Қозоғистонга ўтган йили қанча инвестиция жалб этилди

ASTANA. Kazinform – 2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистонга 9,8 миллиард доллар тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар жалб этилди. Шу билан бирга, инвестицияларнинг асосий қисми тоғ-кон саноатига йўналтирилди. Энг йирик сармоядорлар Нидерландия ва Россия бўлди.

Киритилган инвестициялар

Миллий банк маълумотларига кўра, 2024 йилнинг биринчи ярмида Қозоғистонга жалб этилган тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларнинг умумий ҳажми 9,8 миллиард долларни ташкил этади. Бу жорий йил режалаштирилган кўрсаткичнинг 40 фоизига тенг.

2023 йил якунига кўра Қозоғистонга жалб этилган тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажми 23,6 миллиард долларга етган эди. «Kazakh Invest» компанияси маълумотларига кўра, жаҳон иқтисодий вазиятининг динамик хусусиятини ҳисобга олган ҳолда, бу натижа Қозоғистонда ишончли ва жозибадор инвестиция муҳитини билдиради.

2024 йилнинг биринчи ярмида тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар бўйича етакчи 10 та давлат:

1. Нидерландия - 2,1 миллиард доллар
2. Россия - 1,7 миллиард доллар
3. Бельгия - 764,7 миллион доллар
4. Хитой - 664,7 миллион доллар
5. Жанубий Корея - 597,6 миллион доллар
6. Сингапур - 555,6 миллион доллар
7. Франция – 404,3 млн доллар
8. Швейцария - 362,9 миллион доллар
9. Люксембург - 359,4 миллион доллар
10. Буюк Британия - 354,4 миллион доллар.

2023 йилнинг 6 ойига нисбатан Нидерландиядан киритилаётган инвестициялар ҳажми 30,8 фоизга, Швейцариядан эса 79 фоизга сезиларли даражада камайгани қайд этилди. Шу билан бирга, Россиядан киритилган сармоя ҳажми 51,8 фоизга, Бельгиядан 30,7 фоизга, Сингапурдан киритилаётган сармоя оқими эса 2 баробардан зиёд ошди.

Саноат бўйича

Тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар оқимининг энг катта миқдори тоғ-кон саноатида қайд этилган – 4 миллиард доллар. Бироқ, Миллий банк маълумотларига кўра, бу кўрсаткич 2023 йилнинг 6 ойидаги инвестициялар ҳажмидан 28,5 фоизга кам. Кейинги ўринларда улгуржи ва чакана савдо – 2,7 миллиард доллар, қайта ишлаш саноати – 1,5 миллиард доллар.

Транспорт ва сақлашга 680,6 миллион доллар, молиявий ва суғурта хизматларига 389,1 миллион доллар, ахборот ва алоқага 218,3 миллион доллар инвестиция киритилди.

Ҳудудлар бўйича

Алмати шаҳри ҳудудларга сармоя жалб этишда фаол. Шаҳарга 3,8 миллиард доллар тушди. Кейинги ўринда 1,1 миллиард доллар сармоя билан Атирау вилояти жойлашган. Ваҳоланки, ўтган йилнинг 6 ойи билан солиштирганда вилоятга киритилган сармоя миқдори қарийб 70 фоизга кам. Туркистон вилояти 685,1 миллион доллар, Ғарбий Қозоғистон вилояти 647 миллион доллар сармоя киритди.

Қўллаб-қувватлаш чоралари

«Kazakh Invest» компанияси маълумотларига кўра, 2024 йилда инвестиция фаолиятини қўллаб-қувватлаш ёки хорижий инвестицияларни рағбатлантириш чораси сифатида инвестиция имтиёзлари таклиф этилади. У инвестиция шартномаси ёки битими асосида тақдим этилади.

Шу билан бирга, 2024 йил бошида Инвестициялар штабининг топшириғига асосан Инвестицияларни жалб қилиш миллий компанияси томонидан инвестиция муҳитини яхшилаш ва иқтисодиётнинг турли соҳаларида тўсиқларни аниқлаш бўйича жадаллаштириш ишлари олиб борилди. Айни пайтда машинасозлик, электроэнергетика, кийим-кечак логистикаси, фармацевтика ва соғлиқни сақлаш, агросаноат каби соҳаларда қатор жадаллаштириш ишлари амалга оширилди. Иш 2025 йилда давом этади.

Бундан ташқари, бугунги кунда Инвестиция штабининг протокол қарори билан инвестиция лойиҳаларини “яшил йўлак”га қўшиш методологияси қабул қилинди. Методология инвестиция ҳажми, лойиҳа технологияси, инвесторнинг Fortune Global 2000 рейтингида мавжудлиги, халқаро биржалар учун листинг ва иш жойини яратиш каби муҳим мезонларни ўз ичига олади.

