Мамлакат иқтисодиёти ўсди, инфляция секинлашди, тенге мустаҳкамланди – ҚР Ҳукумати йиғилишида қандай масалалар кўтарилди
Иқтисодий ўсиш - 4,8 фоиз
Дастлаб сўзга чиққан Миллий иқтисодиёт вазири Алибек Қуантировнинг сўзларига кўра, мамлакат иқтисодиёти 8 ойда 4,8 фоизга ўсган. Улар орасида реал сектор 4,6 фоизга, хизмат кўрсатиш соҳаси 4,7 фоизга ўсди. Ижобий динамика саноатнинг барча асосий тармоқларида, хусусан, қурилиш, савдо, шунингдек, ахборот-коммуникация тармоқларида энг юқори ўсишни кўрсатди. Асосий капиталга йўналтирилган инвестицияларнинг ўсиш суръати 12,4 фоизни ташкил этди. Инвестициялар оқими транспорт ва сақлаш соҳасига 57,7 фоизга, таълимга – 24,3 фоизга, савдога – 22,6 фоизга, қишлоқ хўжалигига – 21,3 фоизга, саноатда – 9 фоизга, шу жумладан, тоғ-кон саноатида 8,4 фоизга ўсди.
«2023 йилнинг январь-июнь ойларида ташқи савдо айланмаси 4,3 фоизга ўсиб, 67,2 миллиард долларни ташкил этди. Экспорт 38 миллиард долларни ташкил этди. Шу билан бирга, қайта ишланган маҳсулотлар экспорти 12,1 миллиард долларга етди. Товарлар импорти 29,3 миллиард долларни ташкил этди. Умуман олганда, ижобий савдо баланси 8,7 миллиард долларга тенг.
Вазирнинг сўзларига кўра, якунланган қурилиш ишлари ҳажми 12,2 фоизга ошган. 17 та вилоятда ўсиш кузатилмоқда, айниқса, қурилиш-монтаж ишларининг юқори суръати Жетису, Ғарбий Қозоғистон, Қизилўрда ва Абай вилоятларида кузатилди. 7 ойда 8,6 миллион квадрат метр уй-жой фойдаланишга топширилди. Бу ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 11,7 фоизга кўпдир. Уй-жойларни фойдаланишга топшириш бўйича энг юқори кўрсаткичлар Улитау ва Абай вилоятларида, шунингдек, Алмати ва Астана шаҳарларида қайд этилган.
«Қишлоқ хўжалигининг умумий ишлаб чиқариш ҳажми 2,6 фоизга ошди. 16 та ҳудудда соҳада ижобий ўзгаришлар аниқланди. Энг юқори ўсиш Манғистау, Шарқий Қозоғистон, Ақмола ва Павлодар вилоятларида қайд этилди. 7 та иқтисодий кўрсаткич бўйича вилоятлар ўртасидаги умумий ҳолат қуйидагича: барча кўрсаткичлар бўйича ўсиш 6 та вилоятда – Абай, Ақмола, Ғарбий Қозоғистон, Қостанай, Шимолий Қозоғистон вилоятларида, шунингдек, Алмати шаҳрида кузатилди», — деди Алибек. Қуантиров.
Сўз сўнгида вазир иқтисодий ўсишни таъминлаш мақсадида марказий ва маҳаллий ижро ҳокимияти органлари ҳосилни ўз вақтида йиғиб олиш ва қурилиш мавсумини самарали ўтказишни таъминлаш, экспорт ўсишини тиклаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар кўриш ва муқобил йўналишлардан самарали фойдаланиш, фаол инвестицияларни жалб этиш ва бюджет маблағларидан самарали фойдаланиш, аҳоли муҳим озиқ-овқат маҳсулотлари нархлари ошишига йўл қўймаслик чораларини кўриш ҳамда доимий мониторинг ўтказиш, доимий ва вақтинча бандлик чораларини қўллаб-қувватлаш орқали меҳнат бозорида барқарорликни таъминлаш чора-тадбирларига эътибор қаратиш зарурлигини таъкидлади.
