Пуччини концерти, талаба визалари ва Қозоғистондаги имкониятлар ҳақида - Италиянинг Қозоғистондаги элчиси Марко Альберти билан эксклюзив суҳбат
ASTANA. Kazinform - Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг жорий йилнинг январь ойида Италияга илк расмий ташрифи Қозоғистоннинг Европа Иттифоқи, хусусан, Италия билан стратегик шериклигини мустаҳкамлашда муҳим қадам бўлди. Италиянинг Қозоғистондаги элчиси Марко Альберти Kazinform нашрига берган эксклюзив суҳбатида икки давлат ўртасидаги икки томонлама муносабатлар, савдо ва маданий ҳамкорликни ривожлантириш ҳақида гапирди.
— Ўтган йили ўзаро товар айирбошлаш ҳажми бир неча миллиард доллардан ошганини инобатга олсак, Қозоғистон-Италия ҳамкорлигининг келажаги ҳақида қандай фикрдасиз?
- Бизнинг мақсадимиз Италия ва Қозоғистон ўртасидаги тарихан мукаммал икки томонлама муносабатларни стратегик шерикликка айлантиришдир. Сўнгги 3-4 йил ичида товар айирбошлаш ҳажми 3 баробарга ошди, бу - жуда яхши белги. Италия Қозоғистондаги энг йирик хорижий инвесторлардан бири бўлиб қолмоқда. Ниҳоят, Алмати ва Милан ўртасида тўғридан-тўғри рейслар, шунингдек, Алматида очилган янги Италия маданият институти мавжуд. Нафақат "Италияда ишлаб чиқарилган", балки "Италия билан ишлаб чиқарилган" дегани ҳам бор. Мақсадимиз Қозоғистондаги мавқеимизни мустаҳкамлаш ва Қозоғистон билан барча даражадаги ҳамкорликни мустаҳкамлашдан иборат. Президент Тоқаевнинг Италияга ташрифи ғоят муваффақиятли бўлди ва икки томонлама муносабатларимизни ҳамкорликнинг янги босқичига кўтарди. Ташрифдан кейинги қадамлар, имзоланган келишувларни ҳаётга татбиқ этиш, ғояларни лойиҳага айлантиришга алоҳида эътибор қаратиш вақти келди. Учта асосий сўз - ҳамкорлик, инновация ва диверсификация.
— Энергетика соҳаси Қозоғистон-Италия муносабатларининг устувор йўналиши бўлиб қолмоқда, Италияга Қозоғистон экспортининг 97% дан ортиғи нефть ҳиссасига тўғри келади. Рим ва Астана бу соҳада икки томонлама муносабатларни қандай диверсификация қилиши мумкин?
- Биз энергетика каби соҳалардаги инвестицияларни диверсификация қилишимиз мумкин, шунингдек, инвестиция секторларини ҳам диверсификация қилишимиз мумкин. Энергетика соҳасида Италия Қозоғистон нефть ва газ саноати ва унинг кичик тармоқларида узоқ тарихга эга. ENI компанияси мамлакатда 30 йилдан бери фаолият юритиб келади ва тан олинган ҳамда ҳурматли ўйинчи ҳисобланади.
Бироқ, Италия компанияси Қозоғистоннинг 2060 йилгача углерод нейтраллигига ўтишига ҳам ёрдам бермоқда. Eni Arm Wind Қозоғистонда иккита шамол электр станциясини ишга туширган ва яқин орада Президентнинг Римга ташрифи доирасида Манғистауда гибрид электр станцияси қурилиши бошланиши керак.
Италияда бу ердаги мавжудлигимизни диверсификация қилиш учун энергетика саноатининг кичик тармоқларида илғор технологияларга эга кўплаб кичик ва ўрта корхоналар мавжуд. Секторни диверсификация қилиш нуқтаи назаридан нефть-кимё, агробизнес ва ижодий тармоқлар энг жозибадор имкониятларни тақдим этади. Биз Италия компанияларига ушбу имкониятлардан имкон қадар тезроқ фойдаланишда ёрдам бериш учун шу ердамиз.
— Сизнингча, уран ва ноёб ер минералларига ўтиш бу борада салоҳиятга эга бўладими?
