“Тинчликпарварлик Қозоғистоннинг ўзига хос бренди ва имиджининг бир қисмига айланди”: ташқи сиёсатдаги устувор йўналиш
Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев Президент бўлганидан сўнг қатор давлатларга расмий ва давлат ташрифларини амалга оширди. Буларнинг барчаси ташқи сиёсатдаги “масалалар”ни четга ҳал қилиб, келажакдаги муаммоларни узоқ-яқиндаги ҳамкорлар билан муҳокама қилишдир. Қолаверса, Президент мамлакатнинг тинчликпарварлик миссиясини ҳам эътибордан четда қолдирмади. Чунки бу ташқи сиёсатдаги асосий йўналишлардан биридир. Шу боис Тоқаев Президент бўлганидан буён тинчликпарварлик сиёсати доирасида кўп ишлар амалга оширилди. Батафсил Каzinform мухбирининг материалида ўқинг.
Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон Президенти лавозимига киришган пайтдан бошлаб Хитой Халқ Республикасига 5 марта ташриф буюрди. У 2019 йилнинг 10-12 сентябрь кунлари давлат ташрифи билан биринчи марта борган эди. Кейинчалик, 2022 йил 3-5-февраль кунлари Пекинда XXIV қишки Олимпия ўйинларининг очилиш маросимида иштирок этиш учун амалий ташриф уюштирилди. 2023 йил 17-19 май кунлари учинчи давлат ташрифи амалга оширилди ва “Марказий Осиё – Хитой” биринчи саммитида иштирок этди. Кейин 2023 йил 16-18 октябрь кунлари расмий ташриф билан бўлиб, “Бир макон, бир йўл” форумига борди. 2024 йил 27-29 март кунлари Боао Осиё форумининг 23-сессиясида иштирок этди.
Давлат раҳбарининг 2019 йил сентябрь ойида Хитой Халқ Республикасига биринчи давлат ташрифи чоғида икки томонлама муносабатлар абадий ҳар томонлама стратегик шериклик даражасига кўтарилди.
2022 йил сентябрь ойида эса Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг Қозоғистонга давлат ташрифи чоғида икки томонлама муносабатлар “янги олтин 30 йиллик” даврига кирди.
Давлат раҳбарининг 2023 йил октябрь ойида ХХРга расмий ташрифи чоғида Хитой Транскаспий халқаро транспорт йўналишини ҳамкорликда ривожлантириш бўйича ҳукуматлараро битимни имзолаш орқали Транскаспий халқаро транспорт йўналишига расман қўшилди. Икки давлат раҳбарлари 2024 йилни “Қозоғистоннинг Хитойда туризм йили” деб эълон қилдилар. 2023 йил 10 ноябрда Қозоғистон ва Хитой ҳукуматлари ўртасида фуқароларни 30 кунгача бўлган муддатга виза талабларидан ўзаро озод қилиш тўғрисидаги келишув кучга кирди.
Бундан ташқари, Тоқаев Президент бўлганидан кейин кўҳна қитъага эътибор қаратди. Ҳозиргача у Европа давлатлари (Бельгия, Германия, Франция, Швейцария, Италия, Ватикан) ва Европа Иттифоқи штаб-квартираларига 8 марта ташриф буюрган.
Бу давлатлар ҳам эътиборини яширмади. Германия, Франция, Швейцария, Босния ва Герцеговина, Венгрия, Чехия, Нидерландия, Европа Иттифоқи бошқарув органлари, шунингдек, Буюк Британия, Польша, Шимолий Македония Республикаси, Италия Словакия, Финляндия ва бошқа давлат ва ҳукумат раҳбарлари Қозоғистон билан муносабатларни мустаҳкамлашга ҳаракат қилишларини исботлади ва давлат ва расмий ташрифи билан келдилар. Рим папаси Францискнинг Қозоғистонга Апостол ташрифи ҳам муҳим эди.
Шунингдек, “Марказий Осиё+” форматида ташкил этилган Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа Кенгаши Президенти, шунингдек, Германия Президенти ва Канцлери даражасидаги мулоқот форумлари минтақавий ҳамкорлик жараёнларидаги ҳамкорликка янги суръат бағишлади.