Тенге кучайиб бормоқда
«Июль ойида Қозоғистонда инфляция йиллик кўрсаткичда 14,0 фоизга камайди. Озиқ-овқат инфляцияси февраль ойида 26,2 фоизни ташкил этган энг юқори чўққидан йилига 13,5 фоизга пасайди. Ноозиқ-овқат инфляцияси ва хизматлар инфляцияси 15,0 фоизга ва 13,6 фоизга камайди. Миллий банкнинг базавий ставкаси йиллик 16,75 фоизни ташкил этади. Навбатдаги қарор шу йилнинг 25 августида қабул қилинади», — деди Миллий банк раиси ўринбосари Виталий Тутушкин.
Унинг қайд этишича, июль ойи охирида тенге курси бир доллар учун 445,89 тенгега ёки январь-июль ойларида 3,6 фоизга мустаҳкамланган. Июль ойида нефть нархининг ошиши ва норезидентларнинг давлат қимматли қоғозларига сармоя киритиши ҳисобига тенге 1,4 фоизга мустаҳкамланди. Июль ойининг ўзида Қозоғистон Республикасининг давлат қарзига тахминан 100 миллиард тенге сармоя киритилди. Республика бюджетига ўтказмаларни таъминлаш мақсадида июль ойида Миллий жамғармадан 591 миллион долларга валюта сотилиши ҳам тенгени қўллаб-қувватлади. Мажбурий валюта сотиш улуши 1 июлдан бошлаб 50 фоиздан 30 фоизга камайтирилгач, июль ойида квазидавлат компанияларининг валюта савдоси улуши 195 миллион долларни ташкил этди.
«Ягона жамғариб бориладиган пенсия фондининг валюта харидлари июль ойида 240 миллион долларни ташкил этди. Эслатиб ўтамиз, Қозоғистон Омонатларини кафолатлаш жамғармаси ўз активларининг хорижий валютадаги улушини босқичма-босқич 15 фоизгача оширишни режалаштирмоқда. Миллий банк валюта курсини белгилашнинг мослашувчан режимига амал қилади ва валюта интервенцияларини амалга оширмайди», - деди Виталий Тутушкин.
Унинг қайд этишича, июль ойи охирида тенге курси бир долларга нисбатан 445,89 тенгега ёки январь-июль ойларида 3,6 фоизга мустаҳкамланган. Июль ойида нефть нархининг ошиши ва норезидентларнинг давлат қимматли қоғозларига сармоя киритиши ҳисобига тенге 1,4 фоизга мустаҳкамланди. Июль ойининг ўзида Қозоғистон Республикасининг давлат қарзига тахминан 100 миллиард тенге сармоя киритилди. Республика бюджетига ўтказмаларни таъминлаш мақсадида июль ойида Миллий жамғармадан 591 миллион долларга валюта сотилиши ҳам тенгени қўллаб-қувватлади. Мажбурий валюта сотиш улуши 1 июлдан бошлаб 50 фоиздан 30 фоизга камайтирилгач, июль ойида квазидавлат компанияларининг валюта савдоси улуши 195 миллион долларни ташкил этди.
Миллий банк раиси ўринбосарининг сўзларига кўра, июль ойи охирида халқаро захиралар 94,4 миллиард долларни ташкил қилган. Миллий банкнинг олтин-валюта захиралари июль ойида 0,8 фоизга камайиб, 34,2 миллиард долларни ташкил этди. Миллий жамғарма маблағлари 0,7 фоизга ошиб, 60,2 миллиард долларни ташкил этди. Йил бошидан буён Миллий жамғармадан республика бюджетига 2,4 триллион тенге миқдоридаги трансфертларни йўналтириш мақсадида Миллий жамғарманинг 4,1 миллиард долларлик валюта маблағлари сотилди. Йил бошидан буён жамғармага тушган умумий маблағлар – 2,7 трлн тенге.
Бош вазир ва Ҳукумат аъзолари топшириқ берди
Кўтарилган масала юзасидан асосий маъруза қилган Бош вазир Алихан Смаилов жаҳондаги мураккаб геосиёсий вазият иқтисодиётга салбий таъсир кўрсатаётганига тўхталиб, вазирлар ва вилоятлар ҳокимларининг эътиборини бир қатор масалаларга қаратди.
