Қўшни давлат махсус хизмати Шерхан Муртазани “Қозоғистондаги 1-рақамли миллатчи” деб ҳисоблади – Махат Садиқ
Фото: anatili.kazgazeta.kz
Бугун ёзувчи, тил курашчиси Шерхан Муртазанинг таваллуд куни. Адибнинг асарлари билан бирга Парламент минбарларидан айтган кескин танқидлари, тил учун курашдаги мардонавор ҳаракатлари юрт хотирасида сақланиб қолди. “Шерхан Муртаза депутат бўлганида Кодексга ер сотишга рухсат берувчи модданинг киритилишида қатнашган” деган воқеа ҳам кенг тарқалган. Kazinform мухбири ўша пайтда Парламентдан хабар тарқатган тажрибали журналист Маҳат Садиқдан Шерхан Муртаза микрофон ва минбардан узоқда бўлганида қандай депутат бўлганини сўради.
“Биз кўрган, билган, ўқиган Шерхан Муртаза нафақат қозоқ адабиётининг мумтоз ёзувчиси, балки ўзи яшаган жамият сиймоси ҳам эди. У ҳамма нарсани етарлича яхши тушунди ва ҳис қилди. Шероғанинг “Қазақ әдебиеті”, “Егемен Қазақстан” газеталари, “Қозоғистон телерадиокорпорацияси”ни бошқариб юрган даврида ёзган, журналистлар олдида сўзлаган мақолаларига назар ташласангиз, ўша даврда жамият учун жуда зарур эди. Шу боис Шероғани бутун қозоқ халқи меҳр билан ўқиди. Шу нуқтаи назардан Шероғанинг сиёсий-ижтимоий фаолияти алоҳида ўрганилиб, махсус китоб ёзилиши керак. У жамиятнинг илдизи каби эди. У ҳамма нарсани аниқ ҳис қилди ва топди. Агар ҳозир унинг айрим баёнотлари яна чоп этилса, бугунги жамият уларни тўғри қабул қилмас эди. Аммо ўша пайтда бу сўзлар халқнинг қалбидан жой топди”, – деди Махат Садиқ.
Унга кўра, давлат тилини билмайдиган айрим амалдорлар “Шерхан Муртаза давлат ходимларини қозоқ тилини билишга мажбурловчи қонунни қабул қилмай қўймайди”, - деб ишонишган.
“Шероға тил масаласига катта ҳисса қўшган. “Илоннинггина икки тили бор” дея Парламент минбаридан айтган ибораси рус тилига ўгирилиб, қозоқ тилини билмайдиган айрим давлат хизматчилари махсус курсларга бориб, қозоқ тилини ўрганишга киришганига гувоҳ бўлдик. Зеро, Шероға “Парламент давлат хизматчиларини давлат тилини билишга мажбурловчи қонун қабул қилади”, деган қўрқув бор эди ва улар бунга 100 фоиз ишонардилар. Аммо 2004 йилдан кейин Шероға депутат бўлмай қолди ва ёпиқ қозон ёпиқлигича қолди”, - деб эслайди журналист.
Афтидан, Ш. Муртазанинг тил масаласидаги хатти-ҳаракатлари қўшни давлатлар томонидан қаттиқ кузатилган.
“Биз Россия телерадиокорпорацияси бошқаруви раиси ўринбосари билан дўстлашдик. Ҳозир исмини айтмайман, деди у: “Бизнинг ФСБ (Федерал хавфсизлик хизмати – таҳр.) Шерхан Муртазани 2000 йилларда “Қозоғистондаги 1-рақамли миллатчи” деб атаган”. Ахир Шероғанинг гапи Қозоғистон ҳудудидан ташқарига ҳам етиб борарди. Ўшанда ёш мамлакатимиз тараққиётини кузатаётган бошқа давлатлар ҳам депутат Шерхан Муртазанинг гапларини кузатиб турарди. Бу материаллар ўша давлатларнинг архивларида бўлса керак. Шероғанинг сўзлари ҳамон юртни руҳлантиради. Ижтимоий тармоқларда гувоҳи бўлган оғир дамларни ҳар гал кўрганимда шу фикрга келаман”, - дейди Махат Садиқ.
Фото: М. Садиқнинг шахсий архивидан
Унинг сўзларига кўра, ўша пайтдаги ер можаросида юртнинг азиз фуқароси Шерхан Муртазага ўхшаган кўпчилик олий мансабдор шахслар ўртасидаги амбициявий тортишув қурбонига айланган.
"Бироз вақт ўтгач, орқага назар ташлайдиган бўлсак, бу одамларнинг амбициялари бўлганга ўхшайди. Бу Парламент спикери ва Бош вазир ўртасидаги зиддиятдан келиб чиққан кўринади. Ўша курашда Шероға Бош вазирни қўллаб-қувватлади. Чунки бу масала ҳалигача ҳал этилмаган. Бу муаммо Парламент ҳал қиладиган муаммо эмас эди. Ҳозир, масалан, Давлат раҳбари ер, тил, дин масаласини халқ билан маслаҳатлашган ҳолда ҳал қилиш тизимини яратмоқда. Ўша пайтда, 2003 йилда Бош вазир ва Парламент спикери ўртасидаги қарама-қаршилик оқибатлари баъзиларни совуққонлик билан қолдирди. Айтганча, Сенат ҳам Ҳукумат позициясини қўллаб-қувватлади. Бунга фақат Мажилис қарши чиқди”, - дейди у.
Маҳат Садиқ шахсий ҳаётида Шерхан Муртазанинг ўкинчларига гувоҳ бўлганини айтади.
“Бир воқеани эслайман. Мен Парламентда спорт қонунчилиги ҳақида қўмита раиси Даулет Турлиханов билан суҳбатлашдим. Шероға кириб: “Ҳой, эр Даулет, раҳмат” - деди. Д. Турлиханов Шероға асарларининг тўла тўпламини нашр эттириб, пул тўлаган. “Эркин ва қўрқмасдан гапираётганим сиздек мардлар туфайли. Дадил гапираётганимни сиздек йигитлар қўллаб-қувватлаяпти. Қўлингизни очинг, дуо қилайин. Биз ҳам бу дунёдан кетамиз. Кейинги авлодни сизга қолдирамиз. Сиз бизнинг жойимизга келасиз. Сизда бизникидан ҳам қийинроқ муаммолар бор. Тил муаммоси унинг фақат бир томони. Қозоқни йўқ қилиш учун кўп найранглар қилади. Бунга тайёр бўлинг. Бу йўлда мен оиламни қурбон қилдим. Ҳеч нарсани ўйламай, миллат учун курашдим”, - деб куйинди. Менимча, ҳозирги авлод ҳам буни билиши керак”, - деб эслайди журналист.
