ҚР Президенти: Хитой билан ҳамкорлигимиз давлатлараро муносабатларнинг илғор намунасига айланди
ASTANA. Kazinform – Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпин Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаевнинг таклифига биноан жорий йилнинг 2-4 июль кунлари давлат ташрифи билан Қозоғистонда бўлади. Шунингдек, у Шанхай ҳамкорлик ташкилоти Давлат раҳбарлари кенгашининг 24-йиғилишида иштирок этади. Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев ушбу ташриф арафасида «Жэньминь Жибао» нашри мухбирига интервью бериб, Хитой билан дўстлик ва яхши қўшничиликни янада мустаҳкамлаш устувор вазифа эканини таъкидлади. Бу позиция ҳар икки давлат халқининг олий манфаатларига тўла жавоб беради ва минтақада тинчлик ва барқарорликни таъминлашга хизмат қилади.
“ХХР Раиси Си Цзиньпин пандемиядан кейин илк хорижий ташрифини 2022 йилда Қозоғистонга қилган. Ўтган йилдан бери Хитойга уч марта ташриф буюрдим. Доимий дўстлигимиз давлатлараро муносабатларни изчил ривожлантиришнинг мустаҳкам асоси ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан, ўзаро муносабатларимиз янги “олтин 30 йил” доирасида ривожланади. Дўстим, муҳтарам Президент Си Цзиньпин билан бўлган учрашувларимизни алоҳида илиқлик билан эслайман. Биз доимо очиқ ва ишончли муҳитда долзарб масалаларни муҳокама қиламиз ва халқаро кун тартиби юзасидан фикр алмашамиз. Мунтазам мулоқотнинг бундай формати бир-биримизни яхшироқ тушунишимизга имкон беради, яъни бу ҳолат халқлар ўртасидаги дўстликни мустаҳкамлаш учун жуда муҳим, дейишимиз мумкин”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев Хитой нашрига берган интервьюсида.
Давлат раҳбари 2019 йилда мамлакатлар ўртасидаги муносабатлар абадий ҳар томонлама стратегик шериклик даражасига кўтарилганини таъкидлади. Хитой Қозоғистоннинг энг йирик ташқи савдо-иқтисодий ҳамкоридир. 2023 йил якунларига кўра, ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 30 фоизга ошиб, 41 миллиард долларга етди. Айни пайтда у нефть-газ, кимё, металлургия, агросаноат, тоғ-кон саноати ва бошқа соҳаларда ўнлаб йирик устувор лойиҳаларни муваффақиятли амалга оширди.
“Ҳар икки давлат глобал ва минтақавий кун тартибидаги кўплаб масалалар бўйича ўхшаш позицияга эга. Шу нуқтаи назардан биз халқаро ташкилотлар ва кўп томонлама тузилмалар, жумладан, БМТ, ШҲТ, МДҲ, “Марказий Осиё – Хитой” мулоқоти саъй-ҳаракатларини мувофиқлаштириб келмоқдамиз.
Қозоғистон-Хитой ҳамкорлигини давлатлараро муносабатларнинг илғор намунаси сифатида кўриш мумкин”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
“Бир макон – бир йўл” ташаббуси илк бор Қозоғистонда эълон қилинди.
“Қозоғистон қулай географик жойлашувга эга, Осиё ва Европани боғловчи энг қисқа қуруқлик йўллари чорраҳасида. Қадимги Буюк Ипак йўлининг қайта тикланишининг стратегик чуқурлиги ва самарадорлигини баҳолаб, Қозоғистон биринчи бўлиб ушбу улкан ва истиқболли лойиҳани ҳар томонлама қўллаб-қувватлади”, – деди Қозоғистон Президенти.
Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, “Бир макон – бир йўл” ташаббуси доирасида Ляньюньган портида Қозоғистон-Хитой логистика терминали, “Қорғас – Шарқий дарвоза” қуруқ порти, портда янги инфратузилма барпо этилди. Каспий денгизи соҳилидаги Ақтау шаҳри, шунингдек, “Қозоғистон-Туркманистон-Эрон” темир йўл йўлаги, “Ғарбий Европа-Ғарбий Хитой” халқаро транзит йўл коридори, Сиань логистика терминали каби йирик инфратузилма лойиҳалари фойдаланишга топширилди. Умуман олганда, Қозоғистоннинг минтақавий транспорт-логистика маркази сифатидаги стратегик мавқеи алоҳида қайд этилди.
Қасим-Жомарт Тоқаев дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён икки давлат ўртасида таълим, маданият, туризм, фан ва технология соҳаларидаги ҳамкорликка алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидлади.
“Жорий февраль ойида Шарқий Қозоғистон вилоятида Д. Серикбоев номидаги Шарқий Қозоғистон техника университети негизида ташкил этилган биринчи “Лу Бань устахонаси”га бордим. Шу муносабат билан Қозоғистон автомобиль саноати учун юқори малакали техник ва муҳандис кадрлар тайёрлайдиган замонавий лабораторияларни кўриб, яхши таассурот олдим. Биз мамлакатимизда бундай лабораториялар географиясини кенгайтиришдан манфаатдормиз”, – деди Президент.
Жорий йилнинг март ойида Пекин шаҳрида “Қозоғистоннинг Хитойда туризм йили”нинг тантанали очилишига бағишланган кенг кўламли тадбир бўлиб ўтди ва бу, ўз навбатида, туризм соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантиришда муҳим қадам бўлиши керак.