Бундай икки томонлама ва кўп томонлама муносабатларни мустаҳкамлаш билан бирга, тинчликпарварлик миссиясини қўллаб-қувватлаш давлат ташқи сиёсатининг асосий йўналишларидан биридир. Мамлакат учун тинчликпарварлик хизмати халқаро ва минтақавий хавфсизликни мустаҳкамлаш сиёсатининг асоси ҳисобланади.
Қозоғистон Республикасининг халқаро тинчлик ва хавфсизликни таъминлашга қўшган ҳиссасини давом эттириш мақсадида сўнгги беш йил давомида Президент Қозоғистон тинчликпарварлик контингентини БМТнинг Ғарбий Саҳро, Марказий Африка Республикаси, Марказий Африка Республикасидаги тинчликпарварлик миссияларига юборишга қарор қилди. Конго Демократик Республикаси, Мали (миссиянинг мандати 2023 йилда тугайди) ва Голан тепалигида биринчи марта мустақил бўлинма сифатида хизматга кирди. Қуролли Кучлардан жами 430 нафарга яқин ҳарбий хизматчиларни турли ҳудудларга юбориш режалаштирилган.
2019 йилнинг 28 май куни Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев БМТ Бош котиби ўринбосарлари Атул Харе ва Жан-Пьер Лакруха билан учрашди. Ўшанда Давлат раҳбари мамлакат БМТ Бош котиби томонидан илгари сурилаётган ислоҳотларни, жумладан, тинчликпарварлик миссияларини қўллаб-қувватлашини таъкидлади.
-Қозоғистон Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг вазифалари ва мақсадларини ҳурмат қилади. Биз БМТ Бош котиби томонидан таклиф этилаётган ислоҳотларни, жумладан тинчликпарварлик миссияларни қўллаб-қувватлаймиз. Биз тинчликпарварлик фаолияти самарадорлигини ошириш учун ҳамкорлик қилишга тайёрмиз. Афсуски, бугун дунё жуда беқарордир. Шу боис, ҳамкорликдаги фаолиятимиз дунёни имкон қадар барқарор ва хавфсиз ҳолга келтиришига умид қиламан, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Ҳа, Қозоғистон ҳарбий хизматчилари тинчлик ва хавфсизликни қўллаб-қувватлаш бўйича халқаро мажбуриятларни бажариш учун Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг тинчликпарварлик миссияларида мунтазам қатнашадилар. Охирги 20 йил ичида 600 дан ортиқ қозоғистонлик ҳарбий хизматчилар БМТ тинчликпарварлик операцияларида иштирок этган.
Ўтган йилнинг декабрь ойида Президент Мудофаа вазири Руслан Жақсилиқовни қабул қилиб, Қозоғистон тинчликпарварлик контингентининг БМТ миссияларида иштирок этиш салоҳиятини ошириш зарурлигини таъкидлаган эди.
2024 йил январида Парламентнинг икки палатаси Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Қозоғистон Республикаси Қуролли кучларининг тинчликпарварлик контингентини БМТ миссияларида иштирок этиш учун юбориш тўғрисидаги таклифини маъқуллади. Унга кўра, Қозоғистон тинчликпарварлик контингенти Голан тепаликларига жўнатилади. Ҳарбий хизматчилар жорий йилнинг март ойида БМТ миссиясига жўнаб кетган эди. Қозоғистоннинг ҳарбий бўлинмаси у ерда 1 йил хизмат қилади.
Эслатиб ўтамиз, Қозоғистон нафақат БМТ ташкилоти доирасида, балки бошқа мамлакатларда ҳам тинчликпарварлик миссияларини бажариб келмоқда. Биз ушбу материалда батафсил ёздик.
Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Қозоғистон стратегик тадқиқотлар институти халқаро хавфсизлик бўлими бошлиғи Даурен Абеннинг сўзларига кўра, Қозоғистоннинг конструктив ва жиддий ташқи сиёсати мамлакатнинг миллий манфаатларини ҳимоя қилишга ва унинг ролини кучайтиришга қаратилган. Шунингдек, мамлакат давлатлараро ва ички сиёсий жараёнларда тинчликпарвар сифатида иштирок этиб, ижобий натижаларга эришди.
