Сунъий интеллект, Starlink, талабалар учун мукофотлар: янги ўқув йилида қандай ўзгаришлар бор
ASTANA. Kazinform – Бу йил 1 сентябрь якшанба кунига тўғри келади. Шу муносабат билан ҚР Таълим-маориф вазири Ғани Бейсембаев Билим куни дам олиш кунига тўғри келиши юзасидан тушунтириш берди.
“1 сентябрь анъанавий тарзда таълим куни ҳисобланади. Шунинг учун бу йил ҳам биринчи қўнғироқ маросими ўтказилади”, – деди вазир.
Шу муносабат билан 1 сентябрь куни мамлакатнинг барча ҳудудларида Билим кунига бағишланган тантанали тадбир анъанавий тарзда ўтказилишига аниқлик киритилди.
1 сентябрь куни 1-11-синфлар учун “Мактабим – эзгулик маскани” мавзусида тантанали тадбир бўлиб ўтади. 2 сентябрь – янги ўқув йилининг биринчи кунида “Менинг Ватаним – Қозоғистон” мавзусидаги дарс Ягона синф дарсидан бошланиб, дарс жадвалига мувофиқ давом этади.
Янги ўқув йилида 4 миллионга яқин бола таълим олади
Янги 2024-2025 ўқув йилида 1-синфга 351 минг 176 нафар бола қабул қилинган бўлиб, уларнинг қарийб 70 фоизи давлат тилида ўқиш истагини билдирган.
Биринчи синф ўқувчиларининг энг кўп сони Туркистон вилояти (44 мингдан ортиқ), Алмати вилояти (34 минг), Астана шаҳрида (26 мингдан ортиқ) қайд этилган. 2024-2025 ўқув йилида 7859 та мактабда 3,9 миллиондан ортиқ бола таълим олади. Бундан ташқари, 11-синф ўқувчилари сони рекорд даражага етди – 219 мингдан ортиқ бола.
Умуман олганда, янги ўқув йилида 369 минг бола 1-синфга қабул қилиниши кутилмоқда. Шу билан бирга, барча дарсликлар 25 августгача ҳудудларга етказилиши керак. Ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалар фарзандларининг бепул овқатланишини ташкил этиш, уларга ижтимоий ёрдам кўрсатишга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
“1 сентябрдан 1,7 миллион ўқувчи бепул овқатланади. Ҳар йили ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларга ёрдам кўрсатилмоқда. Жорий йилда 510 минг нафар болани мактабга тайёрлаш учун тегишли ёрдам кўрсатилди. Бунинг учун бюджетдан 22,6 миллиард тенге ажратилди”, – деди Таълим-маориф вазири.
Ўқувчиларнинг таътиллари
Қозоғистон Республикаси Таълим-маориф вазирлиги томонидан ўрта таълим муассасаларида 2024-2025 ўқув йилининг бошланиш санаси, давомийлиги ва таътил даврлари тасдиқланди.
Умумтаълим муассасаларида 2024-2025 ўқув йили 1 сентябрда бошланиб, 25 майда тугайди. Биринчи чоракда ўқиш муддати 8 ҳафта. Кузги таътил 28 октябрдан 3 ноябргача 7 кун давом этади. Иккинчи чоракда ўқиш муддати 8 ҳафта. Қишки таътил 2024 йил 30 декабрда бошланади ва 10 календар кун, жумладан, 2025 йил 8 январгача давом этади. Биринчи синф ўқувчилари учун учинчи чоракда 2025 йил 10 февралдан 16 февралгача қўшимча равишда 7 кунлик қўшимча таътил берилади. Учинчи давр 10 академик ҳафтадан иборат. Баҳорги таътил эса 2025 йил 21 мартдан 31 мартгача давом этади.
Тўртинчи чоракнинг давомийлиги 8 ўқув ҳафтаси. Шунингдек, ўқув йили 25 май куни якунланади.
Янги фанлар киритиладими?
Яқинда Таълим-маориф вазири Ғани Бейсембаев янги ўқув йилида мактаб ўқув дастурига янги фанлар киритилмаслигини айтди.
“Мактабларда молиявий саводхонлик алоҳида фан сифатида ўқитилиши мумкинлиги ҳақида хабарлар бор эди. Янги ўқув йилида янги фан киритиладими?”, – деб сўради журналистлар Астанадаги қишлоқ ўқитувчилари форумидан сўнг.
Ўз навбатида Ғ.Бейсембаев бундай таклиф билан Amanat партияси чиққанини айтади.
