Қозоғистонда болалар туризми қандай ривожланмоқда
ASTANA. Kazinform — Қозоғистонда 6,8 миллион бола яшайди. Ёз ойларида уларнинг бўш вақтлари ва дам олишлари масаласи долзарблигича қолмоқда. Мамлакатда болалар туризми қандай ривожланаётгани ва қандай муаммолар ҳал этилмагани Кazinform агентлиги таҳлилий шарҳловчиси материалида.
Болалар туризми нима?
Болалар туризми - бу болалар ва ўсмирларнинг ривожланиши, билим олиши ва кўнгил очишига қаратилган дам олиш ва саёҳатлар. Қозоғистон Республикаси Туризм ва спорт вазирлиги маълумотларига кўра, болалар туризми объектлари энг кўп Алмати ва Шарқий Қозоғистон вилоятларида жойлашган бўлиб, уларнинг сони 27 та. Ақмола ва Ғарбий Қозоғистон вилоятларида 20 та ва Туркистон вилоятида 23 та. Улардан энг ками Чимкент шаҳрида 2 та объект, шунингдек, Атирау, Манғистау вилоятлари ва Алмати шаҳрида 3 та объект мавжуд.
Таҳририятнинг расмий сўровига жавобан Қозоғистон Республикаси Таълим-маориф вазирлиги 2024-2025 ўқув йилида республикада туризм ва ўлкашунослик фаолиятига 69 733 нафар бола жалб этилган, шу жумладан: 32 524 нафар бола станция ва ёш туристлар марказларида; мактаб туризми ва ўлкашунослик тўгаракларида – 21766 нафар бола; саройлар ва мактаб ўқувчилари уйлари доираларида - 15443 нафар бола.
— Мактаб ўқувчиларида ватанпарварлик ва фуқаролик туйғуларини тарбиялаш, соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш мақсадида ўқувчиларнинг «Менің Отаным — Қазақстан», «Атамекен», «Шұғыла», «Жас саяхатшы», «Туған елге — тағзым» ва «Болашақ» сайёҳлик ва ўлкашунослик ҳаракати, скаутлар ҳаракатининг турли дастурларини амалга оширишда 800 мингдан ортиқ бола иштирок этмоқда. 15 мингга яқин туристик саёҳат ва экскурсиялар, республика бўйлаб ва хорижга саёҳатлар ташкил этилмоқда, — дея изоҳ берди вазирлик.
Ёзги дам олишни ташкил этиш мақсадида Таълим-маориф вазирлиги томонидан 2024–2026 йилларга мўлжалланган ёзги дам олишни ташкил этиш бўйича 9 та давлат органи билан ҳамкорликда келишилган тадбирлар режаси тасдиқланди. Шунингдек, вазирлик маълумотларига кўра, болаларнинг ёзги дам олишини ташкил этиш бўйича республика идоралараро штаб тузилиб, барча вилоятлар ҳокими ўринбосарлари тингловлари билан 13 та йиғилиш ўтказилган.
Болалар бу мавсумда қандай дам олишади
Айни пайтда мамлакатнинг барча ҳудудларида болаларнинг ёзги дам олишини ташкил этиш бўйича ҳудудий штаблар фаолият кўрсатмоқда. Ҳар бир ҳудудда таълим бўлими, Ювенал полиция, санитария-эпидемиология назорати ва бошқа давлат органлари ходимларидан 9 нафардан мутахассис тайинланган. Шунингдек, жорий йилда йил бўйи 17 та оромгоҳлар (17 минг болани қамраб олган), 205 та мавсумий оромгоҳлар (255 минг болани қамраб олган) ва 10 мингдан ортиқ овқатланишли ва овқатсиз (2,9 миллион бола) оромгоҳлари босқичма-босқич очилади.
— «Қазақстан халқына» жамғармаси ҳисобидан «Жаздық жолдама» лойиҳаси доирасида 10 минг болани қабул қилиш режалаштирилган. Республика марказларида 4 минг 973 нафар бола ёз мавсумида соғломлаштириш ва дам олиши билан таъминланади. Ўтган йилги ёз мавсуми тажрибасидан келиб чиқиб, ҳар бир соғломлаштириш марказларига санитария-эпидемиология назорати бўлимларининг 50 дан ортиқ мутахассислари (600 дан ортиқ маслаҳатлар ўтказилди) ва 600 га яқин ҳудудий полиция инспекторлари бириктирилади, — дейилади Kazinform агентлиги сўровига жавобда.
Болалар оромгоҳларининг аҳволи қандай?
Таълим-маориф вазирлигининг маълум қилишича, Қозоғистондаги 155 та оромгоҳ бугунги кунгача санитария-эпидемиология назорати сертификатини олган. Шунингдек, жорий йилда болалар соғломлаштириш оромгоҳларида 92,6 минг нафар ёзги дам олиш ташкилотчиси: йил бўйи оромгоҳларда 295 нафар, дала оромгоҳларида 10360 нафар, мактаб оромгоҳларида 45210 нафар, ихтисослаштирилган оромгоҳларда 31648 нафар, ўтов оромгоҳларида 1847 нафар, чодирлар оромгоҳларида 4240 нафар ташкилотчи фаолият юритади. Болаларнинг ёзги дам олишини ташкил этишга 2506 нафар талаба ва 840 нафар кўнгиллилар жалб этилди.
Болалар ва ўсмирлар туризми ва дам олиш ассоциацияси раиси Қайрат Султанов таъкидлаганидек, қишлоқ оромгоҳларининг аксарияти бундан 50-60 йил аввал, Совет даврида қурилган.
