Наврўзнома: Маданият ва миллий анъаналар куни
ASTANA. Kazinform – Ҳар бир халқнинг тарихий ўтмиши ва маданияти унинг келажагига пойдевор қўювчи муҳим омиллардир. Шубҳасиз, қозоқ халқининг бой маданий мероси, анъаналари халқ маънавий бойлигининг асоси ҳисобланади. 17 март – Маданият ва миллий анъаналар куни муносабати билан мамлакатимизнинг миллий меросига ҳурмат-эҳтиромимизни ошириш, уни келажак авлодларга етказиш муҳимлиги таъкидланади.
Миллий анъаналар халқнинг асрлар давомида тўпланган ҳаётий тажрибаси, дунёқараши, маънавий қадриятлари ҳамда ягона халқ бўлиб шаклланиши йўлида вужудга келган ижтимоий-ахлоқий меъёрларни ифодалайди. Улар авлоддан-авлодга ўтиб келган ва шу орқали халқнинг жамоавий бирлигини сақлаб қолган, жамиятнинг ахлоқий кодексини мустаҳкамлаган.
Миллий анъаналарнинг энг чуқур аҳамияти шундаки, улар миллий ўзликни сақлайди, миллатнинг ўзига хослигини шакллантиради. Ҳар бир анъана, урф-одат, маросим халқ тарихи ва маданиятини кўрсатиб, келажак авлодлар учун сабоқ бўладиган қадриятларни тақдим этади. Жумладан, қозоқ халқининг анъаналарида меҳмондўстлик, катталарга ҳурмат, таълим-тарбияга алоҳида аҳамият берилгани ижтимоий барқарорлик ва одамлар ўртасида ҳурмат-эҳтиромни сақлашга хизмат қилади.
Замонавий қозоқ жамияти ўзининг миллий анъаналарини қайта тиклаш заруратини ҳис қилмоқда. Бугунги жамият тараққиёти билан бирга, ёшларда миллий қадриятларни асраб-авайлаш ва қадрлаш алоҳида аҳамият касб этади. Вақт ўтган сари жамиятда айрим урф-одатларимизнинг қадри ортиб бормоқда.
Масалан:
Меҳмондўстлик ўз аҳамиятини йўқотмаган анъанадир. Меҳмонга муомала қилиш, бир-бирини ҳурмат қилиш ҳар бир қозоқ ҳаётидаги энг муҳим лаҳзалардан биридир. Одамлар ўртасида дўстлик ва ҳурматни оширади, жамиятда тартиб-интизомни шакллантиради.
Оилавий қадриятлар жуда муҳим институтдир. Миллий анъаналарда оила муҳим ўрин тутади: ота-оналарнинг фарзандларига бўлган муҳаббати, катталарга ҳурмат, тарбия масаласи. Бу анъаналар бугунги кунда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмайди, чунки оила жамиятнинг асосидир.
Аждодлар руҳига таъзим қилиш қозоқ жамиятида сақланиб қолган анъаналардан биридир. Бу халқ тарихига ҳурмат туйғусини ошириб, ёшларнинг аждодлар йўлини, мардликларини англашга хизмат қилади.
Байрамларни нишонлаш халқ маданиятини сақлаб қолиш билан бирга унинг ижтимоий ҳаётида ҳам муҳим ўрин тутадиган анъанадир. Масалан, Наврўз каби миллий байрамларни нишонлаш ҳар бир халқнинг маданий ўзига хослигини шакллантиришга, жамиятни жипслаштиришга хизмат қилади.
“Наврўз байрамининг диний эътиқодга зарари йўқ. Миллий анъаналар билан боғлиқ байрам. Қадим замонларда яшаб ўтган турк миллатига мансуб кишиларнинг ислом динини қабул қилгунга қадар табиат ва ижод ҳақидаги билимлари, турмуш тарзи, урф-одатлари билан боғлиқ “Анъана”ни тарғиб қилувчи улуғ байрамдир. Бу байрамга паст назар билан қарамаслик керак. Миллий байрам ўша халқнинг тарихи, бутун урф-одатлари, тарихий дунёқараши, санъати ва маданиятини очиб берувчи ажойиб воқеадир. Халқлар ўртасидаги муносабатларни яхшилайдиган байрам. Унутилган анъаналарни қайта тиклайдиган байрам. Шунинг учун ҳам Қозоғистон халқи ҳар йили Наврўз байрамини энг катта миллий байрам сифатида нишонлайди. Бу қувонарли ҳолат”, – дейди этнограф-олим Болат Бопайули.
Тарихий меросни тиклаш ва жонлантиришнинг асосий йўналишларидан бири таълим тизимини модернизация қилиш, миллий маданиятни мактаб ва олий ўқув юртларига кенг жорий этишдан иборат. Ёшлар ўртасида миллий анъаналар ва тарихни англашда муҳим ўрин тутадиган таълим дастурлари ва курсларини жорий этиш зарур. Бунинг шарофати билан ёшлар ўз маданий меросини эъзозлайди, уни келажак авлодларга етказиш масъулиятини тушунади. Шунингдек, анъаналарни замон талаблари асосида янгилашга ҳам эътибор қаратиш лозим. Бу нафақат анъаналарни қайта тиклаш, балки уларни янги форматда ва замонавий жамиятга мослаштиришни англатади. Масалан, қозоқ миллий мусиқаси, ҳунармандчилиги, миллий либосларини кенг тарғиб қилиш, рақамли платформалар орқали миллий таомлар тайёрлаш бўйича маҳорат сабоқлари ўтказиш ёшлар ўртасида миллий қадриятларимизни жонлантиришга замин яратади.
Болат Бопайулининг айтишича, қозоқ халқининг бугунги кунгача сақланиб қолган урф-одатлари асрлар давомида фарқланиб келган қимматли тушунчалардир.
“Қозоқ иримлари – қозоқ илмидир. Айтиш мумкинки, қозоқ иримлари эътиқодларнинг асосидир. Қозоқда ёмон иримлар йўқ. Барчаси ёмонликдан сақлайдиган ва яхшиликка етакловчи иримлардир. Шунинг учун ҳам аждодлар қолдирган тарбиявий аҳамиятга эга бўлган ирим-сиримлар асрлар оша авлоддан-авлодга ўтиб келмоқда. Яроқсизлари замон элакидан ўтиб, четда қолади, қолганлари эса халқимиз билан яшашда давом этади”, – дейди этнограф.