- Биз бир сектордан бошқасига "ўтишни" хоҳламаймиз. Аксинча, биз мавжуд бўлганларга потенциал инвестицияларнинг битта секторини "қўшишни" хоҳлаймиз. Танқидий материаллар кўплаб имкониятларни тақдим этади ва Европа Иттифоқи мамлакатлари, жумладан Италия, Европада яшил ўзгаришларни амалга ошириш учун зарур бўлган 17 та муҳим материаллардан 16 таси мавжуд бўлган Қозоғистонга катта қизиқиш билан қарашади. Ушбу материалларнинг аҳамияти Европа Иттифоқи ва Қозоғистон ўртасида Мисрда COP 27 доирасида ноёб ер элементлари бўйича имзоланган англашув меморандуми билан тасдиқланади. Келишувларга эришилди: энди уларни амалга ошириш вақти келди.
— Италия Қозоғистондаги сармоявий режимни қандай баҳолайди? Мамлакатларимиз ўртасидаги энергетика соҳасидаги муваффақиятли ҳамкорликдан ташқари, бошқа соҳаларда ҳам ҳамкорликни кенгайтиришни режалаштиряпсизми?
- Имкониятлар етарли эмас. Муваффақиятли инвестиция учун яхши бизнес муҳити зарур. Қозоғистон Ҳукумати бу борада қаттиқ ишламоқда. Биз бундай саъй-ҳаракатларни қадрлаймиз ва ҳамкорлик қилишга тайёрмиз. Италия компанияларининг аксарияти кичик ва ўрта корхоналардир. Булар жуда мослашувчан ва динамик компаниялар, аммо улар инвестиция қарорларини қабул қилиш учун кучли, келажакка йўналтирилган бизнес муҳитига муҳтож. Ўз навбатида, SIMEST ва SACE номли иккита давлат компанияси бундай компанияларни халқаролаштиришни қўллаб-қувватлашга тайёр. Яқинда биз Қозоғистоннинг нуфузли ҳамкорлари билан сармоя кафолатлари ва шартлари билан боғлиқ масалаларни муҳокама қилиш учун ташкил этилган SACEга ишбилармонлик ташрифини амалга оширдик. Бошқа томондан, Қозоғистон ишбилармонлик муҳити янада яхшиланиши ва рақобатбардош бўлиши учун бизга керак.
— Озиқ-овқат саноатига алоқадор Италия компанияларини Қозоғистонга жалб қилиш, балки заводлар қуриш ва Қозоғистон қишлоқ хўжалиги сектори билан ҳамкорлик қилиш режалари борми?
— Ҳеч қандай аниқ режа йўқ, чунки компаниялар бунга муҳтож эмас. Уларнинг ўзлари нимани хоҳлашларини, нима қилишлари мумкинлигини ва бунга эришиш учун нима кераклигини билишади. Италия ва унинг муассасалари уларга маслаҳат бериши ва маҳаллий бозорни яхшироқ тушунишга ёрдам бериши мумкин; Қозоғистон томонидан тақдим этилган имкониятлар ва бу бозорга қандай юмшоқ ва самарали кириш имкониятидир. Бошқача айтганда, имкониятларни баҳолаш тенденцияси мавжуд. Биз, шунингдек, компанияларга инвестиция хавфини камайтиришга ёрдам берадиган хавфга эътибор қаратамиз. Ноаниқ дунёда биз хавфни камайтириш муваффақият калити эканлигига ишонамиз.
— Келгуси йилдан бошлаб Қозоғистоннинг солиқ кодекси ўзгаради, бу хорижий компанияларга ҳам таъсир қилади. Ушбу ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда Италия инвесторлари ва бизнес вакилларининг Қозоғистондаги фаолиятига қандай ўзгаришлар киритилади?
— Яхши солиқ тизими, албатта, ишбилармонлик муҳитини яхшилайди ва биз Қозоғистон Ҳукумати ушбу муҳим масала устида иш олиб бораётганидан хурсандмиз. Бироқ шуни айтишим керакки, солиққа тортиш инвестицияларни жалб қилишнинг ягона дастаги эмас. Иқтисодий барқарорлик, кучли саноат стратегияси ва тартибга солишнинг аниқлиги ҳам асосий рол ўйнайди. Мисол учун, мамлакат дунёдаги энг яхши солиқ кодексига эга бўлиши мумкин, аммо инвесторлар қўрқиб кетган тақдирда хорижий капитал чекланган бўлиб қолади.