- Оромгоҳларнинг ҳалокатли тақчиллиги мавжуд. Агар ўтган йили 180 та оромгоҳ мавжуд бўлса, биз Қозоғистондаги барча болаларнинг атиги 4 фоизини шаҳар ташқарисидаги дам олиш билан қамраб олдик, — дея изоҳ берди Қайрат Султанов.
Унинг сўзларига кўра, болаларнинг дам олиши соҳасидаги кадрлар муаммоси ҳамон долзарб муаммо бўлиб қолмоқда. Бугунги кунда диетологлар, тиббиёт ходимлари ва ўқитувчиларнинг етишмаслиги мавжуд. Бундан ташқари, Қозоғистондаги оромгоҳларнинг 50% га яқини телефон алоқаси билан қамраб олинмаган.
Қозоғистон Республикаси Туризм ва спорт вазирлиги изоҳ берганидек, давлат буюртмасини шакллантиришда вазирлик фақат миллий стандартлар талабларига жавоб берадиган объектларни фойдаланишга рухсат беришни таклиф қилади.
Инновациялар
Қозоғистонда 2026 йил 1 январдан бошлаб ёзги, мавсумий ва йил давомида ишлайдиган болалар соғломлаштириш оромгоҳлари лицензияланади. Ушбу янгилик вояга етмаганларга таълим ва соғлиқни сақлаш хизматларини кўрсатувчи барча оромгоҳларга тааллуқлидир. Бугунги кунга қадар болалар оромгоҳлари учун ягона лицензия мавжуд эмас, лекин уларнинг фаолияти тиббий ва таълим фаолияти билан боғлиқ рухсатномаларни талаб қилади, агар мавжуд бўлса.
“Атамекен” Миллий тадбиркорлар палатаси маълумотларига кўра, лицензиялашдан сўнг мавсумий оромгоҳларга қўйиладиган малака талаблари деярли 70 фоизга қисқартирилади, чунки бу ташкилотлардан ўқув машғулотлари ўтказиш ва ўқув материаллари билан таъминлаш талаб этилмайди. Йил давомида фаолият юритадиган лагерлар эса таълим ва дам олиш тадбирларига нисбатан қатъий талабларга жавоб бериши керак бўлади.
Бироқ, болалар даладаги дам олиш ташкилотлари сони йил сайин камайиб бормоқда. Болалар-ўсмирлар туризми ва дам олиш ассоциацияси раисининг тушунтиришича, ўтган йили болаларнинг дам олиши йўналишида фаолият юритаётган тадбиркорлар сони 50 фоизга камайди.
— Биз ушбу лицензиянинг жорий этилишини кутмоқдамиз. Ушбу лицензиядан сўнг яна кўпроқ лагерлар ёпилиши ва кетиши хавфи бор, - деди Қайрат Султанов.
Мамлакатдаги оромгоҳларнинг қисқариши ҳар доим ҳам ўзини оқламайдиган юқори харажатлар билан, шунингдек, СЭС талаблари билан боғлиқ.
Ёш сайёҳларнинг республика слёти
Таълим-маориф вазирлиги маълумотларига кўра, мамлакатда ҳар йили ёш сайёҳлар учун экспедиция жамоаларининг «Менің Отаным — Қазақстан» миллий слёти бўлиб ўтади. Лойиҳа минглаб ёш сайёҳлар ва уларнинг устозлари иштирокида турли йўналишлар бўйича ўнлаб пиёда, чанғи, сув ва велоспорт, экспедиция ва экскурсияларни ўз ичига олади. Спорт, ўлкашунослик, соғломлаштириш туризми, экология, геология йўналишларида турли мусобақалар, турнирлар, слётлар ва бошқа тадбирлар ўтказилмоқда.
— Уч йил давомида умумий ўрта, қўшимча, техник ва касб-ҳунар таълими муассасалари ўқувчилари ва ўқитувчилари ўртасида республика масофавий мусобақалари ўтказилиб, 6 минг 700 нафар киши қамраб олинди. 3 йил давомида 450 нафар ўқитувчи учун 9 та малака ошириш курслари ўтказилди, — дея хабар беради вазирлик.
Бошқа мамлакатларда дам олиш қандай ташкил этилади
Аввалроқ Ўзбекистонда болалар туризмини ривожлантириш бўйича кенг кўламли дастур йўлга қўйилгани ҳақида хабар берилганди. Энди ҳар йили 1 миллионгача мактаб ўқувчилари мамлакат бўйлаб саёҳат қилишлари мумкин бўлади. Шу мақсадда Қорақалпоғистон, Хоразм, Самарқанд, Бухоро ва Тошкентдаги “Баркамол авлод” марказларида ҳар бири 100 ўринга мўлжалланган махсус болалар туризм марказлари ташкил этилади. Лойиҳа мактаб ўқувчиларининг бўш вақтини қизиқарли ва фойдали ташкил этиш мақсадида бошланган.
Беларусда болаларнинг дам олиш жараёни яхши йўлга қўйилган. Қайрат Султанов таъкидлаганидек, у ерда 220 та болалар оромгоҳи қолган.
— Ҳозир улар МДҲ ва Европа давлатлари билан ҳамкорлик қилмоқда. Битта оромгоҳ учун қишлоқда 4 та давлат фермаси бор - эрталаб янги уй қурилиши ферментланган сут маҳсулотлари билан юк машиналари келади. Болалар учун барча тайёр маҳсулотлар – сабзавот, мевалар, ҳатто қандолат фабрикалари ҳам уланган, – дейди маърузачи.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Қозоғистонда болаларнинг қишлоқ таътиллари харажатларининг 65-70 фоизи фақат озиқ-овқатга сарфланади.
Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қозоғистонда болалар билан парвоз қилиш учун қандай талаблар ва имтиёзлар мавжудлиги ҳақида хабар берган эдик.