-Халқаро майдонда сиёсий субъективликни ошириш, шубҳасиз, давлатчиликни янада мустаҳкамлаш учун қулай шарт-шароит яратишга хизмат қилади ва тинчликпарварлик бу сиёсатнинг ажралмас қисмига айланди. Таъкидлаш жоизки, Қозоғистон мустақиллиги тикланганидан буён қатор давлатлараро ва ички сиёсий жараёнларда воситачи ва воситачи сифатида иштирок этиб, ижобий натижаларга эришди. Улар орасида Қорабоғ муаммоси, Тожикистондаги фуқаролар уруши, Қирғизистондаги сиёсий инқироз, Эрон ядро дастури, Сурия муаммоси, Туркия-Россия можароси бор.
Бундан ташқари, мамлакатимизнинг махсус тайёргарликдан ўтган офицерлари бутун дунё бўйлаб гуманитар инқироз ёки можаро зоналарида БМТнинг тинчликпарварлик операцияларида иштирок этган, ҳарбий кучларимиз Ироқдаги халқаро тинчликпарвар кучларга ёрдам бериб, БМТнинг Ливандаги Муваққат кучлари миссияси таркибида бўлган. Бу йил Қозоғистон ҳарбий бўлинмаси мустақил тинчликпарвар куч сифатида илк бор БМТнинг Голан тепаликларидаги миссиясида иштирок этмоқда. Қозоғистон Республикасининг Ҳарбий доктринасига кўра, тинчликпарварлик операцияларида иштирок этиш мамлакатнинг ҳарбий-стратегик соҳадаги асосий йўналишларидан биридир. Шу ўринда бир нарсани таъкидлаб ўтиш жоиз: БМТ Хавфсизлик Кенгаши мандатига мувофиқ тинчлик миссияларини амалга ошириш мамлакатимизнинг бузилмас позициясидир, - деди Даурен Абен.
Келинг, материалимизни ҚСТИ эксперти сўзлари билан умумлаштирсак... Экспертнинг фикрича, у дипломатик ёки ҳарбий тинчликпарварлик бўладими, Қозоғистон жаҳон ҳамжамиятининг масъулиятли аъзоси сифатида ўзига юкланган вазифаларни шараф билан бажариб, ўз зиммасига юклатилган вазифаларни таъминлашга ҳисса қўшмоқда.
-Шу маънода тинчликпарварлик Қозоғистон мамлакати бренди ва имиджининг бир қисмига айланди, дейишга асос бор. Энг муҳими, тинчликпарварлик соҳасидаги фаоллик Қозоғистоннинг халқаро нуфузини ошириш ва геостратегик мавқеимизни мустаҳкамлаш, бу орқали мамлакатимиз хавфсизлиги, суверенитети, мустақиллиги ва ҳудудий яхлитлигини таъминлашга хизмат қилади, - деди Даурен Абен.
Қасим-Жомарт Тоқаев Қозоғистон Президенти лавозимига киришган пайтдан бошлаб Хитой Халқ Республикасига 5 марта ташриф буюрди. У 2019 йилнинг 10-12 сентябрь кунлари давлат ташрифи билан биринчи марта борган эди. Кейинчалик, 2022 йил 3-5-февраль кунлари Пекинда XXIV қишки Олимпия ўйинларининг очилиш маросимида иштирок этиш учун амалий ташриф уюштирилди. 2023 йил 17-19 май кунлари учинчи давлат ташрифи амалга оширилди ва “Марказий Осиё – Хитой” биринчи саммитида иштирок этди. Кейин 2023 йил 16-18 октябрь кунлари расмий ташриф билан бўлиб, “Бир макон, бир йўл” форумига борди. 2024 йил 27-29 март кунлари Боао Осиё форумининг 23-сессиясида иштирок этди.
Давлат раҳбарининг 2019 йил сентябрь ойида Хитой Халқ Республикасига биринчи давлат ташрифи чоғида икки томонлама муносабатлар абадий ҳар томонлама стратегик шериклик даражасига кўтарилди.
2022 йил сентябрь ойида эса Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг Қозоғистонга давлат ташрифи чоғида икки томонлама муносабатлар “янги олтин 30 йиллик” даврига кирди.
Давлат раҳбарининг 2023 йил октябрь ойида ХХРга расмий ташрифи чоғида Хитой Транскаспий халқаро транспорт йўналишини ҳамкорликда ривожлантириш бўйича ҳукуматлараро битимни имзолаш орқали Транскаспий халқаро транспорт йўналишига расман қўшилди. Икки давлат раҳбарлари 2024 йилни “Қозоғистоннинг Хитойда туризм йили” деб эълон қилдилар. 2023 йил 10 ноябрда Қозоғистон ва Хитой ҳукуматлари ўртасида фуқароларни 30 кунгача бўлган муддатга виза талабларидан ўзаро озод қилиш тўғрисидаги келишув кучга кирди.
