Панда дипломатияси: Хитой ва АҚШ муносабатларини яхшилайди
АҚШ ва Хитой Халқ Республикаси раҳбарларининг учрашуви икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлашда муваффақият деб баҳоланмоқда. Бу фикрни "The Eurasia Center» вице-президенти Ральф Винни Кazinform мухбирига берган интервьюсида билдирди.
Америкалик экспертнинг сўзларига кўра, учрашув натижаларидан ҳар икки томон ҳам қониқиш ҳосил қилган. Барча муаммоларнинг моҳияти очиб берилмаган бўлса-да, энг муҳим жиҳатлари кўриб чиқилди.
Масалан, АҚШ ва Хитой Халқ Республикаси ҳарбий идоралари ўртасидаги алоқанинг юқори даражада қайта тиклангани асосий натижадир. Бу ҳар қандай хато ёки тушунмовчиликнинг олдини олади.
“Мен бу қарорни музокараларнинг биринчи куниданоқ кўрмоқчи эдим. Бу АҚШ ва ХХР ўртасидаги мулоқотни ривожлантириш учун асос ҳисобланади. Мен бундан жуда хурсандман”, - дейди Ральф Винни.
АҚШ учун иккинчи муҳим масала фентанил ишлаб чиқаришни чеклаш эди. Бу икки давлат муносабатларидаги асосий дақиқа эди.
АҚШ Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш марказларининг сўнгги маълумотларига кўра, 2022 йилда 72,000 дан ортиқ ўлим фентанил каби синтетик опиоидлар билан боғлиқ.
Маданий-маърифий дастурлар билан шаҳарлараро алоқанинг жонланиши, шунингдек, “панда дипломатияси”да ютуқлар деб ҳисобланади. Масалан, Хитой АҚШга бир нечта панда беради. Бу Америка-Хитой дўстлигининг рамзига айланади.
Хитой иқтисодиётининг муаммоли томонлари, ишлаб чиқаришнинг қисқариши, ёшлар ўртасида юқори ишсизлик, кўчмас мулк бозоридаги таназзулни ҳисобга олган ҳолда, Америка томони билан ишбилармонлик ҳамкорлигини кенгайтириш, шубҳасиз, Хитойнинг нафақат иқтисодий алоқаларини оширади. Америка компаниялари билан, балки Тайвань бизнеслари билан ҳам.
Иккала давлат ҳам Хитой энергетика тизимининг кўмирга максимал даражада боғлиқлиги ва экологик муаммолар мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда иқлим ўзгариши ва “яшил” иқтисодиётга ўтиш билан боғлиқ лойиҳалар бўйича ҳамкорлик қилишга тайёр. Бундай ҳамкорлик Хитойга янги ғарбий технологияларни қўлга киритиш имконини беради. Муқобил энергия манбаларига ўтиш эса Хитой иқтисодиётининг кенгайишига хизмат қилмоқда.
Бироқ, экспертнинг айтишича, Тайвань келажакда муаммолардан бири бўлиб қолади. Бу масалани тинч йўл билан ҳал қилиш керак.
Америкалик экспертнинг фикрича, Тайванда 2024 йил 13 январда бўлиб ўтадиган президентлик сайловларидан кейин вазият ўзгариши мумкин.
Ральф Винни Хитой томонидан қўллаб-қувватланадиган Гоминьдан мухолифат партияси ва Тайвань Халқ партияси ўртасида иттифоқ бўлишини башорат қилмоқда. Агар шундай иттифоқ тузилса, бу Хитойга қарши бўлган Демократик прогрессив партиянинг ҳокимият тепасига келишини бироз қийинлаштириши аниқ.
Мисол учун, агар Хитойпараст партия вакили президент этиб сайланса, Тайван масаласига келганда АҚШ ва Хитой ўртасидаги муносабатлар жуда осон бўлади. Агар Хитойга қарши партия ғалаба қозонса, бу АҚШ ва Хитой учун жуда қийин иш бўлади.
Шу билан бирга, эксперт Вашингтон ва Пекин ўртасида ҳарбий можароларни ҳал қилишда ўзаро англашув бўлиши керак, деб ҳисоблайди. Қўшма Штатлар эса Хитойнинг Ғарб давлатлари томонида бўлишини хоҳлайди. АҚШ ва ХХР раҳбарларининг яқинда бўлиб ўтган учрашувида бундай келишувга эришилмагани аниқ. Бироқ, бу бўлажак музокараларда муҳим масала бўлиши аниқ.
Шу билан бирга, томонлар сунъий интеллектдан фойдаланиш бўйича мулоқотни давом эттиради. Ҳозирча бу масала ривожланмаган ва асосий қоидаларни ишлаб чиқиш бўйича келишувга эришиш учун ҳар икки давлат томонидан кейинги саъй-ҳаракатларни талаб қилади.
Умуман олганда, америкалик эксперт Си Цзиньпин АҚШ президенти Жо Байден билан учрашув натижаларидан мамнун, деб ҳисоблайди ва буни ўз халқига кўрсатиши кераклигини таъкидлайди. Шунингдек, у Хитойда мураккаб иқтисодий муаммоларни ҳал қилишнинг энг яхши менежери деб ҳисобланишини айтади.
Си Цзиньпин ишбилармон доираларга Хитой Ғарб давлатлари билан савдо ҳамкорлигини фаоллаштиришга тайёрлигини таъкидлади. Пандемия даврида Хитойда қатъий карантин қоидалари мавжуд эди. Бироқ, Хитой ҳукумати ҳозирда хорижий бизнес ва сармоя учун очиқ.
“Си Цзиньпин ва Жо Байден ўз фуқароларининг ҳаёт сифатини яхшилаш учун бир-бирларини ҳурмат қилишлари ва ишонишлари керак”, деди Ральф Винни.
Бундан ташқари, экспертнинг фикрича, Қўшма Штатлар Каспий минтақасида илгари сураётган “Ўрта йўлак” Хитой манфаатига мос келади. Марказий Осиё логистикаси АҚШ ва Хитойнинг минтақадаги ҳамкорликдаги умумий манфаатларига жавоб беради.
“Назорат, тартиб ва барқарорлик” Марказий Осиё давлатлари ўз иқтисодий манфаатларини илгари суришда ишонч ҳосил қилишлари учун Хитой ҳам, америкаликлар ътибор берадиган нарсалардир.
