Қозоғистоннинг ҳар қандай таклифини қабул қилишга тайёрмиз - Иордания Элчиси

ASTANА. Кazinform - Иордания Қозоғистон билан қайта тикланувчи энергия, кимё, тиббиёт ва енгил саноат соҳаларида тажриба алмашиш ва сармоя киритишга қарор қилди. Қозоғистон эса тоғ-кон саноати ва атом энергетикаси соҳаларида ўзаро алоқаларни истайди. Kazinform хорижлик дипломатлар билан суҳбатлар доирасида Иордания Ҳошимийлар Подшоҳлигининг Қозоғистон Республикасидаги Элчиси Ҳамза Маҳмуд Юсуф ал-Умарий билан суҳбатлашди.

– Муҳтарам Ҳамза ал-Умарий жаноблари, Қозоғистон ва Иордания ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганига 30 йилдан ошди. Шу йиллар давомида 30 дан ортиқ икки томонлама шартномалар имзоланди. Икки давлат ўртасидаги муносабатлар қай тарзда ривожланмоқда?

– Икки давлат ўртасида дипломатик алоқалар ўрнатилган 1993 йилдан буён Иордания ва Қозоғистон раҳбарлари икки томонлама муносабатларни мустаҳкамлаш ва уни янада юқори босқичга кўтариш учун барча саъй-ҳаракатларини амалга ошириб келмоқда. 2007 йилда Амман ва Астана шаҳарларида элчихоналар очган ва иш бошлаган. Ўшандан бери халқаро иқтисодий, маданий ва сиёсий алоқалар ўзаро муносабатларимизнинг асосий ҳаракатлантирувчи омилига айланди. Шу йиллар давомида Подшоҳ Абдуллоҳ II ал-Ҳусайн Жаноби Олийлари Қозоғистонга 7 марта расмий хизмат сафари билан келган. Икки давлатнинг кўплаб халқаро муаммолар, жумладан, Яқин Шарқдаги тинчлик жараёни, икки давлатнинг ёнма-ён яшаш тамойили, БМТ Хавфсизлик Кенгаши резолюциялари асосида халқаро майдонда ўзаро ёрдам кўрсатиш бўйича позициялари муштарак. 2019 йил 25 сентябрь куни Нью-Йорк шаҳрида бўлиб ўтган БМТ Бош Ассамблеяси йиғилишларида Подшоҳ Жаноби Олийлари Қозоғистон Республикаси Президенти Жаноб Қасим-Жомарт Тоқаев билан учрашганини ҳам алоҳида таъкидламоқчиман.

– Қозоғистон ва Иордания ўртасидаги товар айирбошлаш жорий ярим йилликда 4,8 миллион АҚШ долларини ташкил этди. Кўп эмас, лекин қандайдир тарзда халқаро савдода ўрнатилган тенденция натижаси бор. Шу муносабат билан савдо-иқтисодий ҳамкорликнинг янги истиқболлари ва имкониятлари ҳақида нима дейсиз?

– Мамлакатингизга ўтган йилнинг сентябрь ойида элчи сифатида келгандим. Ўшандан бери мен икки давлат учун фойдали бўлган ҳамкорлик учун кўплаб янги имкониятлар мавжудлигини пайқадим. Ҳозирда ҳар икки давлат кончилик, савдо, энергетика ва олий таълим соҳаларига эътибор қаратмоқда.

Иорданияда Қозоғистонга олиб келинадиган ва Қозоғистон бозорида талабга эга бўлган маҳсулотлар бор. Масалан, дори-дармонлар, илғор технологиялар, тўқимачилик маҳсулотлари, фосфат, калий, ўғитлар, мева, сабзавотлар, зайтун мойи ва Ўлик денгиз маҳсулотлари. Шу муносабат билан шуни айтмоқчиманки, Иордания Қозоғистоннинг ҳар қандай таклифини қабул қилишга тайёр.

Менимча, Подшоҳ Абдулла II ва Президент Қасим-Жомарт Тоқаев раҳнамолигида амалга оширилаётган ишлар, шубҳасиз, икки мамлакат ҳамкорлигининг барча йўналишларида катта имкониятлар очади. Икки давлат раҳбарлари Иордания ва Қозоғистон ўртасидаги қардошлик муносабатларини мустаҳкамлаш мақсадида телефон орқали мулоқот қилмоқда. Улар Нью-Йоркда икки марта учрашиб, икки томонлама муносабатларни ривожлантиришга устувор аҳамият беришга келишиб олдилар. Бу Иордания Қозоғистон билан муносабатларга катта аҳамият бераётганини кўрсатади.

– Икки давлат ўртасида Қозоғистон-Иордания ҳукуматлараро комиссияси ишламоқда. Қозоғистон-Иордания парламентлараро дўстлик гуруҳи ҳам фаолият кўрсатмоқда. Бу уюшмалар икки давлат ўртасидаги турли соҳалардаги ҳамкорликни мустаҳкамлашга қай даражада ҳисса қўшмоқда?

