Марказий Осиё ва Қозоғистонга катта сармоя киритилиши керак – Европа депутати
ASTANA. Kazinform – Яқинда Страсбургда Европарламентнинг 2024 йилдаги биринчи кўчма ялпи мажлисида депутат Карстен Люкенинг (Германия) Европа Иттифоқининг Марказий Осиё бўйича стратегияси ҳақидаги маърузаси овозга қўйилди. Европарламент аъзоси Тьерри Мариани (Франция) Каzinform агентлиги мухбирига қабул қилинган ҳужжатнинг аҳамияти ҳақида гапириб берди.
– Жаноб Мариани, Марказий Осиё бўйича янги ҳисобот-резолюция қабул қилинишининг аҳамияти нимада?
– Ҳозирда Европа Иттифоқининг кўплаб экспертлари ва ҳукуматлари Марказий Осиёга инвестициялар етарли даражада эмаслигини, бу борадаги ишларни фаоллаштириш зарурлигини айтишмоқда.
Дунёнинг бу минтақаси иқтисодий ўсиш, демократик тараққиёт ва стратегик тараққиётнинг гувоҳи бўлмоқда. Европа Иттифоқини кўп қутбли дунёни шакллантиришда ушбу муҳим қутбдан ажратиб бўлмайди.
Европарламентдаги Марказий Осиё делегацияси аъзоси сифатида кўплаб ҳамкасбларимнинг минтақадаги иш тажрибаси камлиги мени афсуслантиради. Миллий иттифоқда (Франциядаги сиёсий партия) биз муносабатларимизни жонлантириш учун геосиёсий эҳтиёж борлигига ишонч ҳосил қилдик. Буни ҳар бир учрашувда айтиб келмоқдамиз.
Умуман олганда, Марказий Осиё ҳозирда державалар учун сармоявий йўналиш сифатида қаралмоқда. Яъни Туркия, Хитой, Россия, АҚШ ва бошқа давлатлар бу минтақа билан яқин алоқалар ўрнатишга ҳаракат қилмоқда. Агар Европа Иттифоқи бу муҳим дақиқани эътиборсиз қолдирса, у албатта бошқалардан орқада қолади.
– Ҳужжатда Европа ва Марказий Осиёнинг яқинлашуви, жумладан, “Марказий йўлак” лойиҳасининг келажаги ҳақида сўз боради. Ой охирида Брюсселда ушбу лойиҳа бўйича инвесторларнинг алоҳида анжумани ўтказилишини инобатга олсак, ушбу тадбир янги туртки беради деб ўйлайсизми?
– 2023 йил 27 ноябрда Жаҳон банки “Марказий йўлак” лойиҳаси тўғри амалга оширилса, Хитой ва Европа ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажмини уч баробарга ошириш мумкинлигини эслатди. Савдо кескинлиги авж олган дунёда бундай истиқболларга ҳеч ким бефарқ қола олмайди.
Қозоғистон ушбу лойиҳадаги асосий давлатлардан бири ва мен Европа Иттифоқи Қозоғистоннинг ушбу стратегияга сармоя киритишини қўллаб-қувватлашига ишонаман. Биз геосиёсий кескинликларни енгиб ўта олишимиз керак. Бундан ташқари, ушбу йўлакнинг ривожланиши Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасида мустаҳкам алоқани таъминлайди. Яъни, бу минтақанинг денгизга чиқа олмайдиган айрим мамлакатларини асосий иқтисодий оқимлар билан боғлайди.
– Қозоғистондаги демократик ўзгаришларни қандай баҳолайсиз?
– 2022 йил январь ойидаги фожиали воқеалардан сўнг Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг донолиги туфайли мамлакат салмоқли ютуқларга эришмоқда.
Қозоғистонда ижобий ислоҳотлар амалга оширилди, буни 2022 йил июнь ойида бўлиб ўтган конституциявий референдум тасдиқлайди. Инсон ҳуқуқлари бўйича вакил Артур Ластаев билан ҳам учрашдим. У ўзини профессионал эканини исботлади. Шу билан бирга, у Қозоғистоннинг ҳуқуқ соҳасидаги ютуқлари ҳақида батафсил сўзлаб берди.
Институционал жиҳатдан биз Қозоғистонда бошқарув тузилмаларининг деярли тўлиқ ўзгарганига гувоҳ бўлдик.
Францияда кўпчилик президентлик муддати биргина етти йиллик ҳукуматнинг энг мақбул шакли бўлади, деб ҳисоблайди. Қозоғистон Президенти айнан шундай қилди. Биз Қозоғистонда ҳақиқий демократик юксалишнинг гувоҳи бўлмоқдамиз. Бу фикр Президент Қасим-Жомарт Тоқаевнинг 2024 йил 3 январда “Егемен Қазақстан” газетасига берган интервьюсида ҳам тасдиқланди.
Мамлакатларингиздаги демократик ютуқларга қойил қоламан. Бу реал иқтисодий ўсиш ва пухта амалга оширилган кўп томонлама ташқи сиёсат билан бирга бўлди.
Шу сабабларга кўра, Қозоғистон ўзини Евроосиё қитъасида асосий ўйинчи сифатида намоён этишига ишончим комил.