Устувор тармоқлар

Мамлакатимиз инвестиция сиёсати доирасида инвестицияларни жалб этишнинг устувор тармоқлари белгилаб олинди. Буларга қуйидагилар киради:

• озиқ-овқат саноати;
• нефть, газ ва фойдали қазилмаларни чуқур қайта ишлаш (металлургия, кимё, нефть-кимё);
• машинасозлик.

Логистика, рақамли ва “яшил” технологиялар каби соҳаларга ҳам устувор аҳамият берилади.

"Шу билан бирга, меҳнат унумдорлигини ошириш, экспорт ҳажми ва мураккаблигини ошириш, шу билан бирга ишлаб чиқаришни босқичма-босқич маҳаллийлаштиришга эътибор қаратилмоқда", - дея таъкидлайди «Kazakh Invest» компаниясидан.

2024 йилда қанча инвестор мамлакатни тарк этди?

Инвесторлар Қозоғистондаги фаолияти тугаши ёки мамлакатни тарк этиши ҳақида «Kazakh Invest» компаниясини хабардор қилмайди. Умуман олганда, ўтган йили амалга оширилган лойиҳани тарк этган инвесторлар бўлмади.

Евроосиё минтақасига ўзаро инвестициялар

Евроосиё тараққиёт банки маъумотларига кўра, Қозоғистон Евроосиё минтақасида ўзаро тўғридан-тўғри инвестицияларнинг асосий олувчиси бўлиб, жалб қилинган инвестицияларнинг рекорд даражада ўсишини кўрсатмоқда.

2024 йилнинг биринчи ярми якунига кўра, Евроосиё минтақаси давлатларининг ўзаро тўғридан-тўғри инвестицияларининг умумий ҳажми 46,1 миллиард долларни ташкил этди. Асосий олувчи давлатлар Қозоғистон (10,4 миллиард доллар), Ўзбекистон (10,2 миллиард доллар), Озарбайжон (5,8 миллиард доллар). Шу билан бирга, Қозоғистонга киритилган ўзаро тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажми 2022 йилга нисбатан рекорд даражада 17 фоизга ўсди.

Қозоғистон - Марказий Осиёда инвестор давлат сифатида етакчи ҳисобланади. 2024 йилнинг биринчи ярми якуни бўйича экспорт қилинган инвестициялар умумий ҳажмининг 80 фоизи ёки 671 миллион доллари республикага тўғри келди.

Қозоғистондаги инвестиция вазияти

АҚШ Давлат департаментининг инвестиция муҳити бўйича “2024 йилги Investment Climate Statements ҳисоботига кўра, Қозоғистон бозор иқтисодиётини яратиш ва хорижий сармояларни жалб қилиш, айниқса, табиий ресурслар соҳасида сезиларли ютуқларга эришди.

Шу билан бирга, мамлакат ҳукумати юзага келган муаммоларга қарамай, иқтисодиётни диверсификация қилиш, ишбилармонлик муҳити ва инфратузилмани яхшилашга интилмоқда.

Moody’s халқаро рейтинг агентлиги ҳам Қозоғистоннинг узоқ муддатли рейтингини Baa2 дан Baa1 га кўтарди, прогнози "Барқарор". Шу билан бирга, берилган рейтинг республиканинг мустақиллик йилларидаги энг юқори кўрсаткичи ҳисобланади. Moody’s экспертлари ишбилармонлик муҳитини яхшилаш ва инвестицияларни жалб этиш, қулай бизнес экотизимини яратиш ва бюрократик тўсиқларни камайтиришга қаратилган ишларни ижобий баҳолаяпти. Миллий рақамли инвестиция платформасининг ишга туширилиши маъмурий жараёнларни тезлаштиради. “Ўрта йўлак” истиқболи хорижий инвесторларни мамлакат иқтисодиётининг турли нохом тармоқларига, жумладан, автомобилсозлик, фармацевтика, озиқ-овқат саноати, қурилиш материаллари ишлаб чиқаришга жалб этиш имконини беради. Умуман олганда, кредит рейтингининг ошиши иқтисодий ва молиявий барқарорликни мустаҳкамлашга, мамлакатимизнинг халқаро майдондаги нуфузини оширишга хизмат қилади. Бу капитал бозорларидан инвестицияларни жалб этиш ва иқтисодиётга тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмини ошириш шароитларига ҳам ижобий таъсир кўрсатяпти.

“Қозоғистон ўзининг асосий сармоявий афзалликларини, хусусан, географик жойлашуви, бозорларга кириш имконияти, улкан табиий ресурслар ва энг муҳими, инсон капиталини сақлаб қолди”, - деб таъкидлайди Kazakh Invest.

Қолаверса, халқаро майдондаги сўнгги воқеалар инобатга олинса, мамлакатимиз олдида янги имкониятлар очиляпти.