– Иордания ва Қозоғистон Республикаси ҳукуматлари юқори мансабдор шахсларининг учрашувларида ўзаро товар айирбошлаш ҳажмини ошириш бўйича муҳим муҳокамалар бўлиб ўтди. Жорий йилнинг декабрь ойида Савдо ва сармоявий алоқаларни мустаҳкамлаш, аввалги келишувларни қайта тиклаш мақсадида Амманда бешинчи ҳукуматлараро қўшма комиссия ва қўшма ишбилармонлар кенгаши йиғилишлари ўтказилади. Товар айирбошлаш ҳажмини ошириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш бўйича муҳокамалар бўлиб ўтади. Улар орасида транспорт ва логистика харажатларини камайтириш, икки давлат ўртасида тўғридан-тўғри авиақатновлар йўқлиги каби масалалар муҳокама қилинади.

Ишончим комилки, Иордания ва Қозоғистон туризм соҳасидаги имкониятлардан кенг фойдаланиш мақсадида икки давлат томонидан кўрилаётган чора-тадбирлар самарали бўлади. Астанада юқори мартабали амалдорлар билан учрашувлар чоғида ҳар икки мамлакат туроператорлари учун имкониятлар эшикларини очиш, Иордания ва Қозоғистон учун муваффақиятли туризм бозорларига эътибор қаратиш мақсадида бир қатор тадбирлар ва ғоялар таклиф этилди. Масалан, Иорданиянинг тарихий жойларидан, хусусан, ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган ва дунёнинг янги етти мўъжизасидан бири саналган Петра (эски шаҳар – таҳр.) каби маданий масканлардан кўплаб қозоғистонлик сайёҳларни кўришни истардик. Ҳозир икки давлат визасиз режим ўрнатиш бўйича келишувга эришиш устида ишламоқда. Иордания органлари чегара ўтиш жойларида бир неча давлат фуқароларига, жумладан Қозоғистон фуқароларига виза бериши мумкин. Бундан ташқари, Иордания Ички ишлар вазирлиги ўтган йили электрон виза тизимини ишга туширди. Яна бир қувонарли жиҳат шундаки, икки йўналишда йўловчи ва юк ташишни осонлаштириш учун Иордания ва Қозоғистон ўртасида тўғридан-тўғри ҳаво алоқасини йўлга қўйиш имкониятлари муҳокама қилинмоқда.

– Қозоғистонда иорданиялик тадбиркорлар қайси соҳаларга қизиқиш билдирмоқда?

- Иорданияда саноат жуда яхши ривожланган. Иордания, айниқса, қайта тикланадиган энергетика, кимё, тиббиёт ва енгил саноат каби соҳаларда катта муваффақиятларга эришмоқда. Шу боис Иордания Қозоғистон билан бу соҳаларда тажриба алмашиш ва сармоя киритишга қарор қилди. Қозоғистонда тоғ-кон саноати ва атом энергетикаси яхши ривожланган, шунинг учун Қозоғистон Иордания билан бу соҳаларда тажриба алмашишини ва сармоя киритишни кўриб чиқишни истардим.

Икки давлат ўртасидаги иқтисодий алоқаларга тўсқинлик қилаётган муаммо тўғридан-тўғри транспорт йўналишларининг йўқлигидир. Энди биз бу муаммони ҳал қилишга ҳаракат қиламиз. Бу масала ҳаётга татбиқ этилса, икки давлат манфаати учун кўплаб имкониятлар эшигини очиши шубҳасиз.

– Қозоғистон ва Иордания ўртасидаги маданий-гуманитар алоқалар ҳақида нима дея оласиз?

– Иорданиядаги айрим таълим муассасалари, жумладан, Иордания университетларининг айрим бўлимлари машҳур аллома Абу Наср ал-Форобий номи билан аталади. Шунингдек, Иорданияда машҳур қозоқ шоири Абай Қўнонбайулининг 175 йиллигига бағишланган бир қанча тадбирлар ўтказилди, Амман шаҳридаги кўча ва машҳур университет кутубхонасига Абай номи берилди.

Иордания ва Қозоғистон ўртасидаги ҳамкорликнинг яна бир жадал ривожланаётган соҳаси таълим соҳасидир. Қозоғистоннинг тўртта университетида 300 га яқин иорданиялик талаба таҳсил олади. Чунки Қозоғистонда таълим сифати жуда юқори. Қозоғистоннинг таълим соҳасидаги янги ташаббус ва дастурлари талабларга мосдир. Дунёнинг етакчи университетларининг филиалларини очиш режалаштирилаётганидан хабарим бор. Бу жуда муҳим қадамлардир. Сизларга омад тилайман!