Президент сайловига — 1 йил
Бундан роппа-роса бир йил аввал, 20 ноябрь куни мамлакатда навбатдан ташқари президентлик сайлови бўлиб ўтди. Республиканинг асосий сиёсий танловида барча сайловчиларнинг 69 фоизи, яъни 8 миллион 300 минг 46 нафари фаол иштирок этиб, ўз танловини амалга оширди, деб хабар беради Кazinform.
2022 йил 1 сентябрда “Адолатли давлат. Ягона миллат. Фаравон жамият” деб номланган Қозоғистон халқига Мурожаатини бағишлаган Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев ўша йилнинг кузида навбатдан ташқари президентлик сайловини ўтказишни таклиф қилган эди.
“Мен шу йилнинг кузида навбатдан ташқари президентлик сайловини ўтказишни таклиф қиламан. Адолатли Қозоғистонни барпо этиш йўлида туб ва кенг қамровли ислоҳотларни муваффақиятли амалга ошириш учун халқнинг янги ишонч мандати зарур. Мен учун давлат манфаати ҳамма нарсадан устун. Шунинг учун мен ваколат муддатимни қисқартириб, навбатдан ташқари президентлик сайловларига боришга тайёрман. Шунингдек, кўп ўйладим ва Президент ваколатларининг сони ва муддатини қайта кўриб чиқиш зарур, деган хулосага келдим. Мен президентлик муддатини 7 йиллик бир муддат билан чеклашни тавсия қиламан. Аммо қайта сайланиш тақиқланади”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Ўша йилнинг сентябрь ойида Туркистон вилоятига ташриф буюрган Қозоғистон Президенти вилоят жамоатчилиги билан учрашувда Давлат раҳбарининг бир муддатга сайланиши билан боғлиқ ислоҳот шартларини тушунтириб берди.
“Яна бир муҳим ислоҳот – Президентнинг бир муддатга сайланиши. Минтақамизнинг қайси давлатига қараманг, бундай ўзгаришлар умуман бўлмаган. Шундай экан, бу ислоҳот демократия сари дадил қадам, деб биламан. Биз таваккал қилишга қарор қилсак ҳам, бундай қарор халқимизнинг ёруғ келажаги учун зарурлигига қатъий ишонаман. Бу ислоҳот нима учун амалга оширилмоқда, деган савол туғилиши мумкин. Гап шундаки, президентлик лавозимини бир киши узоқ йиллар давомида эгалламаслиги керак. Хоҳ дунёда, хоҳ бизда, бир киши узоқ йиллар олий мансабни эгаллаб турса, бундай ҳолат мамлакатга ҳам, Давлат раҳбарига ҳам обрў-эътибор олиб келмайди. Биз келажакка қатъий ишонч билан қарашимиз, ҳалол, иқтидорли сиёсатчиларга йўл очишимиз керак”, – деди Президент.
Шундай қилиб, сайлов 2022 йил 20 ноябрда бўлиб ўтди. Барча ҳудудларда 10 033 та сайлов участкаси ишлади.
Қозоғистоннинг хорижий давлатлардаги ваколатхоналари ёнида эса 68 та бўлим ташкил этилди. Тасдиқланган сайловчилар рўйхатига кўра, сайловчиларнинг умумий сони 11 миллион 953 минг 465 нафарни ташкил этди.
Уларнинг 8 миллион 300 минг 46 нафари, яъни 69,44 фоизи овоз бериш учун бюллетен олди.
Овоз бериш натижасида Қасим-Жомарт Тоқаевга 6 миллион 456 минг 392 сайловчи ёки 81,31 фоиз, Жигули Дайрабаевга 271 минг 641 нафар ёки 3,42 фоиз, Қарақат Абденга 206 минг нафар ёки 2,6 фоиз, Мейрам Қажикенга 200 минг 907 нафар ёки 2,53 фоиз, Нурлан Ауесбаевга 176 116 нафар ёки 2,22 фоиз, Салтанат Турсинбековага 168 731 нафар ёки 2,12 фоиз овоз берган.
