Қозоғистоннинг ШҲТга раислиги самарали бўлди – ўзбекистонлик эксперт
TASHKENT. Kazinform – Шанхай ҳамкорлик ташкилоти (ШҲТ) глобал барқарорлик ва янги дунё тартибини шакллантиришга қодир нуфузли марказга айланиш имкониятига эга бўлди. Шу тариқа Қозоғистоннинг ШҲТга раислигидаги фаолияти муваффақиятли ва самарали бўлди. Бундай фикрни таниқли ўзбекистонлик эксперт, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети доценти Мурод Баҳодиров билдирди, деб хабар беради Каzinform агентлигининг Тошкентдаги мухбири Алихан Асқар.
Мурод Баҳодировнинг сўзларига кўра, ШҲТнинг ҳозирги фаолияти жаҳон тартибининг янги моделини яратишга қаратилган. Сиёсий инқироз, рақобатнинг кучайиши ва турли таҳдидлар инвестиция алоқаларининг узилишига олиб келади, тинчлик ва барқарорликка таҳдид солади. Шу нуқтаи назардан, ШҲТ барча соҳалардаги глобал ўткир муаммоларни ҳал этиш бўйича томонлар билан самарали муносабатлар ўрнатиш ва конструктив мулоқотни йўлга қўйишда катта таъсир кўрсатадиган платформадир.
“Ҳозирги беқарор дунёда янги қоидаларни тақдим этувчи халқаро институтларга талаб ортиб бормоқда. Шу билан бирга, ШҲТ глобал барқарорлик ва янги дунё тартибини шакллантиришга қодир нуфузли марказга айланиш имкониятига эга бўлди. Унинг кўплаб халқаро мулоқот форумларидан фарқи шундаки, ШҲТ кўп томонлама бирлашма, яъни қарама-қаршиликдан кўра интеграция ва ҳамкорликка асосланган форматдир. Илгари ШҲТ фаолияти Марказий Осиё минтақасидаги масалаларга асосланган бўлса, энди у Евроосиё маконида хавфсизлик ва барқарорликни сақлашга қаратилган”, – дея таъкидлади эксперт.
Кейинги 23 йил ичида ташкилот таркиби 4 марта кенгайди. Масалан, 2001 йилда ассоциацияга 6 та давлат аъзо бўлган бўлса, бугунги кунда 9 та аъзо, 3 та кузатувчи ва 14 та мулоқот бўйича ҳамкор давлатлар мавжуд. 2017 йилда Ҳиндистон ва Покистон ШҲТга, 2023 йилда эса Эрон унга аъзо бўлди. Жорий йилда Астанада бўлиб ўтадиган саммитда Беларусни қабул қилиш режалаштирилган.
“Хорижий давлатлар бир неча сабабларга кўра ташкилотга қизиқиш билдирмоқда. Биринчидан, унинг фаолияти халқаро-ҳуқуқий нормалар ва ўзаро ҳурмат, низосиз ва хавфсизлик тамойилларига асосланади. Иккинчидан, Шанхай ҳамкорлик ташкилоти блок эмас, у бирон бир партияни қўллаб-қувватлаш ёки мухолифат сифатида ишлатилмайди. Ташкилот очиқлик тамойилига амал қилади ва “Шанхай руҳи” тамойилини тан олган ҳар қандай давлат тўлиқ аъзо бўлиши мумкин. Учинчидан, ШҲТ халқаро хавфсизликнинг долзарб масалалари бўйича позицияларни мувофиқлаштириш ва умумий механизмларни ишлаб чиқишга кўмаклашади. Тўртинчидан, ШҲТ халқаро ташкилотлар ўртасида БМТ Низомининг мақсад ва тамойилларини тўлиқ сақлайди ва шунга мос равишда низоларни тинч йўл билан ҳал этиш позициясини эгаллайди”, – дея қўшимча қилди Мурод Баҳодиров.
Ҳар йили аъзо давлатлар ШҲТга раислик қилиб, унинг доирасидаги ҳамкорликни ривожлантиришга ўз ҳиссаларини қўшадилар. Қозоғистон ташкилотга ўтган йилдан бери раҳбарлик қилиб келади. Қозоғистоннинг раислик даврида амалга оширилган тадбирлар натижалари жорий йилнинг июль ойида Астана шаҳрида бўлиб ўтадиган Давлат раҳбарлари кенгашида тақдим этилади.
