ҚР Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг “ШҲТ плюс” саммитидаги нутқи
ASTANA. Kazinform – Шанхай ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатлар Давлат раҳбарлари кенгаши мажлисидан сўнг саммит “ШҲТ плюс” форматида давом этди. Бу ҳақда Ақорда матбуот хизмати хабар берди.
Қасим-Жомарт Тоқаев йиғилиш иштирокчилари олдидаги нутқида Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг халқаро майдондаги ролини алоҳида таъкидлади.
“Бугун дунё мисли кўрилмаган геосиёсий можаролар, зиддиятларнинг кучайиши оқибатида юзага келган жиддий муаммоларга дуч келмоқда. Халқаро хавфсизлик архитектураси таҳдид остида. Бутун инсоният учун унинг оқибатлари оғир бўлиши мумкин. Ана шундай кескин паллада минтақавий ва глобал миқёсдаги жамоавий саъй-ҳаракатлар орқали тинчлик, барқарорлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш бўйича улкан масъулият юкланган. Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти ўзининг обрўси, муҳим иқтисодий ва инсон ресурслари билан барқарор ривожланиш мақсадларига эришиши ва замонавий муаммоларни бартараф этиш учун самарали эчимларни ишлаб чиқиши мумкин. ШҲТга раислик даврида Қозоғистон томонидан илгари сурилган “Кўп томонлама мулоқотни мустаҳкамлаш – барқарор тинчлик ва тараққиёт сари интилиш” шиори умумий вазифамиз мазмун-моҳиятини яққол кўрсатиб турибди”, – деди Президент.
Қасим-Жомарт Тоқаев тинч ва осойишта тараққиётга кўмаклашиш ШҲТ доирасидаги кўп томонлама ҳамкорликнинг асосий вазифаси эканини таъкидлади.
“Фақат жамоавий саъй-ҳаракатлар ва оқилона дипломатия орқали биз дунёдаги асосий можароларни бартараф этишимиз ва дунёда узоқ муддатли барқарорликни таъминлашимиз мумкин. Мен бунга аминман. Шу муносабат билан келаси йили ўзининг саксон йиллигини нишонлайдиган Бирлашган Миллатлар Ташкилотига катта умидлар боғланмоқда. Ушбу универсал ташкилотга муқобил йўқ ва унинг салоҳияти ҳали ҳам кўп. Бизнинг умумий вазифамиз – БМТнинг глобал хавфсизликни таъминловчи ва ХХI аср таҳдидларига самарали қарши тура оладиган асосий халқаро институт сифатидаги ролини кучайтиришдир. “ШҲТ овози” замонамизнинг турли муаммолари бўйича ягона позиция жарчиси сифатида халқаро майдонда янада баландроқ эшитилиши керак. Шу боис дўстона қўшничилик, ишонч ва ҳамкорлик тамойиллари тўғрисидаги биз қабул қилган баёнот жуда долзарб”, – деди Давлат раҳбари.
Қозоғистон Президенти БМТ Бош Ассамблеясининг “Адолатли дунё, тотувлик ва тараққиёт йўлида глобал бирлик тўғрисида”ги ташаббусини Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 80 йиллигига, шунингдек, ШҲТ ва БМТ ўзаро ҳамкорликнинг 20 йиллигига қадар қўллаб-қувватлаш бўйича резолюцияни қабул қилишни таклиф қилди.
Давлат раҳбарининг фикрича, савдо-иқтисодий алоқаларни мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратиш лозим.
“Санкция можаролари жаҳон иқтисодиётига катта зарар етказмоқда ва унинг ривожланиш истиқболлари доирасини торайтирмоқда. Бундай шароитда ижобий динамикани сақлаб қолиш ва салоҳиятимизни оширишга қаратилган савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг янада мослашувчан стратегиясини яратишимиз зарур. Айни пайтда ШҲТга аъзо мамлакатлар иқтисодиёти 4-9 фоизлик юқори ўсиш суръатини кўрсатмоқда. ШҲТ давлатларининг жаҳон ялпи ички маҳсулотидаги улуши аллақачон 30 фоизни ташкил этади. Бугунги кунда ташкилотга аъзо давлатларнинг ташқи савдоси 8 триллион доллардан ошди. Бу жаҳон савдосининг чорак қисмига тенг”, – деди Президент.
Давлат раҳбари ШҲТга аъзо мамлакатларнинг Осиё иқтисодий ривожланишига таъсири катта эканини таъкидлади. Қозоғистон томони, шунингдек, ШҲТ давлатларининг Хитойнинг ички бозорига киришини кенгайтириш ва ташкилотга аъзо давлатлар билан товар айирбошлаш ҳажмини 3 триллион долларга етказиш ниятини ҳам олқишлади.
“Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг иқтисодий салоҳияти жуда катта. Биз бундан тўлиқ фойдаланишимиз керак. Бугун биз ШҲТнинг 2030 йилгача иқтисодий ривожланиш стратегиясини амалга ошириш бўйича аниқ ҳаракатлар режасини қабул қилдик. Ушбу ҳужжат ушбу асосий мақсадга жавоб беради. ШҲТнинг ЕОИИ, БРИКС ва АСEАН каби интеграцион бирлашмалар билан ҳамкорлиги кенг имкониятларга йўл очади. Транспорт йўналишларининг ўзаро боғланишини янада мустаҳкамлаш жаҳон савдосининг барқарор ўсишига катта ёрдам беради. ШҲТга аъзо давлатлар ҳудудидан 350 минг километрдан ортиқ темир йўл ўтади. Дунё бўйича юк ташишнинг учдан икки қисми ушбу йўлларга тўғри келади. Шу боис ШҲТ макони жаҳон савдосини ривожлантириш учун Катта Евроосиё камарига айланиши мумкин”, – деди Давлат раҳбари.
Қасим-Жомарт Тоқаевнинг айтишича, Қозоғистон Евроосиё транспорт тизимининг энг муҳим қисмларидан бири ҳисобланади. Шунингдек, у стратегик портлар ва логистика марказларининг ҳамкорлик тармоғини яратиш, “Бир макон, бир йўл” мегалойиҳаси, Транскаспий транспорт йўналиши ва “Шимол-Жануб” йўлагини интеграциялаш бўйича мамлакат ташаббусларини маълум қилди.
Давлат раҳбари ҳозирги шароитда экология ва иқлим ўзгариши соҳасидаги ҳамкорлик янада долзарб бўлиб бораётганини алоҳида таъкидлади.
“Турли табиий офатлар сезиларли даражада кўпайганига гувоҳ бўлдик. Дунёнинг барча давлатлари бундан азият чекмоқда. Яқинда Қозоғистон мисли кўрилмаган сув тошқинини бошдан кечирди. Мутахассисларнинг фикрича, бу табиий офат кўлами глобал исиш жараёни билан бевосита боғлиқ. Иқлим муаммоларини ёлғиз ҳал қилиб бўлмаслиги аниқ. Мен жаҳон ҳамжамияти иқтисодиётни карбонсизлантириш бўйича ўзининг дадил қадамини давом эттириши керак, деб ҳисоблайман. Лекин бу давлатларнинг ривожланиш ва модернизацияга қаратилган муҳим вазифаларига зарар келтирмаслиги керак”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Давлат раҳбари маиший сув манбаларининг таназзулга учраши муаммосини ҳал этиш, сувни тежашнинг янги технологияларини жорий этиш бўйича чора-тадбирлар режасини ишлаб чиқишни таклиф қилди. ШҲТга аъзо давлатларнинг бу йўналишдаги биргаликдаги саъй-ҳаракатлари БМТ Бош Ассамблеяси томонидан эълон қилинган “Музликларни сақлаш халқаро йили” мақсадларини амалга оширишга ШҲТнинг аниқ ҳиссаси бўлади.
Давлат раҳбарининг фикрича, ШҲТ фаолиятининг энг муҳим йўналишларидан бири маданий-гуманитар ҳамкорликни кенгайтиришдан иборат. Қозоғистоннинг Ташкилотга раислиги даврида бу соҳа доимий эътиборда эди.
“Қозоқ замини қадимдан турли цивилизациялар учрашиб келган жой. Ишончим комилки, Катта Евроосиёнинг ўзига хос маданий кодини ўзига сингдирган ШҲТнинг улкан макони бундан буён ҳам халқлар ўртасидаги боғловчи бўлиб ўзининг тарихий ролини ўйнаши керак. Бу борада маданият марказларининг очилиши самарали чора сифатида қаралмоқда. ШҲТ миқёсида бундай лойиҳаларнинг амалга оширилиши мамлакатларимиз ўртасида энг яқин маданий-гуманитар алоқаларни ўрнатишга хизмат қилади, деб ўйлайман. Бу масалага ёшларни фаол жалб этиш муҳим. Шу билан бирга, уларни ҳар томонлама ривожлантириш, ўзаро муносабатларни жонлантириш учун максимал шароит яратиш зарур”, – деди Давлат раҳбари.
Шу билан бирга, Қасим-Жомарт Тоқаев ҳар йили ШҲТга аъзо мамлакатлар ёш етакчилари ва истеъдодларининг учрашувини ўтказиш, мулоқот бўйича ҳамкорларнинг янги таълим муассасаларини қўшиш ҳисобига ШҲТ университетлари тармоғини кенгайтириш ҳамда ажратиладиган грантлар сонини кўпайтиришни таклиф қилди.
Давлат раҳбари ўз нутқини якунлар экан, Қозоғистон ШҲТ ва “ШҲТ плюс” формати доирасидаги ҳар томонлама ва ўзаро манфаатли ҳамкорликка интилишини маълум қилди. Шунингдек, у ҳамкор мамлакатларнинг барча конструктив таклифлари Ташкилотнинг янада жадал ривожланишига янги суръат бағишлашига ишонч билдирди.