Бундан ташқари, Тоқаев Президент бўлганидан кейин кўҳна қитъага эътибор қаратди. Ҳозиргача у Европа давлатлари (Бельгия, Германия, Франция, Швейцария, Италия, Ватикан) ва Европа Иттифоқи штаб-квартираларига 8 марта ташриф буюрган.
Бу давлатлар ҳам эътиборини яширмади. Германия, Франция, Швейцария, Босния ва Герцеговина, Венгрия, Чехия, Нидерландия, Европа Иттифоқи бошқарув органлари, шунингдек, Буюк Британия, Польша, Шимолий Македония Республикаси, Италия Словакия, Финляндия ва бошқа давлат ва ҳукумат раҳбарлари Қозоғистон билан муносабатларни мустаҳкамлашга ҳаракат қилишларини исботлади ва давлат ва расмий ташрифи билан келдилар. Рим папаси Францискнинг Қозоғистонга Апостол ташрифи ҳам муҳим эди.
Шунингдек, “Марказий Осиё+” форматида ташкил этилган Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа Кенгаши Президенти, шунингдек, Германия Президенти ва Канцлери даражасидаги мулоқот форумлари минтақавий ҳамкорлик жараёнларидаги ҳамкорликка янги суръат бағишлади.
Бундай икки томонлама ва кўп томонлама муносабатларни мустаҳкамлаш билан бирга, тинчликпарварлик миссиясини қўллаб-қувватлаш давлат ташқи сиёсатининг асосий йўналишларидан биридир. Мамлакат учун тинчликпарварлик хизмати халқаро ва минтақавий хавфсизликни мустаҳкамлаш сиёсатининг асоси ҳисобланади.
Қозоғистон Республикасининг халқаро тинчлик ва хавфсизликни таъминлашга қўшган ҳиссасини давом эттириш мақсадида сўнгги беш йил давомида Президент Қозоғистон тинчликпарварлик контингентини БМТнинг Ғарбий Саҳро, Марказий Африка Республикаси, Марказий Африка Республикасидаги тинчликпарварлик миссияларига юборишга қарор қилди. Конго Демократик Республикаси, Мали (миссиянинг мандати 2023 йилда тугайди) ва Голан тепалигида биринчи марта мустақил бўлинма сифатида хизматга кирди. Қуролли Кучлардан жами 430 нафарга яқин ҳарбий хизматчиларни турли ҳудудларга юбориш режалаштирилган.
2019 йилнинг 28 май куни Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев БМТ Бош котиби ўринбосарлари Атул Харе ва Жан-Пьер Лакруха билан учрашди. Ўшанда Давлат раҳбари мамлакат БМТ Бош котиби томонидан илгари сурилаётган ислоҳотларни, жумладан, тинчликпарварлик миссияларини қўллаб-қувватлашини таъкидлади.
- Қозоғистон Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг вазифалари ва мақсадларини ҳурмат қилади. Биз БМТ Бош котиби томонидан таклиф этилаётган ислоҳотларни, жумладан тинчликпарварлик миссияларни қўллаб-қувватлаймиз. Биз тинчликпарварлик фаолияти самарадорлигини ошириш учун ҳамкорлик қилишга тайёрмиз. Афсуски, бугун дунё жуда беқарордир. Шу боис, ҳамкорликдаги фаолиятимиз дунёни имкон қадар барқарор ва хавфсиз ҳолга келтиришига умид қиламан, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Ҳа, Қозоғистон ҳарбий хизматчилари тинчлик ва хавфсизликни қўллаб-қувватлаш бўйича халқаро мажбуриятларни бажариш учун Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг тинчликпарварлик миссияларида мунтазам қатнашадилар. Охирги 20 йил ичида 600 дан ортиқ қозоғистонлик ҳарбий хизматчилар БМТ тинчликпарварлик операцияларида иштирок этган.
Ўтган йилнинг декабрь ойида Президент Мудофаа вазири Руслан Жақсилиқовни қабул қилиб, Қозоғистон тинчликпарварлик контингентининг БМТ миссияларида иштирок этиш салоҳиятини ошириш зарурлигини таъкидлаган эди.
