Охирги воқеалар фонида Европада нархлар қандай ўзгарган
2022 йилнинг февралидан Европага Россиядан энергия етказиб бериш тўхтатилганидан сўнг, Европа Иттифоқи мамлакатларида бир қатор маҳсулотлар, товар ва хизматлар нархи сезиларли даражада ошиши кузатилди, дея хабар беради Kazinform агентлиги мухбири.
Инфляцияни барқарорлаштиришга уринишларга қарамай, айрим Европа Иттифоқи мамлакатларида нархларнинг ошиши давом этмоқда.
Бельгияда инфляция
Сўнгги йилларда Бельгияда инфляция сезиларли даражада ўсди ва 2022 йилдан бошлаб 9,6 фоизни ташкил этди, бу глобал иқтисодий нотинчликлар ва энергия нархларининг кўтарилиши туфайли. Бу 2021 йилдаги 2,44 фоизга нисбатан сезиларли ўсишдир. 2023 йилга келиб инфляция бироз пасайиб, 4,05 фоизни ташкил этди.
2024 йил декабрь ҳолатига кўра, Бельгияда йиллик инфляция даражаси 3,16 фоизни ташкил этди, бу аввалги икки ойдаги 3,20 фоиздан бироз пасайди. Бу пасайиш, асосан, уй-жой ва коммунал хизматлар, кийим-кечак ва пойафзал, уй-рўзғор буюмлари нархлари ўсишининг секинлашиши билан боғлиқ. Шу билан бирга, озиқ-овқат ва алкоголсиз ичимликлар, транспорт, шунингдек, дам олиш ва маданий хизматларнинг нархларининг ўсиши тезлашди..
Озиқ-овқат қимматлашди
Супермаркетларда инфляция даражаси, истеъмол савати асосида ҳисобланган, турли товарлардан иборат бўлиб, 2025 йил февраль ойида 3,39 фоизни ташкил этди. Инфляция яна ўсди ва 2022 йил январь ойига нисбатан юқорилигича қолмоқда (инфляция 2 фоиздан юқори бўлган биринчи ой).
2022 йил январь ойидан бошлаб нарх ўртача 28 фоизга ошди. Мисол учун, озиқ-овқат ва сут маҳсулотлари нархи аввалгидан 31% юқорилигича қолмоқда. Озиқ-овқат нархларига таъсир қилувчи омилларга товар ва энергия нархлари киради. Нархларнинг узоқ давом этган ўсишидан сўнг, энди товар ва энергия нархларининг пасайиши истеъмол саватчаси инфляцияси биринчи марта 2 фоиздан ошган 2022 йил январь ойидагига ўхшаш тарифларга олиб келадими, деган савол туғилади.
Шундай қилиб, баъзи маҳсулотлар сезиларли ўсишда давом этмоқда. Масалан, ёғлар ҳали ҳам 2022 йил март ойидагига қараганда ўртача 29 фоизга қимматроқ. Ўсимлик мойи нархига келсак, 2022 йилнинг март ойидан буён халқаро бозорда улар 39 фоизга арзонлашган. Шу билан бирга, сут маҳсулотларининг ўртача нархи 2022 йил июнь ойидан бери 10 фоизга арзонлашди. Халқаро бозорда нархлар ўтган йили яна кўтарила бошлади. Бироқ, ёш пишлоқлар (Гауда) 91% ва ярим ёғсиз сут маҳсулотлари 86% 2025 йил февраль ойида 2022 йил июнь ойига нисбатан қимматроқ - ўртача нарх ўсиши ёш пишлоқ (Гауда) учун 27% ва ярим ёғсиз сут учун 12% ташкил этди.
2022 йил октябрь ойидан буён халқаро бозорларда дон нархи ўртача 27 фоизга арзонлашди. Бироқ ун маҳсулотларининг ярмидан сал кўпи ва макарон маҳсулотларининг 40 фоизи 2022 йил октябрь ойига нисбатан қимматлашган. 2022 йил октябрь ойидан ун ва макарон маҳсулотлари нархи ўртача 3 фоизга ошди. 2025 йил февраль ойида инфляцияга энг кўп ҳисса қўшган маҳсулотлар орасида алкоголсиз ичимликлар (+8%), озиқ-овқат маҳсулотлари (+6%), мевалар (+4%) ва музлатилган озиқ-овқатлар (+4%) бор.