“Қозоғистоннинг ШҲТга раислиги даврида кўплаб муҳим тадбирлар ўтказилди. Улар орасида “ШҲТнинг муқаддас жойлари” лойиҳасини алоҳида таъкидлаш мумкин. Бу, шубҳасиз, умумий ғоялар ва қадриятларни тарғиб қилишга ҳисса қўшади. Бу лойиҳа ШҲТга аъзо мамлакатларнинг ўзига хослигини кўрсатади, чунки ташкилот таркибидаги давлатлар бой тарих ва маданий меросга эга”, – деди эксперт.
Мурод Баҳодиров Қозоғистон ташаббуси билан ШҲТ томонидан 2024 йилнинг “Экология йили” деб эълон қилиниши глобал экология муаммоси ўта долзарб эканини инобатга олган ҳолда муҳим қадам эканини таъкидлади. Бу борадаги фаолиятни янада тарғиб қилиш мақсадида жорий йилда Астана шаҳрида ШҲТга аъзо ва кузатувчи давлатлар ёшлари учрашуви бўлиб ўтди ва унда тоза келажак яратиш масалалари муҳокама қилинди.
“Бундан ташқари, Қозоғистон ташаббуси билан июнь ойида Астана шаҳрида бўлиб ўтган ШҲТга аъзо давлатлар энергетика вазирлари 4-кенгашида қабул қилинган “2030 йилгача ШҲТга аъзо давлатларнинг энергетика соҳасидаги ҳамкорлигини ривожлантириш стратегияси” ишлаб чиқилди. 2-3 апрель кунлари эса Қозоғистон пойтахтида Хавфсизлик кенгашлари котибларининг учрашуви бўлиб ўтди. Учрашувда терроризм, экстремизм ва сепаратизм, гиёҳвандлик ва уюшган трансмиллий жиноий гуруҳларга қарши курашда ҳамкорлик қилиш масалалари муҳокама қилинди. Унинг натижаларига кўра ҳаракат механизмлари ишлаб чиқилди”, – дея эслатди Мурод Баҳодиров ташкилот доирасидаги фаолиятни.
Маълумки, Астана шаҳрида бўлиб ўтадиган саммитда бир қатор муҳим ҳужжатлар қабул қилиниши режалаштирилган. Масалан, президентлар Астана декларацияси ва ШҲТнинг “Адолатли дунё ва ҳамжиҳатлик йўлида глобал бирлик тўғрисида”ги концепциясини имзолайдилар.
“Менимча, Қозоғистоннинг ШҲТга раислиги муваффақиятли ва самарали бўлди. У ташкилот ривожига алоҳида ҳисса қўшди ва биз ШҲТни келажакда янада самарали ва кўп томонлама платформага айлантириш учун саъй-ҳаракатларини давом эттиришига ишонамиз”, – деди эксперт.
Бундан ташқари, сиёсатшунос Беларуснинг ташкилотга аъзо бўлиш бўйича режалаштирилган ташаббуси ҳақида фикр билдирди.
“Беларусь Республикаси ШҲТ ривожига ҳисса қўшишига ишонаман. Бу мамлакат ташкилот фаолиятида анчадан бери иштирок этиб келади. Масалан, 2010 йилдан буён диалог ҳамкори, 2015 йилдан эса кузатувчи сифатида фаолият юритмоқда. 2022 йилда Самарқанд саммитида Беларуснинг ташкилотга аъзо бўлиш тартибини бошлаш тўғрисида қарор имзоланган эди. Минск ШҲТ фаолиятининг барча асосий йўналишларида, хусусан, саноат ва технологик ҳамкорлик, рақамли трансформация орқали савдо-иқтисодий ҳамкорликни рағбатлантиришда фаол иштирок этади ва умумий транспорт маконини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратади”, – деб ҳисоблайди эксперт.
Ташкилотнинг обрўси йил сайин ортиб бормоқда. Мурод Баҳодиров таъкидлаганидек, президентлар учрашувида қабул қилинган қарорлар тизимли ҳаётга татбиқ этилса, ҳамкорлик кўпайтирилса, ШҲТ кўплаб давлатлар, халқаро мулоқот майдончалари билан ассоциацияга айланади.