— Яқинда Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг ўрта державалар ҳақида сўз юритувчи мақоласи эълон қилинди. Сизнингча, ўрта державалар дипломатик ва геосиёсий кун тартибини ўзгартиришга қодирми?
- Ҳа, шундай деб ўйлайман. Биз ҳар доимгидан ҳам кўпроқ экзистенциал таҳдидлар ва глобал муаммоларга дуч келмоқдамиз. Бундай сценарийда ҳамкорлик қарама-қаршиликдан кўра муҳимроқдир. "Ўрта державалар" деб аталадиган давлатлар замонавий халқаро муносабатларнинг моҳияти бўлиши керак бўлган ҳамкорлик ва ўзаро ҳурматга асосланган янги кўп томонлама концепцияни шакллантиришга ҳисса қўшиши мумкин. Агар биз дунёнинг келажаги баъзи мамлакатларнинг бошқалардан устунлигига эмас, балки энг кўп давлатлар ўртасидаги ҳамкорликка боғлиқ эканлигига ишонч ҳосил қилсак, шунга мувофиқ ҳаракат қилишимиз даркор. Бир гуруҳ давлатлар, шу жумладан Қозоғистон ҳам геосиёсатни, ҳам геоиқтисодиётни ўзгартиришда тобора кучайиб бораётганини кузатаман. Бу, албатта, катта куч билан бирга, катта масъулият билан ҳам келади.
— Яқинда Леонардо да Винчининг La Bella Principessa картинаси Астанага олиб келинди ва Миллий музейда намойиш этилди. Қозоғистоннинг ушбу кўргазмага танланишига қандай омиллар сабаб бўлди?
-Биз ушбу ноёб, фавқулодда кўргазма икки томонлама муносабатларнинг фавқулодда йили сифатида нишонланишини жуда хоҳладик. Ташаббус Италия элчихонаси ва Италия маданият институти, Қозоғистон Ҳукумати, хусусан, Маданият ва ахборот вазирлиги, Forte Bank, Mastercard ва Scripta Maneant ўртасидаги ҳамкорлик натижасида амалга оширилди. Ушбу ҳамкорларнинг ҳар бири ушбу лойиҳани амалга оширишда муҳим аҳамиятга эга эди. Президент Тоқаев кўргазма очилишидан бир кун аввал унга ташриф буюришга қарор қилганидан фахрланамиз. Кўргазманинг дастлабки уч ҳафтада 12 000 дан ортиқ ташриф буюрувчилари билан катта муваффақият билан ўтганидан хурсандмиз. Биз ушбу кўринишдан туризм, мода, реставрация, ошхона ва бошқа мавзуларга йўналтирилган кўргазма билан боғлиқ бир қатор реклама тадбирларини ташкил қилиш учун фойдаланамиз. Маданият бизнеснинг кучли тезлатувчиси эканлигига ишонганимиз сабабли ташаббусларни ошириш учун Алматида янги Италия маданият институтини очдик. Улардан бири маэстро вафотининг 100 йиллигига бағишланган Пуччинининг катта концертига тайёргарлик кўрмоқда. У 5 декабрь куни Астана шаҳрида бўлиб ўтади. Ўтказиб юборманг!
— Таълим соҳасидаги ҳамкорлигимиз ҳақида нима дея оласиз?
- Рақамлар сўзлардан кўра баландроқ гапиради. Бизда 97 та университетлараро шартномалар мавжуд бўлиб, ўтган йили Италияга ўқишга боришга қарор қилган қозоғистонлик ёшларга 2000 дан ортиқ талаба визаси бердик. Биз уларнинг сонини кўпайтириш эмас, балки ҳақиқий билим алмашинувини рағбатлантириш учун муҳим бўлган илмий ҳамкорлигимиздаги тадқиқот таркибий қисмини кўпайтириш мақсадида қўшимча келишувлар бўйича музокаралар олиб бормоқдамиз. Ана шундай янги лойиҳалардан бири қишлоқ хўжалиги соҳасида амалга оширилмоқда. У сезиларли ютуқларга эришди ва умид қиламанки, у тез орада Қозоғистонда эълон қилинади.
Материалнинг инглиз тилидаги асл нусхасини бу ерда ўқиш мумкин.