2024 йил январида Парламентнинг икки палатаси Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Қозоғистон Республикаси Қуролли кучларининг тинчликпарварлик контингентини БМТ миссияларида иштирок этиш учун юбориш тўғрисидаги таклифини маъқуллади. Унга кўра, Қозоғистон тинчликпарварлик контингенти Голан тепаликларига жўнатилади. Ҳарбий хизматчилар жорий йилнинг март ойида БМТ миссиясига жўнаб кетган эди. Қозоғистоннинг ҳарбий бўлинмаси у ерда 1 йил хизмат қилади.
Эслатиб ўтамиз, Қозоғистон нафақат БМТ ташкилоти доирасида, балки бошқа мамлакатларда ҳам тинчликпарварлик миссияларини бажариб келмоқда. Биз ушбу материалда батафсил ёздик.
Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Қозоғистон стратегик тадқиқотлар институти халқаро хавфсизлик бўлими бошлиғи Даурен Абеннинг сўзларига кўра, Қозоғистоннинг конструктив ва жиддий ташқи сиёсати мамлакатнинг миллий манфаатларини ҳимоя қилишга ва унинг ролини кучайтиришга қаратилган. Шунингдек, мамлакат давлатлараро ва ички сиёсий жараёнларда тинчликпарвар сифатида иштирок этиб, ижобий натижаларга эришди.
- Халқаро майдонда сиёсий субъективликни ошириш, шубҳасиз, давлатчиликни янада мустаҳкамлаш учун қулай шарт-шароит яратишга хизмат қилади ва тинчликпарварлик бу сиёсатнинг ажралмас қисмига айланди. Таъкидлаш жоизки, Қозоғистон мустақиллиги тикланганидан буён қатор давлатлараро ва ички сиёсий жараёнларда воситачи ва воситачи сифатида иштирок этиб, ижобий натижаларга эришди. Улар орасида Қорабоғ муаммоси, Тожикистондаги фуқаролар уруши, Қирғизистондаги сиёсий инқироз, Эрон ядро дастури, Сурия муаммоси, Туркия-Россия можароси бор.
Бундан ташқари, мамлакатимизнинг махсус тайёргарликдан ўтган офицерлари бутун дунё бўйлаб гуманитар инқироз ёки можаро зоналарида БМТнинг тинчликпарварлик операцияларида иштирок этган, ҳарбий кучларимиз Ироқдаги халқаро тинчликпарвар кучларга ёрдам бериб, БМТнинг Ливандаги Муваққат кучлари миссияси таркибида бўлган. Бу йил Қозоғистон ҳарбий бўлинмаси мустақил тинчликпарвар куч сифатида илк бор БМТнинг Голан тепаликларидаги миссиясида иштирок этмоқда. Қозоғистон Республикасининг Ҳарбий доктринасига кўра, тинчликпарварлик операцияларида иштирок этиш мамлакатнинг ҳарбий-стратегик соҳадаги асосий йўналишларидан биридир. Шу ўринда бир нарсани таъкидлаб ўтиш жоиз: БМТ Хавфсизлик Кенгаши мандатига мувофиқ тинчлик миссияларини амалга ошириш мамлакатимизнинг бузилмас позициясидир, - деди Даурен Абен.
Келинг, материалимизни ҚСТИ эксперти сўзлари билан умумлаштирсак... Экспертнинг фикрича, у дипломатик ёки ҳарбий тинчликпарварлик бўладими, Қозоғистон жаҳон ҳамжамиятининг масъулиятли аъзоси сифатида ўзига юкланган вазифаларни шараф билан бажариб, ўз зиммасига юклатилган вазифаларни таъминлашга ҳисса қўшмоқда.
- Шу маънода тинчликпарварлик Қозоғистон мамлакати бренди ва имиджининг бир қисмига айланди, дейишга асос бор. Энг муҳими, тинчликпарварлик соҳасидаги фаоллик Қозоғистоннинг халқаро нуфузини ошириш ва геостратегик мавқеимизни мустаҳкамлаш, бу орқали мамлакатимиз хавфсизлиги, суверенитети, мустақиллиги ва ҳудудий яхлитлигини таъминлашга хизмат қилади, - деди Даурен Абен.