«Биринчидан. Иқтисодиёт ўсишини рағбатлантириш учун самарали чора-тадбирларни тизимли равишда амалга ошириш зарур. Иқтисодиётни диверсификация қилиш, маҳаллий ишлаб чиқаришимизни янада ривожлантириш, сармояларни кўпайтириш, янги иш ўринлари яратиш чора-тадбирларини кучайтириш зарур. Барча вазирлар, ҳокимлар ҳамжиҳатликда ишлаши керак», - деди Ҳукумат раҳбари.
Иккинчидан, у нархлар ўсишини тежаш Ҳукумат учун устувор вазифа бўлиб қолаётганини таъкидлади. Унинг қайд этишича, жорий йилнинг февраль ойидан бошлаб мамлакатда инфляция аста-секин пасаймоқда. Амалга оширилган чора-тадбирлар туфайли йиллик ҳисобда 14 фоизгача секинлашди. Бироқ жорий йил охиригача инфляция даражасини ўтган йилга нисбатан 2 баробарга камайтириш зарур. Шу билан бирга, озиқ-овқат маҳсулотлари инфляцияга асосий ҳисса қўшишини ҳисобга олган ҳолда, профилактика чораларини ўз вақтида кўришга алоҳида эътибор қаратиш лозим.
«Бунинг учун барча зарур воситалар мавжуд. Улар инфляция даражасини назорат қилиш ва пасайтириш бўйича комплекс чора-тадбирларда ўз аксини топган. Ҳудудлар ҳокимлари ва тегишли вазирликлар мазкур ҳужжатда белгиланган барча тадбирларни сифатли бажариши лозим. Товар нархларини шакллантиришнинг бутун занжири бўйича воситачилик схемасини аниқлаш юзасидан ҳудудий комиссияларнинг самарали фаолиятини таъминлаш муҳим аҳамиятга эга. Бу масала ҳокимларнинг доимий назоратида бўлиши керак. Бунинг учун вилоят раҳбарлари шахсан масъулдир», - деди Алихан Смаилов.
Бош вазирнинг фикрича, учинчидан, давлатнинг иқтисодиётдаги улушини камайтириш ишларини кучайтириш зарур. Хусусийлаштиришнинг комплекс режаси доирасидаги тадбирлар тегишли йўл хариталарига мувофиқ амалга оширилиши керак. Шунингдек, хусусийлаштириш жараёнининг шаффофлигини таъминлашга алоҳида эътибор қаратиш зарур. Бюджет дастури маъмурлари йил якунига қадар маблағларнинг сифатли ва тўлиқ ўзлаштирилишини таъминлаши шарт. Бунинг учун барча вазирлар ва ҳокимлар бевосита масъулдирлар.
»Тўртинчи. Июль ойида яширин иқтисодиётга қарши курашиш бўйича кейинги 3 йилга мўлжалланган комплекс чора-тадбирлар режаси янгиланди. Ноқонуний тадбиркорлик улушини камайтириш бюджетга қўшимча даромад манбаи эканлигини тушунишимиз керак. Яширин иқтисодиётни қисқартиришнинг асосий йўли давлат органларининг ахборот тизимларини оммавий рақамлаштириш ва интеграциялашувидир. Бу борадаги ишларни кучайтириш, режалаштирилган барча тадбирларнинг ўз вақтида бажарилишини таъминлаш зарур. Рақамли ривожланиш вазирлиги бу масалани назоратда ушлаб туриши керак», — деди Бош вазир.
Ҳукумат раҳбари яна бир долзарб масала – бюджет ҳисобидан молиялаштирилиши режалаштирилган барча тадбирларни ўз вақтида амалга ошириш, - деди.
«Шунинг учун бюджет дастури маъмурлари йил якунига қадар маблағларнинг сифатли ва тўлиқ ўзлаштирилишини таъминлаши лозим. Бунинг учун бевосита барча вазирлар, ҳокимлар жавобгар бўлади», — деди Алихан Смаилов.