“Янги ўқув йилида қўшимча, янги фанлар киритилмайди. Молиявий саводхонликнинг мақсади бошқача. Бу глобал компетенция доирасида болаларнинг молиявий саводхонлигини оширишга қаратилган қўшимча таълимдир. Бу қанчалик муҳимлигини статистик маълумотлардан билиб оласиз. У аллақачон барча фанларга бирлаштирилган. Аммо жамиятдаги нотинч вазиятдан келиб чиқиб, Amanat партияси таклифи билан бу йўналишдаги ишларни янада кучайтирмоқчимиз”, – деди Ғани Бейсембаев.
Вазир мамлакат мактаблари жорий йилда ягона таълим дастури асосида иш олиб боришини эслатди.
“Бундан ташқари, ягона таълим дастури жорий этилмоқда. Бу ваколатлар ҳам шу доирасида берилади”, – деди вазир.
Мазкур дастур Давлат раҳбари томонидан жорий йилнинг март ойида ўтказилган Миллий қурултойда белгилаб берилган вазифаларга мувофиқ янгиланди.
Вазирнинг сўзларига кўра, янгиланган дастур “Адолатли Қозоғистон – масъулиятли фуқаро – илғор миллат” триадаси доирасида маънавиятли, ҳалол ва муваффақиятли шахсни тарбиялашга қаратилган.
“Янгиланган дастур доирасида ижобий қадриятлар ва сифат компетенцияларини шакллантиришга қаратилган таълим ва маърифий лойиҳалар, ижтимоий амалиётларни амалга ошириш давом эттирилади”, – дейди вазир.
Таъкидлаш жоизки, мамлакатда шахматни 2027 йилгача ривожлантириш бўйича комплекс режа амалга оширилмоқда. Унинг йўналишларидан бири шахматни мактаб ўқув дастурига ўзгарувчан компонент сифатида киритишдан иборат. Ўтган йили тажриба тариқасида мамлакатнинг 7 вилоятидаги 42 та мактаб ўқувчилари шахматни ўрганишга киришдилар.
Ҳозир эса 750 дан ортиқ давлат мактаблари раҳбарияти шахматни ўқув дастурига киритишга тайёрлигини маълум қилди. Дарҳол айтайлик, мавзу сифатида эмас. Ҳозирги вақтда таълим тизимида қўлланиладиган ўзгарувчан компонент атамаси аввалги факультатив дарс тушунчасини англатади. Яъни эрталабки сменада таҳсил олаётган ўқувчи тушдан кейин мактабга бориб, шахмат тўгарагига қатнашиши мумкин.
Лойиҳа доирасида 1-4-синфлар учун “Шахмат асослари” ўқув дастури ишлаб чиқилди ва тасдиқланди. Ўқув дастури доирасида шахматни бошланғич синф ўқитувчилари ўргатади.
Коллежда стипендия 50 фоизга ошади
Таълим-маориф вазирининг таъкидлашича, Давлат раҳбарининг топшириғига асосан техник ва касб-ҳунар таълими тизимида давлат буюртмасини ошириш бўйича ишлар фаол амалга оширилмоқда. Жорий йилда 145 минг грант ажратилган бўлиб, уларнинг 65 фоизи техник йўналишларга қаратилган. Шунингдек, 1 сентябрдан бошлаб коллеж ўқувчиларининг стипендиялари ўтган йилги даражадан 50 фоизга оширилади.
Вазирнинг сўзларига кўра, жорий йилнинг биринчи ярмида 104 та коллежнинг моддий-техник базаси яхшиланди.
“Муҳими, техник база замонавий талабларга жавоб бериши, ўқувчиларга таълим-тарбия бериш, ўқитувчилар меҳнати учун қулай шарт-шароит яратилган. Жорий йилда 2103 ўринли 8 та ётоқхона қурилмоқда. Ҳозир Павлодар ва Туркистон вилоятларида 259 ўринга мўлжалланган 2 та ётоқхона фойдаланишга топширилди. Таҳлил натижалари шуни кўрсатдики, айрим ҳудудларда талабаларни ётоқхона билан таъминлаш муаммоси ҳамон долзарблигича қолмоқда. Алмати шаҳрида (2349 ўрин), Астана (1291), Ақмола вилояти (1112), Шимолий Қозоғистон (811) ва Алмати (711) вилоятларида етишмовчилик бор”, – дейди у.
Мактабдаги Starlink
Мактаблардаги интернет сифати 2023 йил бошидаги 19 фоиздан 2024 йилда 90 фоизга ошган.
