Террор ҳужуми содир бўлганда нима қилиш керак
ASTANA. Kazinform – Терактга олдиндан тайёргарлик кўриш мумкин эмас. Шу билан бирга, ҳар доим эҳтиёт бўлиш яхшироқдир. Узоққа бормасдан, Россиядаги “Крокус Сити Холл”да содир бўлган фожиани эслайлик, бу эса ҳар доим терактларга тайёр туриш зарурлигининг яққол далилидир.
Қозоғистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги таҳдид ёки террорчилик ҳаракати содир бўлган тақдирда ўзини тутиш қоидалари бўйича эслатма ишлаб чиқди.
Аввало, эслатмада фуқаролар хавф туғилганда мурожаат қилишлари мумкин бўлган фавқулодда рақамлар мавжуд:
- ягона навбатчилик диспетчерлик хизмати – 112;
- полиция -102;
- терроризмга қарши ишонч телефони -110;
- тез тиббий ёрдам -103.
Агар сизга таҳдидли қўнғироқ бўлса, суҳбатнинг аниқ мазмунини эслаб қолинг. Нутқ услубига, овоз хусусиятларига, характерли сўзларга ва нутқ услубига эътибор беринг. Суҳбатни диктафонга ёзиб олишга, телефонни қўйишдан олдин контактнинг телефон рақамини ёзиб олишга ҳаракат қилинг. Дарҳол полицияни чақиринг!
Агар сизга таҳдидли хат олсангиз, уни тоза, маҳкам ёпилган пластик пакетга солинг. Ҳужжатда бармоқ изларини қолдирманг. Фақат чап ёки ўнг томондан очинг, конвертнинг четларини эҳтиёткорлик билан кесиб олинг. Дарҳол полицияни чақиринг!
Теракт хавфи ҳақида полицияга қандай қилиб тўғри хабар бериш керак?
Сизнинг ҳаракатларингиз жиноятчилар хабари ёки террорчилик ҳаракати тўғрисида ёлғон хабар сифатида қаралмаслиги учун шахсий маълумотларингизни ва воқеанинг барча ҳолатларини тақдим этишга ишонч ҳосил қилинг.
Портловчи қурилманинг белгилари: антенна, соат механизмининг овози, турли симлар, батареялар, электр лента, турли хил нарсалар.
Портловчи қурилмалар кўпинча жамоат жойларида ўрнатилиши мумкин: бозорлар, жамоат транспорти бекатлари, дўконлар, савдо ва кўнгилочар марказлар, майдонлар, парклар, автомобиллар.
Қандай бўлмасин, ваҳима қилманг!
Номаълум шубҳали объектни топсангиз нима қилиш керак?
Агар сиз автомобилда, кўчада, автобус бекатида, квартирада, бошқа жамоат жойида шубҳали нарсаларни (қути, сумка, портфель) топсангиз, унга тегманг, очманг, яқинлашманг, қимирламанг. Мобиль телефондан, рациядан фойдаланманг, олов ёқманг, суюқлик қуйманг, кукун билан ёпманг, шубҳали нарсаларни иложи борича ўраб олинг, топилган вақтни эслаб қолинг, «102» телефони орқали полицияни чақиринг.
Бундай вазиятда болалар дарҳол энг яқин катталарга (ота-оналар, ўқитувчилар, полиция ходимлари) хабар беришлари керак.
Одамлар гавжум жойларда терактлар пайтида ўзини тутиш
Оломондан, одамлардан қочинг, ёлғиз юришга ҳаракат қилинг. Бўғилиб қолмаслик учун галстукни (рўмол ва бошқаларни) ечиб олинг. Кераксиз нарсалардан халос бўлинг. Тирсакларингизни эгиб, диафрагмангизни ҳимоя қилиб, танангизга қараб эгилинг. Кийимдаги барча тугмаларни маҳкамланг. Оломонга қарши ҳаракат қилманг. Агар йиқилиб тушсангиз, дарҳол бошингизни қўлларингиз билан ҳимоя қилишга ҳаракат қилинг, оёқларингизни тезда тортинг ва дарҳол туришга ҳаракат қилинг.
Кўчада терактга дуч келсангиз, портлаш содир бўлган жойга яқинлашманг. Воқеа жойидан қочишга ҳаракат қилинг. Биноларнинг бурчаклари орқасида яширинг. Дарҳол ётинг, бошингизни қўлларингиз билан ёпинг. 102 рақамига полицияга қўнғироқ қилинг. Жароҳатланганларни қутқаринг. Электр симларининг тушишидан эҳтиёт бўлинг. Баланд бинолардан сақланинг. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари келганда, ўрганган маълумотларингизни баҳам кўринг.
Агар сиз ўқ овозини эшитсангиз, дераза, эшикларга яқинлашманг, дераза ёки эшик олдида турманг. Ўқ овозлари эшитиладиган кўчага қараган хонага кирманг. 102 рақамига қўнғироқ қилиб, полицияга хабар беринг. Бегона одамларга эшикни очманг. Ташқарига чиқманг.
Агар бино ичида теракт содир этилган бўлса, дарҳол ерга ётиб, бошингизни қўлларингиз билан ёпинг. Деразалардан, шкафлардан ва жавонлардан сақланинг. Югурманг, лифтлардан фойдаланманг. Шиша билан қопланган деворлардан сақланинг. Очиқ симларни ушламанг.
Агар теракт ҳақида хабар олсангиз, фавқулодда вазиятда эвакуация қилишга тайёрланинг. Ҳужжатларингизни, пулингизни, овқатингизни сумкангизга солинг. Биринчи ёрдам тўпламини ёки керакли миқдорда дори тайёрланг. Ёнувчан материалларни балконлар ва лоджиялардан олиб ташланг. Радио ёки телевизорни ёқинг ва янгиликларни тингланг. Одамлар гавжум жойлардан сақланинг. Фавқулодда вазиятлар ва хизмат телефон рақамларини яқин жойда сақланг.
Эвакуация тўғрисидаги хабарни олгандан кейин ҳаракатлар
Хотиржам бўлинг ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимларининг кўрсатмаларига амал қилинг. Кийининг, кечикаётган ҳамкасблар ва қариндошларингизга ёрдам беринг. Бинодан ваҳима қилмасдан чиқинг. Электр, электр жиҳозлари, сув ва газни ўчиринг. Бинодан узоқроқ туринг. Қўнғироқ қилинг ва бинони тарк этган ҳар бир кишини текширинг. Полиция келишидан олдин гувоҳлар борлигига ишонч ҳосил қилинг.
Гаровга олиш пайтидаги ҳаракатлар
Ваҳима қилманг, қичқирманг, баҳслашманг. Музокара қилишга уринманг. Жиноятчилардан нафратланманг. Атрофингиздаги одамларга ёрдам беринг. Иложи бўлса, полицияга мурожаат қилиш муҳимдир. Қочиб кетишингизга ишончингиз комил бўлмаса, югурманг ва беҳуда қадамлар қўйманг.
Гаровдагиларни озод қилиш бўйича махсус операция вақтидаги ҳаракатлар
Сиз ерга қараб ётишингиз керак. Қўлларингизни бошингиз орқасида ушлаб туринг. Махсус кучлар томон югурманг. Дераза ва эшиклардан узоқроқ туринг. Жиноятчилардан қурол олманг. Жиноятчиларга қарши курашманг. Тегишли чора-тадбирлар тугамагунча, ўзингиз турманг, норозилик билдирманг!
