатда халқ фаровонлиги ва равнақи учун ишлаши керак», - деди у.

Президент адолат ғояси Қозоғистон давлат сиёсатининг ўзаги бўлиши кераклигини таъкидлади.

«Ижтимоий адолат асосини замон талабларига жавоб берадиган қонунлар, коррупцияга қарши ҳар томонлама курашиш, фуқароларнинг меҳнатсеварлиги ва ёшларнинг илғор билим олишга интилиши ташкил этади. Давлат бу хулосани амалга ошириш учун барча имкониятларни ишга солиши керак», — деди Қасим-Жомарт Тоқаев.

Фото: akorda.kz

Президент Қозоғистоннинг аралаш сайлов тизимига ўтиш тартиби Парламент томонидан қабул қилинган қонунларда белгилаб берилганини таъкидлади. Эндиликда Мажилис ва вилоят маслихатлари депутатларининг бир қисми, барча туман маслихатлари депутатлари бир мандатли сайлов округлари бўйича сайланади. Натижада вакиллик органлари ҳақиқий халқ ҳокимиятининг бир тармоғига айланади.

Қонунчиликка киритилган ўзгартишларга кўра, туман ва вилоят аҳамиятидаги шаҳарлар ҳокимлари ҳам сайланади. Бу қишлоқ ҳокимлари сайловининг мантиқий давоми ва давлат бошқаруви тизимини демократлаштиришга интилишимизнинг ёрқин далилидир.

Президент таъкидлаганидек, конституциявий ислоҳот мамлакат давлат тузилиши асосларини мустаҳкамлайди. Шунингдек, фуқаролик жамияти ривожланишига йўл очади, миллий мулоқотни йўлга қўяди. Пировардида, бу қадамлар халқ фаровонлигини юксалтириш, юрт келажаги порлоқ бўлишига хизмат қилади.

Бу ташаббуслар тез орада нафақат мамлакат сиёсий тизимига, балки ҳар бир соҳага, айниқса, халқнинг ижтимоий аҳволи, турмуш тарзи, фуқаролик жамияти шаклланишига ижобий таъсир кўрсатади.

Асосий фото: Фото: akorda.kz

Муаллиф: Назерке Суйиндик


Сўнгги хабарлар