Бельгияда бир булка ноннинг ўртача нархи тахминан 2,70 еврони ташкил этди, бу ўтган йилга нисбатан 0,30 еврога (13%) кўп. Брюсселда 2025 йилнинг 16 мартида супермаркетлардан бирида янги оқ ноннинг (оғирлиги 800 грамм) нархи 2,69 еврони (тахминан 1300-1400 тенге) ташкил этган.
Бельгияда товуқ тухумининг нархи ҳам ошиб бормоқда ва 2025 йилнинг март ойида рекорд даражага етди. 2024 йил ноябрь ойида Брюсселда 12 та йирик тухумнинг ўртача нархи 3,98 еврони ташкил этди. 2024 йил декабр ойида ўнлаб ўрта тухумнинг нархи 3,90 еврони ташкил этди, бу жаҳон ўртача кўрсаткичидан (2,97 доллар) юқори.
Асосий сабаблар:
- Пасха олдидан талабнинг ортиши;
- АҚШ ва Шарқий Европада парранда гриппи авж олганлиги сабабли етказиб бериш танқислиги;
- Бельгияда 2025 йил бошидан буён 14 та парранда гриппи ҳолати қайд этилди, бу ҳам фермер хўжаликлари, ҳам ёввойи қушларга таъсир кўрсатди.
Бундан ташқари, атроф-муҳит ва ҳайвонларнинг фаровонлиги бўйича қатъий қоидалар нархларнинг ошишига ёрдам берди ва Бельгия ва Нидерландияда паррандачилик фермалари сонининг қисқаришига олиб келди. Бу омиллар туфайли тухум нархининг юқорилиги келажакда ҳам давом этади.
Қўшни Францияда нон нархи тури ва минтақасига қараб ўзгаради. Шундай қилиб, 2025 йил февраль ойида бир багетнинг ўртача нархи (250 г) 1,01 еврони (тахминан 550 тенге) ташкил этди.
Франциянинг афзаллиги унинг мустаҳкам қишлоқ хўжалиги базаси ва озиқ-овқат маҳсулотларининг кўп турларини ўзи ишлаб чиқаради. 2025 йил февраль ойи ҳолатига кўра, Парижда ўнлаб катта тухумнинг ўртача нархи 6 еврони (тахминан 3400-3500 тенге) ташкил этган. Бу ўртача нархдан сезиларли даражада юқори, бу 12 та оддий тухум учун тахминан 3,75 евро. Париждаги юқори нархни юқори талаб, юқори операцион харажатлар ва шаҳар муҳити билан боғлиқ бўлган тўловлар билан изоҳлаш мумкин. Йирик шаҳарлардаги бундай тебранишларга қарамай, Францияда тухумнинг умумий нархи сўнгги олти ой давомида нисбатан барқарор бўлиб қолди. Мисол учун, Швейцарияда ўнлаб тухумнинг ўртача нархи тахминан 6,80 долларни, Буюк Британияда эса тахминан 3,83 долларни ташкил қилади.
Коммунал хизматлар
Бельгиядаги кўпчилик истеъмолчиларни ташвишга соладиган асосий нарса - газ ва энергия нархининг юқорилиги туфайли кўтарилаётган коммунал хизматлар нархи. Расмийлар уйларни (қуёш панеллари ва бошқалар) иситишнинг муқобил манбаларини ишлаб чиқиш бўйича чоралар кўраётган бўлса-да, иситиш мавсуми давомида харажатлар уй хўжаликлари учун бир неча минг еврога етиши мумкин. Шу муносабат билан расмийлар аҳолига қишда иситиш тизимларининг ҳароратини 18-19 даражага туширишни тавсия қилади.
Бельгияда 2025 йил 17 февраль ҳолатига кўра мазут нархи 1,03 евро/литрни (тахминан 550 тенге) ташкил этди, бу жорий йил январь ойига нисбатан 3,7 фоизга арзон. Брюсселда йилига 12 000 кВт/соат газ истеъмол қиладиган уй хўжаликлари 2025 йилда ҳисоб-китобларини 23 еврога оширди, бу 2024 йилга нисбатан 12,7 фоизга кўпдир. Бундан ташқари, газ ва электр энергиясини тақсимлаш ва ташиш учун тарифларнинг биргаликда оширилиши ҳар йили 67 еврога қўшимча харажатларнинг ошишига олиб келади.