“Қозоғистон туризм йили доирасида ХХР шаҳар ва вилоятларида Хитой фуқароларини бой қозоқ маданияти, анъаналари ва санъат соҳасидаги ютуқлари билан таништиришга қаратилган кўплаб тадбирлар ўтказилади”, – деди Давлат раҳбари.
Қозоғистон ва Хитой маданият марказларининг ўзаро очилиши икки томонлама муносабатларга қўшимча суръат бағишлайди. Бу марказлар икки давлат халқлари ўртасидаги мустаҳкам дўстлик кўпригига айланади.
Хусусан, 2023 йил май ойида Сиань шаҳрида биринчи “Марказий Осиё – Хитой” саммити бўлиб ўтган ва унда давлат раҳбарлари иштирок этган эди. Шу билан бирга, Президент Марказий Осиё мамлакатлари билан Хитой Халқ Республикаси ўртасидаги иқтисодий алоқалар ва савдо-сотиқ сўнгги йилларда жадал ривожланаётганини таъкидлади. Ўтган йили Хитойнинг Марказий Осиё мамлакатлари билан товар айирбошлаш ҳажми 90 миллиард долларга етди.
“Саммит чоғида давлат раҳбарлари ушбу соҳадаги амалий ҳамкорликни янада ривожлантириш ва чуқурлаштириш бўйича ўзларининг конструктив таклифларини илгари сурдилар. Ишончим комилки, ушбу форматдаги ҳамкорликнинг қудратли салоҳияти Марказий Осиё мамлакатлари ва Хитой ўртасида савдо-иқтисодий ва маданий-гуманитар ҳамкорлик учун янги имкониятлар очади”, – деди Тоқаев.
Ўтган йиллар давомида Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти “шанхай руҳи” доирасида ривожланиб, халқаро нуфузини оширди. Бу йил Қозоғистон ШҲТга навбатдаги раисликни ўтказмоқда.
“ШҲТ ташкил этилишининг гувоҳи бўлдим, яъни музокаралар ва дастлабки ҳужжатларни ишлаб чиқишда иштирок этдим. Ташкилотнинг 20 йилдан ортиқ ривожланишидан сўнг кўплаб давлатлар “ШҲТ оиласи”га қўшилди. Бу йилги Астана саммитида ШҲТ ўзининг ўнинчи аъзо давлатини кутиб олади”, – деди Қозоғистон Республикаси Президенти.
ШҲТ ривожи минтақа ва жаҳонда барқарорлик ва фаровонликни рағбатлантиришга ижобий таъсир кўрсатмоқда. Ташкилот асосчиси ва кўп томонлама мулоқотни ривожлантиришнинг фаол тарафдори сифатида Қозоғистон ШҲТни ташқи сиёсатининг доимий устувор йўналиши деб билади.
Давлат раҳбари ШҲТга навбатдаги раислик даврида саъй-ҳаракатлар хавфсизлик муаммосини ҳал этишнинг умумий йўлларини ишлаб чиқиш, савдо-иқтисодий ҳамкорликни ошириш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, халқлар ўртасидаги дўстона алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилишини таъкидлади. ШҲТ умумий жаҳон жараёнларидан четда қолмаслиги керак. Шу боис Қозоғистон ШҲТнинг “Адолатли дунё ва ҳамжиҳатлик йўлида глобал бирлик тўғрисида”ги ташаббусини илгари сурди. Бу ташаббус барча аъзо давлатлар томонидан юқори баҳоланди ва қўллаб-қувватланди.
“Биз халқаро ҳамжамиятни ҳалол ва очиқ глобал мулоқотни кучайтиришга, хавфсизликнинг инновацион моделларини татбиқ этишга, адолатли иқтисодий муҳит яратишга ва экологик муҳитни муҳофаза қилиш йўлида тинимсиз меҳнат қилишга чақирамиз. Биз саммит якунида “Шанхай руҳи”нинг ўзаро ишонч, тенг ҳуқуқлилик, дўстона қўшничилик, ўзаро маслаҳатлашув, маданиятларга ўзаро ҳурмат, биргаликдаги тараққиётга интилиш каби фундаментал тамойилларини ўз ичига олади, деб ҳисоблаймиз”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Қозоғистон Президентининг айтишича, Хитой Халқ Республикаси раиси Си Цзиньпин умумий тақдирга эга инсонлар ҳамжамиятини яратиш концепциясини ва учта йирик глобал ташаббусни таклиф қилган. Ушбу муҳим баёнотда ташаббуслар Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг халқаро муносабатлардаги асосий позициясини қўллаб-қувватлайди ва давлатларни умумий мақсадларга эришиш ва инсоният ҳамжамиятига фойда келтириш учун биргаликда ишлашга ундайди.
“Бундан ташқари, ушбу ташаббуслар ШҲТни ривожлантиришнинг устувор йўналишига мос келади, очиқлик ва инклюзивлик, кўп томонлама ҳамкорлик ва ҳар бир давлатнинг миллий шароитларига ҳурмат тамойилларини ўз ичига олади”, – деди Қасим-Жомарт Тоқаев.
Қозоғистон Президенти Хитой Халқ Республикаси Раиси Си Цзиньпиннинг давлат ташрифини ва ШҲТнинг Астана саммитини интиқлик билан кутаётганини айтди. Унинг сўзларига кўра, ШҲТни ривожлантириш истиқболлари жуда кенг. Қозоғистон ва Хитой ўртасидаги кўп даражали ҳамкорликни мустаҳкамлаш ШҲТ ривожи ва юксалишига салмоқли ҳисса қўшади.
