ҚР Президентининг Сайловолди дастурини амалга ошириш: инвестициялар ва иқтисодиёт
ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг Сайловолди дастури иқтисодиётда ҳалол ва аниқ қоидаларни ўрнатишга қаратилган. Хусусан, давлат тенг ва шаффоф солиқ, бюджет, пул-кредит ва тариф сиёсатини олиб боради, шунингдек, маҳаллий ишлаб чиқариш ва нохомашё экспорти ва бошқаларни рағбатлантиради. Кazinform бир йил ичида ушбу соҳаларда амалга оширилган ишлар ва умуман Қозоғистон иқтисодиётини ривожлантиришга оид Primeminister.kz материалини эътиборингизга ҳавола қилади.
Давлат раҳбари “Адолатли Қозоғистон: барчамиз ва ҳар биримиз учун. Ҳозир ва ҳар доим” Сайловолди дастурида республикани ривожлантиришнинг виждонсиз монополиялар фаолиятига йўл қўймайдиган янги иқтисодий моделига ўтиш ҳақида гапирди.
“Иқтисодиёт монополиядан чиқарилади, давлат бизнесдаги иштирокини сезиларли даражада камайтиради. Ҳалол тадбиркорларга бюрократик босим камаяди. Бизнинг барча саъй-ҳаракатларимиз тадбиркорликни рағбатлантириш ва ҳимоя қилишга қаратилади. Ноқонуний эгаллаб олинган ва муомалага чиқарилган мулкларни мамлакатимизга қайтариш бўйича ишларни янада кучайтирамиз. Улар халқ манфаати йўлида меҳнат қилади”, — дейилади Давлат раҳбари дастурида.
2022-2023 йилларда 41,3 миллиард доллар тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар жалб қилинди.
Саноат тармоқларида ўрта ва юқори даражада қайта ишланган маҳсулотлар ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган асосий материалларга бўлган эҳтиёж таҳлили ўтказилди.
Қозоғистон Республикасининг “Саноат сиёсати тўғрисида”ги қонунига маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ва саноат-инновацион фаолият субъектлари ўртасида хомашё етказиб бериш бўйича мажбуриятларни жорий этишга қаратилган ўзгартишлар ишлаб чиқилди. Бу ишлаб чиқариш корхоналари ишлаб чиқаришини арзон нархларда хомашё билан тўлиқ таъминлаш имконини бермоқда.
Товарни ишлаб чиқарувчидан истеъмолчига етказиб беришнинг шаффофлигини таъминловчи бутун мажмуа бўлган Миллий назорат тизими жорий этилди.
Иқтисодиётни монополиядан чиқариш бўйича тизимли ишлар давом этмоқда. Монополиядан чиқариш комиссияси фаолияти якунларига кўра қуйидагилар республика мулкига қабул қилинди:
- 14 та йирик акциядорлик жамияти ва МЧЖдаги акция пакетлари ва улушлари;
- 7 та бино, 162 та темир йўл ва темир йўл объектлари;
- автомобиллар, нақд пул ва бошқа мол-мулк.
ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг иқтисодий ва сиёсий ислоҳотларининг давоми сифатида “Ноқонуний йўл билан олинган мулкларни давлатга қайтариш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Унинг нормалари маъмурий ва ҳокимият ресурсларига эга бўлган ёки бундай ёрдам оладиган олигополия субъектларига нисбатан қўлланилади. Шунингдек, ҳалол инвесторларнинг манфаатлари тўлиқ ҳимоя қилинади.
ҚР Бош вазири раислигида ноқонуний йўл билан олинган мулкларни давлатга қайтариш бўйича комиссия тузилди. Унинг таркибига фаол фуқаролик позициясига эга жамоат арбоблари, Парламент аъзолари ва Ҳукумат аъзолари кирди.
Бугунги кунда қарийб 1 триллион тенгега тенг активлар давлатга қайтарилди. Унинг қарийб 600 миллион доллари бошқа юрисдикциялардан қайтарилган. Масалан, БААдан 15 миллион долларга яқин, Австриядан 82 миллион доллар, Лихтенштейндан 260 миллион доллар, Гонконгдан 2 миллион доллар қайтарилди.
