Кўкйўталнинг шашти қайтдими? Қозоғистон ҳалокатли касаллик билан қай тарзда курашмоқда
ASTANA. Kazinform - Қозоғистонда бу йил кўкйўтал билан боғлиқ эпидемиологик вазият сезиларли даражада ёмонлашди. Биргина Шимолий Қозоғистон вилоятининг ўзида 2024 йилнинг 7 ойи давомида (ўтган йилнинг шу даврига нисбатан) кўкйўтал билан касалланганлар сони 30 баробардан зиёд кўпайган. Июль ойида эса Астанада касалланиш 81 баробар ошгани хабар қилинган эди. Kazinform агентлигининг таҳлилий шарҳловчиси мамлакатда кўкйўталнинг тарқалиши билан боғлиқ ҳозирги вазиятни ўрганиб чиқди.
Ҳар йили дунё бўйлаб бир миллионга яқин бола кўкйўталдан вафот этади
Қозоғистонда йил бошидан буён 2589 нафар кўкйўтал ҳолати қайд этилган.
— Ҳар 100 минг қозоғистонлик учун тарқалиш даражаси 12,8 ни ташкил этди. Шу билан бирга, ҳафта давомида (13-19 сентябрь кунлари) 69 та кўкйўтал ҳолати қайд этилган, бу ўтган ҳафтага нисбатан 7 тага кам (6—12 сентябрь — 76 та инфекция ҳолати), — дейилади ҚР Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Санитария-эпидемиология назорати қўмитаси таҳририят саволига жавобида.
2023 йилда Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, кўкйўталнинг 421 ҳолати қайд этилган, 100 минг аҳолига нисбатан бу кўрсаткич 2,1 ни ташкил этган бўлса, 2022 йилда атиги 3 та ҳолат аниқланган, 100 минг аҳолига нисбатан бу кўрсаткич 0,02 тани ташкил этган. 2021 йилда 1 та кўкйўтал ҳолати қайд этилган бўлиб, 100 минг аҳолига 0,01 ни ташкил этган.
— Кўкйўтал нафас йўлларининг ўзига хос бактериялар келтириб чиқарадиган юқумли касаллигидир. Кўкйўталнинг қўзғатувчиси ҳаво томчилари орқали, айниқса йўталиш ва аксириш орқали юқади. Касалликка мойиллик ҳар қандай ёшда юқори, шу жумладан ҳаётнинг биринчи кунлариданоқ бемор билан алоқада бўлганида юқтириш эҳтимоли 90 фоизни ташкил этади, кўкйўтал инфекциясига туғма иммунитет шаклланмайди, - дейди ҚР Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Санитария-эпидемиология назорати қўмитасининг Вакцина орқали олдини олиш мумкин бўлган касалликларни назорат қилиш бошқармаси бошлиғи Нуршай Азимбаева.
Мутахассис таъкидлаганидек, кўкйўтал чақалоқлар учун айниқса қийин. Биринчидан, болада умумий совуқ еб қолиш белгилари намоён бўлади: бурун оқиши, иситма, ўртача йўтал. Аста-секин йўтал кучаяди ва пароксисмал бўлиб, кўп марта такрорланади. Ушбу заифлаштирувчи йўтал хуружлари пайтида мия қон айланиши бузилади ва кислород очлиги пайдо бўлади, бу эса кейинчалик руҳий касалликларга ва турли даражадаги ақлий заифликка олиб келади. Бундан ташқари, кўкйўтал пневмония ва мия шикастланиши каби асоратлар туфайли хавфлидир.
Шифокорларнинг таъкидлашича, янги туғилган чақалоқларда ва эрта туғилган чақалоқларда кўкйўтал оғир асоратларнинг ривожланиши туфайли ўлимга олиб келиши мумкин: пневмония, энцефалопатия, ўпка гипертензияси. Статистик маълумотларга кўра, дунё бўйлаб ҳар йили бир миллионга яқин бола кўкйўталдан вафот этади. Қозоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, 2024 йил бошидан буён Қозоғистонда кўкйўталдан 2 та ўлим ҳолати қайд этилган. Бу болалар эмланмаган. Июнь ойида Қарағанди вилоятида бир ёшу 11 ойлик бола кўкйўталдан вафот этган эди.