Сайлов бюллетенига илк бор киритилган “Ҳаммасига қаршиман” рукнига 460 минг 484 нафар ёки 5,8 фоиз овоз берган. Шу тариқа, сайлов якунлари Давлат раҳбарининг кенг кўламли ислоҳотлари ва ташаббусларини халқ қўллаб-қувватлаётганини кўрсатди.
Сайловга тайёргарлик кўриш ва уни ташкил этиш Қозоғистоннинг миллий қонунчилиги ва халқаро мажбуриятлари, шунингдек, очиқлик ва ошкоралик тамойилларига мувофиқ амалга оширилди. Сайлов участкаларида имконияти чекланган фуқароларнинг овоз бериши учун зарур шароитлар яратилди.
Кўзи ожиз фуқаролар учун сайлов бюллетенлари учун биринчи марта брайль трафаретлари тайёрланиб, барча сайлов участкалари улар билан таъминланди.
Овоз бериш куни ҚР Президентлигига номзодларнинг 11 мингдан ортиқ ишончли вакили, хорижий халқаро ташкилотлардан 641 нафар, сиёсий партиялардан 15 минг 500 нафардан ортиқ, жамоат бирлашмаларидан 30 минг нафардан ортиқ кузатувчи сайлов мониторингини олиб борди.
Сайлов участкаларида Қозоғистон оммавий ахборот воситаларининг 1225 нафар вакили, 23 давлатдан 41 та хорижий оммавий ахборот воситаларининг аккредитациядан ўтган журналистлари маълумот тарқатди. Уларнинг фаоллиги сайловчилар ва сайлов жараёни иштирокчилари ҳуқуқларини таъминлашга ижобий таъсир кўрсатди.
Кузатувчилар ва экспертлар сайловчилар нафақат ўз фуқаролик позицияси ва сайловолди фаоллигини намоён этганини, балки мамлакат манфаатлари ва келажаги учун сиёсий масъулиятни намоён этганини, сайловолди ташвиқотлар юқори савияда ташкил этилганини, сайлов комиссиялари аъзоларининг касбий тайёргарлигини, технологик янгиликларни жорий этиш ва сайлов участкаларининг тегишли тарзда таъминланганини алоҳида таъкидлади.
22 ноябрь куни Марказий сайлов комиссияси Қасим-Жомарт Тоқаевни Президент этиб рўйхатга олди.
Қасим-Жомарт Кемелули эса 26 ноябрь куни Президент сифатида қасамёд қилди.
“Қозоғистон халқига садоқат билан хизмат қилишга, Қозоғистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига қатъий риоя этишга, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини кафолатлашга, Қозоғистон Республикаси Президенти томонидан менга юкланган шарафли бурчни содиқлик билан бажаришга тантанали қасамёд қиламан”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев Конституцияга қўлини қўйиб.
Сиёсатшунос Аман Мамбетаевнинг айтишича, Президент дуч келган ҳозирги давр ўзи ва жамоаси учун жуда оғир.
Бу давр давлатнинг авторитар тузумдан Парламент ваколатлари кенгайтирилган парламент-президентлик моделига ўтишни ўз ичига олади.
Шу билан бирга, авторитаризмни рад этувчи сиёсий тузилмани яратиш кўзда тутилган.
“Мамлакатимизда юз берган танқид ва фожиаларга қарамай, ўтган йил давомида Президентимиз имкон қадар халққа яқин эканини, имкон қадар муаммоларни ҳал этишга эътибор қаратишини кўрсатди. У инқирозли вазиятларга қарши тезкор, шошилинч ва очиқ ҳаракат қилди. Инқирозларга қарамай, Президент мамлакатнинг асосий стратегик мақсадларидан четга чиқмади ва ўзининг мутлақ позициясини сақлаб қолди", – дейди сиёсатшунос.