Ғазначилик сиёсатини қайта кўриб чиқишга катта эътибор қаратилмоқда. Масалан, янги Солиқ кодекси лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда. Ишчи гуруҳга экспертлар, иқтисодчилар ва ишбилармон доиралар вакилларидан 1000 га яқин таклифлар келиб тушди.
Шу билан бирга, “ҳашаматли” товарларга қўшимча аксиз солиғини жорий этиш масалалари ишлаб чиқилмоқда. Бундай имкониятни кўриб чиқиш зарурлигини Давлат раҳбари Қозоғистон халқига Мурожаатида маълум қилди.
2025 йилга келиб, яширин иқтисодиётнинг ялпи ички маҳсулотдаги улушини 15 фоизгача камайтириш ва уни ИҲТТ мамлакатлари даражасига етказиш зарур. 2022 йилда мамлакатда давлатдан яширилган иқтисодий фаоллик кўрсаткичи ЯИМга нисбатан қарийб 18,7 фоизни ташкил этди (режа бўйича – 19,9 фоиз). Президент Сайловолди дастурида белгиланган мақсадларни амалга ошириш мақсадида 2023-2025 йилларга мўлжалланган яширин иқтисодиётга қарши курашиш бўйича комплекс чора-тадбирлар режаси ишлаб чиқилди.
Солиқ ва божхона маъмуриятчилигини такомиллаштириш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Тадбиркорларни яширин сектордан чиқариш учун қулай ишбилармонлик муҳити яратилмоқда.
“Қозоғистон Республикаси фуқароларининг тўлов салоҳиятини тиклаш ва банкротлигини тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Қонун доирасида қарздорларнинг тўлов салоҳиятини тиклаш, суддан ташқари ва суд орқали банкротлик тартиб-таомиллари кўзда тутилган.
Суддан ташқари банкротлик тартиби банклар, микромолия ташкилотлари ва инкассация агентликлари олдидаги қарзлар бўйича қуйидаги шартларда қўлланилади: агар қарз 1600 (2023 йилда 5520 минг тенге) БҲМдан ошмаса; агар қарз 12 ой давомида тўланмаган бўлса; хусусий мулк бўлмаган тақдирда; банк билан ҳисоб-китоб қилиш тартибида.
Кредиторлар олдидаги қарз 1600 БҲМдан ошса ва барча турдаги қарзлар бўйича суд орқали банкротлик тартиби қўлланилади.
Тўлов салоҳиятини тиклаш тартиби суд орқали қарзни 5 йилгача бўлиб тўлаш имкониятини беради. Қайта тиклаш режаси молия менежери билан биргаликда ишлаб чиқилади ва суд томонидан тасдиқланади. Ушбу турдаги процедуранинг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, бундан кейин қарздорга "банкрот" мақоми берилмайди, шунинг учун оқибатлар қарздорга нисбатан қўлланилмайди (банклар ва ММТлардан 5 йилгача кредит олишни тақиқлаш; қайта мурожаат қилиш фақат 7 йилдан кейин мумкин бўлади; "банкротлик" дан кейин 3 йил молиявий аҳволи текширилади).
Бугунги кунда 7,1 минг нафар фуқаро 11,3 миллиард тенгедан ортиқ суммага банкрот деб топилган.
Тарифларни белгилашнинг бутун жараёнининг шаффофлиги, ҳисобдорлиги ва ошкоралик тамойилларига асосланган тариф ислоҳоти бошланди. Табиий монополияларни тартибга солишнинг ҳар бир босқичи “Монополист” маълумотлар базасида рақамлаштирилади. Корхоналарнинг харидлари ҳам электрон форматга ўтказилди.
Қозоғистон истеъмолчилари маблағларидан мақсадли фойдаланиш жамоатчилик ва техник мутахассисларни жалб қилган ҳолда назорат қилинади. Истеъмолчиларнинг ҳуқуқлари бузилган тақдирда улар учун вақтинчалик компенсация тарифлари жорий этилади, табиий монополия субъектлари маъмурий жавобгарликка тортилади.