“Давлатимиз раҳбарининг мактабларни юқори сифатли интернет билан таъминлаш бўйича топшириғига мувофиқ, биз Рақамли ривожланиш, инновациялар ва аэрокосмик саноат вазирлиги билан биргаликда йил бошидан мактабларни юқори тезликдаги интернет билан қамраб олиш бўйича янги талабларни тасдиқладик. Шу муносабат билан мактабларда интернет сифати 2023 йил бошидаги 19 фоиздан 2024 йилда 90 фоизга ошди. Бу иш давом этмоқда”, – деди Таълим-маориф вазири Ғани Бейсембаев.
Айни пайтда мактабларни юқори тезликдаги интернет тармоғига улаш учун Starlink ускунаси ўрнатилмоқда. Август ойи бошида қамраб олиниши керак бўлган 1879 та мактабнинг 1731 тасида Starlink тизими ўрнатилди.
“Чегара яқинида жойлашган 137 та мактабда Рақамли ривожланиш, инновациялар ва аэрокосмик саноат вазирлиги терминалларни жонлантириш устида ишламоқда. Бироқ, Жамбил, Шарқий Қозоғистон вилояти, Атирау, Павлодар, Туркистон, Ғарбий Қозоғистон ва Улитау вилоятлари мактабларда интернет тезлигини ошириш бўйича ишларни жадаллаштириши ва ўқув йили бошланишидан олдин тугатиши керак”, – деди вазир.
Янги мактаб
ҚР Бош вазири Олжас Бектенов таълим инфратузилмаси ва бутун ўқув жараёнини янги ўқув йилига тўлиқ тайёрлигини таъминлаш бўйича топшириқ берди.
“1 сентябрга қадар 61 та янги мактаб фойдаланишга топширилиши режалаштирилган. Мактабларни топшириш бошқа нарса, балки уларни ўқувчиларни қабул қилишга тайёрлаш ҳам. Бинолар, ўқув хоналари, ошхоналар учун барча хавфсизлик шартларига, санитария-эпидемиология ва ёнғиндан ҳимоя қилиш талабларига риоя қилиш керак. Юқори тезликдаги интернет билан таъминлаш, ўқув хоналари, лабораториялар, спорт залларини жиҳозлаш зарур. Бу нафақат “Қулай мактаб” миллий лойиҳаси, балки барча таълим масканлари учун талаб”, – дейди О.Бектенов.
Бундан ташқари, Ҳукумат раҳбари қатор ҳудудлардаги айрим таълим муассасаларининг тайёргарлиги тегишли даражада эмаслигини таъкидлади.
Дарвоқе, Таълим-маориф вазири Ғани Бейсембаев Астанада ўтказилаётган анъанавий Август саммитида мамлакатдаги 8 минг мактабдан 106 таси уч сменада ишлаётганини таъкидлади.
“Жорий йилда “Қулай мактаб” ва бошқа янги мактаблар қуриш ҳисобига 92 мактаб муаммосини ҳал қилишни режалаштирганмиз. Ўтган йили 29 та шундай мактаб муаммосини ҳал қилган бўлсак, келгуси йилда уч сменали мактаблар муаммосини тўлиқ ҳал этиш ниятидамиз”, – деди вазир.
Шу билан бирга, вазир бугунги кунда 2900 дан ортиқ мактаб бир сменада ишлаётганини таъкидлади.
Болаларни мактабга ўтказиш хизмати автоматлаштирилди
Қозоғистонда болаларни мактаблар ўртасида ўтказиш бўйича давлат хизмати автоматлаштирилди. Эндиликда ота-оналар ва қонуний вакиллар eGov.kz порталида уйдан чиқмасдан болани бир мактабдан бошқасига ўтказиши мумкин. Бу яшаш жойида ёки ташқарисида кўрсатилган ҳар қандай таълим муассасасини танлаш имкониятини беради.
Янги жараён бекор қилиш ва тасдиқлаш ваучерларини, шунингдек, алоҳида иш ҳужжатларини тақдим этишни талаб қилмайди. Мактабни танлашда ўқитиш тили ҳам кўрсатилади. Ариза берувчида аризани қайтариб олиш имконияти ҳам мавжуд.
Буллингга қарши кураш дастурини амалга ошириш давом эттирилади
Ўқув йилидан бошлаб «ДосболLIKE» буллингга қарши кураш дастури мамлакатнинг тўққизта вилоятида синовдан ўтказишда давом этади. Унда 70 минг нафарга яқин талаба ва 5 минг нафардан ортиқ таълим муассасалари ходимлари иштирок этади.
