Мажилисда энг кам иш ҳақини тизимли равишда ошириш тўғрисидаги қонун лойиҳаси кўриб чиқилади
ASTANА. Кazinform – Бугун Мажилиснинг ялпи йиғилишида депутатлар энг кам иш ҳақини тизимли равишда ошириш тўғрисидаги қонун лойиҳасини муҳокама қилади ва бошқа бир қатор қонун лойиҳаларини қабул қилади.
5 сентябрь куни Мажилис спикери Ерлан Қошанов раислигида бўлиб ўтган Бюро йиғилишида бугунги ялпи йиғилиш кун тартиби тасдиқланган эди. Шунга кўра, депутатлар “Ривожланаётган мамлакатларни алоҳида эътиборга олинган ҳолда энг кам иш ҳақини белгилаш тўғрисидаги конвенцияни (131-конвенция) ратификация қилиш тўғрисида”ги қонун лойиҳасини кўриб чиқадилар.
Айтиш жоизки, Ривожланаётган мамлакатларни алоҳида эътиборга олинган ҳолда энг кам иш ҳақини белгилаш тўғрисидаги конвенция (131-конвенция) 1970 йил 3 июнда Халқаро меҳнат ташкилотининг Бош конференциясида қабул қилинган. Ҳозирда конвенция ХМТга аъзо 54 давлат томонидан ратификация қилинган. МДҲ давлатлари орасида уни фақат Арманистон ва Озарбайжон ратификация қилган. Конвенциянинг мақсади — меҳнат шароитлари бундай тизимни амалга оширишга имкон берадиган барча ёлланма ишчилар гуруҳини қамраб оладиган энг кам иш ҳақини белгилашдан иборат. Ҳужжат иқтисодий фаолиятнинг барча соҳаларига ва барча тоифадаги ишчиларга тааллуқлидир. Умуман олганда, қонунчилик Конвенция қоидаларига мос келади.
Конвенциянинг ратификация қилиниши энг кам иш ҳақини белгилаш соҳасидаги халқаро стандартларнинг келгусида жорий этилишини таъминлайди ва Қозоғистоннинг ушбу соҳадаги халқаро нормаларга риоя қилиш ва амалга ошириш мажбуриятини тасдиқлайди.
Мажилис муҳокамасига қўйиладиган навбатдаги қонун лойиҳаси Қозоғистон ва Қатар давлати ҳукуматлари ўртасида Қатарда қозоғистонлик ишчиларни ишга жойлаштиришни тартибга солиш тўғрисидаги келишувдир. Ушбу келишув 2024 йил февралида Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев ва Қатар Давлати амири Шайх Тамим бин Ҳамад Ол Соний ўртасидаги музокаралар натижасида имзоланган эди. Энди у Парламент томонидан миллий тартибларга мувофиқ яна ратификация қилиниши керак.
Битим Қатарда ишлаётган ёки ишлашни режалаштираётган қозоғистонликларнинг меҳнат ва ижтимоий ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган. У Қозоғистондан ишчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва иш билан таъминлаш учун зарур шарт-шароитларни яратадиган ташкилий-ҳуқуқий шартларни ўз ичига олади.
Ҳужжат доирасида қозоғистонликларга Қатардаги иш берувчиларнинг талаблари асосида қонуний равишда ишга жойлашиш имконияти берилади. Қозоғистон ва Қатар ўртасида ҳаракатларни мувофиқлаштириш, малакали ишчиларни жалб қилиш ва меҳнатга оид низоларни ҳал қилиш учун Қўшма қўмита ташкил этилади.
Бундан ташқари, ялпи йиғилишда Мажилис қўмиталари томонидан қатор қонун лойиҳалари кўриб чиқилади. Жумладан, “Қозоғистон Республикасида банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги, Перу билан маҳкумларни экстрадиция қилиш ва топшириш тўғрисидаги шартномаларни ратификация қилиш, жиноий ишлар бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам, Олий таълим соҳасидаги малакаларни тан олиш тўғрисидаги Осиё-Тинч океани минтақавий конвенцияси, шунингдек, 1992 йиги Трансчегаравий сув оқимлари ва халқаро кўллардан фойдаланиш бўйича конвенцияга Сув ва соғлиқни сақлаш муаммолари тўғрисидаги протокол мавжуд.
