Қозоғистонда ҳалол-саноати қандай ишлайди
ASTANA. Kazinform - Қозоғистон ҳалол-саноати фаол ривожланмоқда ва бозорда маҳсулотни сертификатлаш билан шуғулланадиган бир нечта ташкилотлар мавжуд. Истеъмолчиларнинг ҳалол маҳсулотларга бўлган қизиқиши юқори бўлгани учун сертификатлаш ҳам ички бозорга, ҳам экспортга йўналтирилган ишлаб чиқарувчилар учун муҳим жиҳатга айланди. Kazinform агентлиги мухбирининг материалида ўқинг.
Ҳалол/Ҳалол (حلال) - арабча сўз бўлиб, ислом қонуни (шариат) нуқтаи назаридан “рухсат этилган” деган маънони англатади. Бу атама озиқ-овқат ва мусулмонлар томонидан истеъмол қилиш учун рухсат берилган бошқа товарларни ҳам қамраб олади. Масалан, ҳалол деб ҳисобланиши учун ҳайвонни маълум қоидаларга мувофиқ, дуо ўқилган ҳолда сўйиш, маҳсулот таркибида чўчқа гўшти ёки унинг ҳосилалари, масалан, чўчқа ёғи бўлмаслиги керак. Ҳалол маҳсулотлар нафақат мусулмонлар учун муҳим, балки уларнинг табиийлиги, янгилиги ва хавфсизлигини қадрлайдиган истеъмолчиларни ҳам ўзига жалб этади.
Қозоғистонда ҳалолни тасдиқловчи асосий ташкилотлар
Қозоғистонда ҳалол сертификатларини беришга ваколатли бир нечта тузилмалар мавжуд: "Ҳалол Даму", "КазСтандард", Қозоғистон Ҳалол саноати уюшмаси, «Halal Quality Center».
“Ҳалол Даму” - Қозоғистон Мусулмонлари диний бошқармасининг (ҚМДБ) бўлими бўлиб, ҳалол саноатини қўллаб-қувватлаш ва маҳаллий бозорни шариат меъёрларига мос маҳсулотлар билан таъминлаш мақсадида ташкил этилган.
«2014 йилда ташкил этилганидан буён “Ҳалол Даму” 1800 дан ортиқ маҳаллий ва хорижий компаниялар сертификатига эга бўлиб, уларнинг ярми умумий овқатланиш хизматлари билан шуғулланади. Шунингдек, “Ҳалол Даму” халқаро тажриба асосида олтита стандартни ишлаб чиқди, бу эса сертификатлашни юқори даражада ушлаб туриш имконини беради», - деди ҚМДБ.
Қозоғистоннинг Астана, Алмати, Чимкент ва Тараз каби йирик шаҳарларида ҳар йили “Ҳалал Даму” компанияси томонидан ташкил этилган «HALAL EXPO” кўргазмалари ўтказилади.
"Ҳалол диний тамойилларга асосланганлиги сабабли, биз бошқа сертификатлаштириш органлари билан рақобатлашмаймиз", - деб тушунтирди ҚМДБ.
“Казстандарт” - Республика корхонаси ҳам маҳсулотларни ҳалол стандартларига мувофиқ сертификатлаш ваколатига эга. Ташкилот маҳаллий ва халқаро бозорга йўналтирилган компаниялар учун ишлаб чиқаришни текшириш ва сертификатлаш жараёнини олиб боради.
Қозоғистоннинг “Ҳалол саноат” ассоциацияси маҳсулотларни сертификатлаш, уларнинг шариат талаблари ва халқаро стандартларга мувофиқлигини тасдиқловчи мустақил уюшма ҳисобланади. Ушбу ташкилот аудит ўтказиш ва корхоналарни мунтазам текшириш учун аккредитация қилинган.
«Halal Quality Center» МЧЖ сертификатлар бериш учун аккредитация қилинган хусусий компания ҳисобланади. Сертификатлаш жараёни бир неча босқичларни ўз ичига олади: текшириш учун ариза топширишдан корхона таҳлилини ўтказиш ва маҳсулотнинг белгиланган нормалар ва стандартларга мувофиқлигини назорат қилишгача. Сертификатлашнинг муҳим қисми санитария-эпидемиология стандартлари, ишлаб чиқариш стандартлари, шунингдек, маҳсулотларни сақлаш ва ташиш шартларига мувофиқлиги ҳисобланади.
Мутахассислар маҳсулотларнинг шариат талабларига мувофиқлигини текшириш учун бутун ишлаб чиқариш циклини текширади. Хом ашё сифатига ҳам, гигиена меъёрларига ҳам эътибор қаратилади.
Сертификатлаш қиймати компаниянинг фаолият турига, маҳсулот сонига ва бизнеснинг ички бозорга ёки экспортга йўналтирилганлигига боғлиқ. Озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун “Ҳалол” белгисининг нархи 300 минг тенгедан бошланади ва 880 минг тенгега етиши мумкин. Фаст-фуд киосклари учун сертификатлаш 100 минг тенге, кафе ва ресторанлар учун эса 250 минг тенгедан бошланади.
Халқаро Ҳалол сертификатларининг нархи 2000 доллар ва ундан юқори, чунки ҳар бир давлатнинг ўз стандартлари ва талаблари бор. Масалан, араб бозорларига маҳсулот экспорт қилиш учун GSO стандартларига жавоб берадиган сертификат талаб этилади, Малайзияга экспорт қилиш учун эса MS стандартларига жавоб берадиган сертификат талаб этилади.
Ҳар бир сертификатнинг амал қилиш муддати бир йил. Бу вақтдан кейин компания шартномани узайтириш учун қайта мурожаат қилиши керак. Сертификатлаш нархи 25 минг тенгедан бошланади ва у корхона кўлами ва маҳсулот турига боғлиқ.