Шу билан бирга, европалик трейдерлар 2025-2026 йиллар қишига нисбатан 2025 йил ёзида газ нархи ошишини башорат қилмоқда. Бунга Европа Россия газига қарамлигини камайтиришда давом этаётган газ омборларини тўлдиришнинг катта харажатлари билан боғлиқ.
Хулоса: Бельгиялик уй хўжаликлари 2025 йилда ички ва умумевропа бозор омиллари таъсирида иситиш харажатларининг сезиларли ўсишига дуч келишади.
2025 йилда Францияда коммунал хизматлар нархи турли омилларга, жумладан, уй-жой тури, унинг жойлашуви ва ресурсларни истеъмол қилиш даражасига боғлиқ бўлади. 85 м² квартира учун электр энергияси, иситиш, сув ва чиқиндиларни олиб ташлаш ойига тахминан 230,41 евро (130 минг тенгедан ортиқ) туради. 60 Мбит/с ва ундан юқори тезликдаги чексиз тариф ойига тахминан 31,62 евро туради.
Бензин нархи
Бензин нархи товар ва хизматлар нархига таъсир қилувчи муҳим омил бўлиб қолмоқда. 2025 йил 16 март ҳолатига кўра Бельгияда ёқилғининг максимал нархи:
95 (Е10) бензини:1,6180 евро/литр;
98 (Е5) бензини : 1,6770евро;
98 (Е10) бензини: 1,6830 евро.
Бу нархлар ўтган ҳафтага нисбатан барқарорлигича қолмоқда, бироқ ўтган ой давомида 5-7 фоизга пасайган. 2025 йил январь ойида бензин нархининг ошиши кузатилди. Тебранишлар жаҳон нефть нархлари, ёқилғи солиқлари ва энергия сиёсатига боғлиқ. Масалан, 2022 йилда мамлакатда электр ва газ нархи 60 фоизга ошгани инфляцияга сабаб бўлган.
Бундан ташқари, солиқлар ёқилғи нархининг сезиларли қисмини ташкил этади. 2022 йилда уларнинг якуний нархи 50 фоиздан ошди. Бироқ, ҳозирда Бельгияда бензин нархи қўшни Франция, Германия ва Нидерландияга нисбатан паст.
2025 йил бошидан Францияда ёқилғи нархи бироз ошди. Мисол учун, 2025 йил 15 январда бир литр дизель ёқилғиси нархи 1,71 евро атрофида бўлиб, бир ой ичида 3 центдан ошган. Худди шундай, SP95-E10 нархи литри учун 1,77 евро атрофида бўлиб, худди шу даврдаги ўсишни акс эттиради. Бу ўсиш қисман бир баррель нефть нархининг 2024 йил 26 декабрдаги 73 доллардан 2025 йил 15 январда 79,3 долларга кўтарилиши билан изоҳланади.
2025 йил февраль ойи ҳолатига кўра, бензин нархи Европа Иттифоқида сезиларли даражада фарқ қилади. Энг юқори нархлар қуйидаги мамлакатларда:
- Дания – 2,02 евро/л;
- Нидерландия – 1,95 евро/л;
- Греция – 1,82 евро/л;
- Италия – 1,82 евро/л;
- Ирландия – 1,81 евро/л;
- Германия – 1,80 евро/л.
Европа бўйлаб юқори нархлар асосан солиққа тортиш ва углерод чиқиндиларини камайтиришга қаратилган экологик сиёсатнинг кучайиши билан боғлиқ. Мисол учун, Дания бензин нархи бўйича Европа Иттифоқида биринчи ўринда туради. Таққослаш учун, ЕИда бензиннинг энг паст нархлари Болгарияда (1,28 евро/л) ва Польшада (1,49 евро/л) қайд этилган. Бу фарқлар миллий солиқ сиёсати ва энергия стратегияларининг Европа Иттифоқи бўйлаб ёқилғи нархларига таъсирини кўрсатади.