Эслатиб ўтамиз, Мажилиснинг ўтган ҳафтадаги ялпи йиғилишида депутатлар “Қозоғистон Республикасида сайлов тўғрисида”ги Қозоғистон Республикасининг Конституциявий қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Конституциявий қонун лойиҳасини кўриб чиқиш учун қабул қилган эдилар.
Давлат раҳбарининг сайлов тизимини такомиллаштиришга доир топшириқларини амалга ошириш мақсадида ишлаб чиқилган Конституциявий қонун лойиҳасининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- Биттадан ортиқ сайлов округи бўйича Мажилис депутатлигига битта номзод кўрсатишни тақиқлаш;
- бир шахсни Мажилис ва масиҳатнинг бир мандатли сайлов округлари бўйича бир вақтнинг ўзида депутатликка номзод кўрсатишни тақиқлаш;
- ҳокимликка номзоднинг сайлов фондини шакллантириш, президентликка, депутатликка, ҳокимликка, сайлов комиссияси аъзоларига нисбатан оғир ва ўта оғир жиноятлар учун судланганлиги йўқлигига доир талабларни кучайтириш;
- сайловолди ташвиқоти масалалари ва бошқа масалаларни тартибга солиш;
- сайлов жараёнларини такомиллаштириш;
- сайлов қонунчилиги нормаларига риоя қилмаганлик учун маъмурий жавобгарликни жорий этиш.
Депутатлар, шунингдек, Арманистон ҳукумати билан миграция соҳасида ҳамкорлик қилиш ҳамда фуқароларнинг бориши ва бўлиш тартиби тўғрисидаги битимларни ратификация қилди.
Шундай қилиб, штат фуқароларининг мамлакатда 30 кун бўлганидан кейин полицияда рўйхатдан ўтиш мажбурияти жорий этилади. Бу миграция назорати самарадорлигини оширади. Шартномада миллий қонунчиликка мувофиқ мамлакатда 90 кундан ортиқ бўлиш имконияти ҳам кўзда тутилган. Бунинг учун вақтинчалик яшаш учун рухсатнома олиш кифоя. Натижада икки томон учун виза режими бекор қилинади. Бу фуқароларнинг мамлакатга киришдаги харажатларини камайтиради.
Мамлакатга кириш учун зарур бўлган ҳужжатлар рўйхатига қуйидаги ҳужжатлар киритилади:
- Арманистон фуқаролари учун идентификация картаси;
- Қозоғистон фуқаролари учун шахсий гувоҳнома.
Ялпи йиғилиш кун тартибига киритилган масалаларни кўриб чиққандан сўнг, депутатлар ижтимоий-иқтисодий масалалар юзасидан давлат органларига 12 та депутатлик сўрови юбордилар. Масалан, депутат Болатбек Нажметдинули Бош вазир Олжас Бектеновга йўллаган саволида “Тоза варақдан” ислоҳоти муваффақиятли амалга оширилмаётганини таъкидлади. Унинг фикрича, Президент Қасим-Жомарт Тоқаев ташаббуси билан бошланган “Тоза варақдан” ислоҳоти амалга оширилиш даражасини ҳар томонлама баҳолаш зарур.
- Қонунлар ва норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини тайёрлашда давлат органлари томонидан тасдиқлаш тартиб-қоидаларига риоя этилиши, шу жумладан, тартибга солиш таъсирини таҳлил қилишнинг тўғрилиги ва сифати юзасидан аудит ўтказиш зарур. Ҳукумат ҳузуридаги Тадбиркорлик фаолиятини тартибга солиш масалалари бўйича идоралараро комиссия фаолиятига баҳо берилсин. Тармоқли вазирликларнинг устунлигига йўл қўймаслик учун комиссия ишида Парламент депутатлари ҳам иштирок этиши шарт, – деди парламент депутати.
Бақитжан Базарбек эса Алмати яқинидаги баҳсли ҳудудларни инвентаризация қилишни талаб қилиб, бош прокурор Берик Асиловга савол йўллади.
– Алмати шаҳрининг Медеу, Бостандиқ ва Науризбай туманларида давлат органлари билан ёзги рейдларим давомида тоғ тизмаларини қонунга хилоф равишда бўлиб олиш, дарё ва сойларни ўзбошимчалик билан тўсиш, Или Алатуи тоғининг бутун ёнбағирларида оммавий қурилишлар олиб бориш ҳолатлари аниқланди, – деди у.
