Қозоғистонликларга солиқ тўламаганликлари учун қандай жазо чоралари қўлланилади
Қозоғистонда солиқларни тўламаслик жиддий оқибатларга олиб келиши мумкин - жарималар ҳисоблашдан жиноий жавобгарликгача. Солиқ маслаҳатчиси Инзиля Галимова Kazinform агентлиги мухбири билан суҳбатда қарздорларга қандай чоралар қўлланилишини тушунтирди.
Мулк, транспорт ва ер солиқлари бўйича қарзлар
Солиқлар ўз вақтида тўланмаган тақдирда, жисмоний шахслардан қайта молиялашнинг расмий ставкасининг 1,25 баравари миқдорида пеня ундирилади.
Тўлашдан бош тортган тақдирда, материал мажбурий ундириш учун хусусий суд ижрочиларига берилади. Ўз навбатида, хусусий суд ижрочилари қуйидаги чораларни қўллайдилар:
- Қозоғистон Республикасидан ташқарига чиқишни чеклаш;
- рўйхатга олиш ҳаракатларини чеклаш;
- солиқ тўловчининг мол-мулкини хатлаш;
- банк ҳисобварақлари бўйича харажатлар операцияларини тўхтатиб туриш;
- қарздорнинг ўзини ҳибсга олиш.
Якка тартибдаги тадбиркорлар ва юридик шахслар учун солиқларни кечиктириш
ҚР Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 279-моддаси 2-бандига биноан солиқни ўз вақтида тўламаслик ёки қисман тўламаслик жаримага сабаб бўлади:
- хусусий нотариуслар, хусусий суд ижрочилари, адвокатлар, кичик бизнес ёки нодавлат нотижорат ташкилотлари учун — 5 БҲМ (19 660 тенге);
- ўрта бизнес учун - 10 БҲМ (39 320 тенге);
- йирик корхоналар учун — 20 БҲМ (78 640 тенге).
Агар солиқ тўловчи тўланиши керак бўлган суммаларни аниқласа ва қўшимча солиқ ҳисоботини тақдим этса, суммаларни топширилган кундан бошлаб 3 иш куни ичида ўтказса, жаримадан қутилиши мумкин.
Солиқ декларациясини кечиктириш
Қозоғистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 272-моддасига кўра, солиқ тўловчи биринчи марта солиқ декларациясини ўз вақтида тақдим этмаса, огоҳлантирилади, қоидабузарлик яна такрорланса, жаримага тортилади. Жарима миқдори:
- жисмоний шахслар учун — 15 БҲМ (58 980 тенге);
- хусусий нотариуслар, хусусий суд ижрочилари, адвокатлар, кичик бизнес субъектлари ёки нодавлат нотижорат ташкилотлари - 30 БҲМ (117 960 тенге);
- ўрта тадбиркорлик субъектлари учун — 45 БҲМ (176 940 тенге);
- йирик тадбиркорлик субъектлари учун — 70 БҲМ (272 240 тенге).
Бундан ташқари, агар иккита ҳисобот бланкаси муддати ўтган бўлса, ҳар бир қоидабузарлик учун алоҳида жарима солинади.
Декларациядаги хатолар
Ҳужжатларда хато ёки ноаниқликлар мавжуд бўлса, солиқ тўловчи уларни мустақил равишда тузатиши мумкин. Бунинг учун уч йиллик чеклаш муддати ичида қўшимча декларация топшириш керак бўлади.
Чет эл активларини яшириш
Чет элдаги даромадларини яширган ёки чет элдаги мол-мулкини декларация қилмаган жисмоний шахсларга 100 БҲМ (393 200 тенге) миқдорида жарима белгиланди.
Шу ўринда шуни таъкидлаш жоизки, Қозоғистон 2025 йилдан бошлаб халқаро солиқ маълумотлари алмашинувида фаол иштирок этиб келяпти.
Қандай ҳолларда банклар ҳисобларни блоклайдилар
Солиқ қарзи бўйича ҳисобварақларни блокировка қилиш фақат якка тартибдаги тадбиркорлар ва юридик шахсларга нисбатан қўлланилади. Ушбу чоралар жисмоний шахсларга нисбатан қўлланилмайди.
Жараён қуйидагича кўринади: биринчи навбатда, солиқ тўловчига қарз ҳақида хабар юборилади. Агар солиқ тўловчи хабарномага эътибор бермаса ва қарзни тўламаса, солиқ органи солиқ тўловчининг банк ҳисобварақлари ва назорат-касса машинаси бўйича операцияларни тўхтатади.
Блоклаш тезлиги солиқ тўловчига тегишли бўлган хавф тоифасига боғлиқ:
- юқори хавф даражаси - хабарномадан кейин 1 иш куни;
- ўртача хавф даражаси - 10 иш куни.
Қарз тўлангандан сўнг, блок 1 иш куни ичида олиб ташланади.
Қандай ҳолатда жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин
Солиқ жиноятларини инсонпарварлаштириш мақсадида Қозоғистон Республикаси Жиноят кодексида жиноий иш қўзғатиш чегараси оширилди. Шу муносабат билан солиққа тортиш соҳасидаги маъмурий ҳуқуқбузарликлар учун жарималар кучайтирилди (Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 275, 278, 280-моддалари).
Эндиликда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 275-моддасида яширин солиқ солиш объекти бўйича тўланиши лозим бўлган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар суммасининг 200 фоизи миқдорида маъмурий жавобгарлик назарда тутилган. Илгари жарима миқдори 150 фоизни ташкил этган.
Йил давомида такрор содир этилган ҳуқуқбузарликлар солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар суммасининг 200 фоизи ўрнига 300 фоизи миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.
Солиқ тўловчи учун жиноий жавобгарлик солиқларни катта миқдорда тўламаган тақдирда юзага келади - текширилган давр учун 50 000 БҲМ дан ортиқ, агар сумма йил учун барча солиқларнинг 10% дан ортиқ бўлса.
Декларацияни тақдим этмаслик, декларацияга даромадлар ёки харажатлар тўғрисида атайлаб бузиб кўрсатилган маълумотларни киритиш, бошқа солиқ солиш объектларини ёки бошқа мажбурий тўловларни яшириш йўли билан солиқ ёки бюджетга бошқа мажбурий тўловларни тўлашдан бўйин товлаш, ва бу ишлар солиқнинг кўп миқдорда тўланмаслигига олиб келган бўлса, икки бараваригача миқдорда жарима солишга ҳамда жазо турларинининг қўлланилишига сабаб бўлади:
- бир хил миқдорда ахлоқ тузатиш ишлари;
- 800 соатгача жамоат хизмати;
- 3 йилгача озодликни чеклаш;
- муайян лавозимларни эгаллаш ҳуқуқидан маҳрум қилиш билан бир хил муддатга озодликдан маҳрум қилиш.
