Нима учун Марс қизил: сайёранинг ўзига хос ранги ҳақида янги далиллар
ASTANA. Kazinform - Nature Communications журналида чоп этилган янги тадқиқот Марснинг иқлим тарихи ҳақидаги тушунчамизни ўзгартириши мумкин, дея хабар беради Кazinform.
Олимлар нимани кашф этдилар?
Шу пайтгача Марснинг ўзига хос қизил ранги гематит туфайли эканлигига ишонишган. Бироқ, халқаро тадқиқотчилар гуруҳи Марс чангидаги асосий темир сақловчи минерал ферригидрит — гидратланган темир оксиди (Fe₅O₈H · nH₂O) эканлигини аниқлади.
Ушбу кашфиёт Қизил сайёра ўтмишда совуқ ва нам даврларни бошдан кечирганини кўрсатади ва бу унинг иқлим эволюциясининг олдинги моделларини шубҳа остига қўяди.
Ўз топилмаларини тасдиқлаш учун олимлар Марс чанги ва ферригидрит, базальт ва сульфатларнинг лаборатория намуналари ўртасида спектрал таққослашлар ўтказдилар. Натижалар шуни кўрсатдики, ферригидрит кузатув маълумотларига энг мос келади. Бундан ташқари, лаборатория тажрибалари унинг замонавий Марс шароитида барқарорлигини тасдиқлади ва бу минерал совуқ ва қурғоқчил муҳит туфайли геологик даврлар орқали сайёра юзасида сақланиб қолганлигини кўрсатди.
Ферригидрит Марснинг қизил рангига кучли спектрал мосликни таъминлайди, чунки унинг оптик хусусиятлари гематитникига қараганда спектрал кузатувларга яқинроқ мос келади.
Гематитдан фарқли ўлароқ, ферригидрит сайёранинг характерли рангини тушунтирадиган ёруғлик билан ўзаро таъсир қиладиган кичик, заиф кристалли тузилмаларни ҳосил қилади.
Бу Марс тарихи учун нимани англатади?
Ферригидритнинг мавжудлиги Марс ўтмишда совуқ ва оксидловчи шароитларда сув ўзгаришига дучор бўлганлигини кўрсатади. Катта эҳтимол билан, бу жараён Геспер даврининг охирида, сайёра нам иқлимдан замонавий гиперарид иқлимига ўтганда содир бўлган.
Бундан ташқари, ферригидритнинг кашф этилиши Марс чангидаги темир фақат узоқ муддатли қуруқ оксидланиш натижасида ҳосил бўлган деган гипотезани шубҳа остига қўяди. Бунинг ўрнига, тадқиқот натижалари жинсларнинг фаол кимёвий ўзгаришлари содир бўлган намликнинг эпизодик даврларини кўрсатади.
Бу келажакдаги тадқиқотларга қандай таъсир қилади?
Бу кашфиёт нафақат Марс тарихини тушуниш, балки ҳаёт белгиларини излаш учун ҳам муҳим аҳамиятга эга. Ферригидрит кўпинча совуқ сувли муҳитда ҳосил бўлади. Бу шуни кўрсатадики, узоқ ўтмишда Марсда ҳаёт учун қулай шароитлар мавжуд бўлган бўлиши мумкин.
Келажакдаги миссиялар, масалан, Марс намунасини қайтариш дастури, Марс чангини батафсил ўрганади ва Ерга қайтарилган намуналарда ферригидрит борлигини тасдиқлайди. Бу олимларга унинг шаклланишининг аниқ механизмини аниқлашга ва Қизил сайёранинг иқлимий ўтмиши ҳақида аниқроқ маълумотларни олишга ёрдам беради.
Матерниалнинг инглиз тилидаги асл нусхасини бу ерда ўқиш мумкин.