“Пилот дастурни амалга ошириш учун ҳудудларни танлаш вояга етмаганлар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва ўз-ўзига зарар етказиш кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилди. Дастурни тасдиқлаш жараёнида тажриба мактабларининг барча ходимлари учун мактаб жамоаларида мунозарали вазиятларнинг пайдо бўлишига таъсир қилувчи сабаблар ва омилларнинг олдини олиш ва аниқлаш бўйича тадбирлар ўтказилади. Шунингдек, ўқувчилар ва ота-оналар учун «ДосболLIKE» дастурини амалга оширишнинг вазифалари ва усулларини тушунтириш бўйича турли тадбирлар ўтказиш режалаштирилган”, – деди ҚР Таълим-маориф вазирлигининг Болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш қўмитаси раиси Насимжан Оспанова.
Таъкидлаш жоизки, мазкур ишлар ўқув йили охиригача давом этади, бу эса дастур самарадорлигини янада самарали баҳолаш ва уни мамлакат таълим муассасаларида янада татбиқ этиш учун зарур тузатишлар киритиш имконини беради.
Сочлари бўялган ўқувчилар мактабга киришлари мумкинми?
Вазирга “Digital Kazakhstan: замонавий таълим” республика август саммитида "Сочлари бўялган ўқувчилар мактабга киришлари мумкинми?" деган савол берилди.
“Жорий йилдан бошлаб вазирлик талаби мактабда ички тартиб қоидаларига риоя қилиш. Аввало, мактаб ўзининг асосий вазифаси, яъни сифатли таълим ва онгли таълим беришдан четга чиқмаслиги керак. Мактаб ички тартибида болаларнинг юқори натижаларга эришиши, тартиб-интизомга риоя қилиш, мактаб формасига қатъий амал қилиш бежиз яратилган нарса эмас. Мана шу шарт-шароитлар ёшларимизни дунё ёшларидан кам қилмайди. Шундай экан, ота-оналаримиз ҳам, ўқувчиларимиз ҳам мактабга келганда кучли билимли фуқаро бўлиб, рақобатбардош шахс бўлиб етишишни мақсад қилишлари керак. Бу масалада мактабнинг ички тартибига бўйсуниш керак, яъни бунинг иложи йўқ, тартибни сақлашимиз керак”, – деди Таълим-маориф вазири.
Олимпиадада ўз билимини исботлаган ўқувчига мукофот белгиланган
Таълим-маориф вазирлиги таълим бўйича халқаро олимпиадада муваффақият қозонган ўқувчиларни мукофотлаш миқдорини эълон қилди.
Дарвоқе, ҚР Таълим-маориф вазирлиги кўмагида бирлашган терма жамоа аъзолари бир қанча республика ва халқаро ўқув-машғулот йиғинларида қатнашиб, 2024 йилги Европа ва Жаҳон олимпиадаларида 100 фоизлик натижа кўрсатишга муваффақ бўлди.
Йирик халқаро олимпиадаларда ғолиб бўлган талабаларга мамлакат олий таълим муассасаларида танловсиз грант асосида ўқиш имконияти берилади. Пул мукофоти ҳам тўланади.
Олтин медаль учун 1500 ойлик ҳисоб-китоб кўрсатгичи (ОҲКК) (5 538 000 тенге), кумуш медаль учун 1 000 ОҲКК (3 692 000 тенге), бронза медали учун 500 ОҲКК (1 846 000 тенге) белгиланди. Бундан ташқари, талабаларни тарбиялаган мураббийлар ҳам тақдирланади.
Ўқитувчилар ва талабалар сунъий интеллектни ўрганадилар
Давлат раҳбари топшириғига кўра Қозоғистон Республикаси Таълим-маориф вазирлиги «Astana hub» халқаро технопарки ва “Орлеу” халқаро технопарки билан ҳамкорликда ўқувчилар ва ўқитувчилар учун дастурлаш асосларини ўргатувчи онлайн таълим платформасининг пилот лойиҳасини ишга туширди.
Дастлабки босқичда 300 нафар ўқитувчи ва мураббий “Сунъий интеллект” ва Game Development йўналишлари бўйича ўз малакаларини оширмоқда. Жорий йилнинг 31 декабрида тугайдиган курслар олти ойга мўлжалланган. Курс якунида ҳар бир иштирокчи сертификат олади ва улар талабалар ва ўқитувчиларни дастурлаш асосларига ўргатишлари мумкин.
