Қозоғистондан шакар экспорти 13 баробар ошди
ASTANA. Kazinform - Қозоғистондан шакар экспорти сўнгги йилларда рекорд ўрнатмоқда. Миллий статистика бюроси маълумотларига кўра, Қозоғистон ўтган йил январь-ноябрь ойларида қарийб 126 минг тонна шакар экспорт қилган, деб хабар беради Kazinform energyprom.kzга таяниб.

Бу мисли кўрилмаган ҳажм – 2023 йилнинг 11 ойидагига нисбатан 13 баравар кўп, ҳатто олдинги олти йилдагидан (109 минг тонна) ҳам кўпроқ.
Ўтган йили Қозоғистон Ҳукумати шакар экспортига вақтинчалик тақиқ жорий қилган эди. Бу маҳсулотга энг юқори талаб даврида - июнь ўрталаридан ёз охиригача давом этди. Ушбу уч ой давомида, ойлик динамика графигида кўриниб турганидек, етказиб беришда қандайдир "тўхташ" содир бўлди. Кейин экспорт аввалги ҳажмларда тикланди: ойига 15 минг тоннадан 21 минг тоннагача.

Статистик маълумотлар Қозоғистондан қандай шакар экспорт қилинишини аниқ кўрсатмайди - импорт ёки маҳаллий ишлаб чиқарилган. Бироқ, ҚР Қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотларига асосланиб, биз кўпроқ реэкспорт ҳақида гапирамиз. Агентлик сайтида айтилишича, "ички бозорни таъминлаш ва унинг реэкспортига йўл қўймаслик учун шакар экспортига вақтинчалик тақиқ киритилган".
Экспорт тузилмасидан келиб чиқадиган бўлсак, Қозоғистон ҳақиқатан ҳам импорт қилинадиган шакарнинг бир қисми учун транзит нуқтаси бўлиши мумкин. Масалан, 2024 йил январь-ноябрь ойларида Қозоғистонга Россиядан 373,2 минг тонна шакар импорт қилинган, бу умумий импорт ҳажмининг 92,4 фоизини ташкил этган.
Қозоғистондан шакарнинг асосий харидорлари Осиё давлатлари ҳисобланади. Қозоғистондан экспорт қилинган 126 минг тонна шакарнинг 101,6 минг тоннадан ортиғи ёки 80,7 фоизи Ўзбекистонга, 17,6 минг тоннаси Тожикистонга, 6,1 минг тоннаси Афғонистонга жўнатилди. Ушбу импорт қилувчи мамлакатларнинг ҳар бири учун таъминот 3-16 баробар ошди. Қозоғистондан шакар экспорти қиймати 50,2 миллион доллардан ошди, бу 2023 йил январь-ноябрь ойларига нисбатан 10 баравар кўп.
Қозоғистон учун шакарнинг ташқи савдоси масаласи шу қадар муҳимки, маҳаллий ишлаб чиқарувчилар ҳали ҳам аҳолининг ушбу маҳсулотга бўлган эҳтиёжини тўлиқ қондира олмайди.

Мисол учун, 2024 йилдан камроқ вақт ичида шакар ишлаб чиқаришнинг ресурслардаги улуши атиги 24,6% ни ташкил этди. Бир йил аввал, 2023 йил январидан ноябригача маҳаллий ишлаб чиқариш ресурслар умумий ҳажмининг 40,5 фоизини қоплаган. Вазиятнинг ёмонлашишига ишлаб чиқаришнинг салбий динамикаси таъсир кўрсатди.

Ўтган йилнинг 11 ойида шакар заводларида атиги 131,9 минг тонна шакар ишлаб чиқарилган. 2023 йилнинг шу даврига нисбатан қисқариш сезиларли бўлди: 28,6 фоизга.
Маҳаллий ишлаб чиқариш кучайиб ва заифлашаётган бир пайтда, ички бозор эҳтиёжлари асосан импорт ҳисобидан қондирилмоқда. Ўтган йили у ресурс таркибида сезиларли салмоқни кўрсатди: 75,4%. Январь-ноябрь ойларида мамлакатимизга 404,7 минг тонна шакар импорт қилинди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 48,9 фоизга кўпдир. Бундай катта ҳажмдаги хорижий етказиб бериш охирги марта 2020 йилда кузатилган (416,1 минг тонна).
Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қозоғистон Қирғизистонга 50 минг тонна қанд лавлаги жўнатиши ҳақида хабар берган эдик.