Кўкйўталга қарши дори йўқ
Кўкйўтал билан оғриган одамларни даволаш учун дори йўқ. Шунинг учун соғлиқни сақлаш тизими ушбу касалликнинг олдини олишга ҳаракат қилмоқда. Кўкйўталга қарши вакцинация ўтган асрнинг 50-йилларидан бошлаб кўплаб мамлакатларда, айниқса ёш болалар учун қўлланилган. Қозоғистонда вакцинадан оммавий фойдаланиш 1964-1965 йилларда бошланган. Нуршай Азимбаева тушунтирганидек, 2013 йилдан бошлаб мамлакатда Миллий календарга кўра, эмлаш 2, 3, 4 ойликдан бошлаб, кейинги ревакцинация 18 ойлик ва 6 ёшда амалга оширилмоқда.
- Кўкйўтал мавсумийлик билан тавсифланади - энг юқори касалланиш баҳор ва қишда содир бўлади. Қишнинг бошида, болаларда иммунитетнинг вақтинча пасайиши фонида, касаллик одамларнинг максимал сонига таъсир қилади. Инфекция ҳаво орқали юқиши йўталиш ва гапириш пайтида чиқарилган тупурик орқали бактерияларнинг тарқалишини ўз ичига олади. Шунинг учун инфекция касал одам билан яқин алоқада бўлганда, ёпиқ жойларда содир бўлади, - дейди соғлиқни сақлаш эксперти Нуршай Азимбаева.
Касалликнинг олдини олиш учун Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан қандай чоралар кўрилмоқда?
Қозоғистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги кўкйўталдан ҳимояланишнинг ягона ишончли ва самарали усули бу вакцинация эканлигини таъкидлайди.
— Кўкйўталга қарши эпидемиологик вазиятни барқарорлаштириш мақсадида ҚР Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан қуйидаги тадбирлар амалга оширилмоқда: мамлакатнинг ҳар бир ҳудудида мақсадли инфекцияларга қарши режали профилактик эмлашлар билан қамраб олиш; касаллик ўчоқларида алоқада бўлган шахсларни тиббий кузатув бемор билан охирги алоқада бўлган кундан бошлаб 14 кун давомида амалга оширилади; илгари вакцинацияни ўтказиб юборган 18 ёшгача бўлган эмланмаган болаларни эмлаш; тиббиёт ходимларини вакцина билан олдини олиш мумкин бўлган касалликларга ўргатиш; юқумли касалликлар, жумладан, кўкйўталнинг олдини олиш бўйича аҳоли билан тушунтириш ишларини олиб бориш, — дейилади ҚР Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Санитария-эпидемиология назорати қўмитасининг таҳририят саволига жавобида.
Ҳозирда Қозоғистонда иммунизация дастури доирасида 149,4 мингдан ортиқ бола эмланган. Болаларни кўкйўталга қарши мунтазам эмлаш ҳали ҳам давом этмоқда.
— ҚР Ҳукумати қарорига мувофиқ, 7 ёшгача бўлган болалар учун кўкйўталга қарши эмлаш амалга оширилмоқда. Бепул тиббий ёрдамнинг кафолатланган ҳажми (БТЁКҲ) доирасида эмлашни таъминлаш учун 3 турдаги вакциналар - Гексаксим, Пентаксим, АбКДС сотиб олинди, - дейди Санитария ва эпидемиологик назорат қўмитасининг Вакцина орқали олдини олиш мумкин бўлган касалликларни назорат қилиш бошқармаси бошлиғи.
Нуршай Азимбаева 2024 йил учун 700 минг дозадан ортиқ Гексаксим вакцинаси сотиб олинганини маълум қилди. Жорий йилнинг 8 ойида 437 минг нафар болалар эмланди: 1 ёшгача бўлган 222 минг нафар болалар биринчи доза, 215 минг нафар 1 ёшгача бўлган болалар иккинчи дозани олди.
