Қозоғистонда бир йил ичида ижтимоий соҳада нималар ўзгарди
Қозоғистон Республикаси Президенти, Қасим-Жомарт Тоқаевнинг “Адолатли Қозоғистон: барчамиз учун ва ҳар биримиз учун. Ҳозир ва ҳар доим” сайловолди дастури тақдим этилганига бир йил тўлди. Унда Давлат раҳбари янги тарихий даврда республикани ривожлантиришнинг асосий йўналишларини белгилаб берди. Хусусан, ҳужжат иқтисодиёт, ижтимоий соҳа ва минтақавий сиёсатда туб ўзгаришларни амалга ошириш режаларини белгилаб беради. ҚР Ҳукуматида Президентнинг сайловолди дастурини амалга ошириш жараёнида ижтимоий соҳада эришилган аниқ натижалар ҳақида гапирилди, деб хабар беради Кazinform.
Яқинда Давлат раҳбари томонидан 2024 йил 1 январдан бошлаб “Болаларни қўллаб-қувватлаш миллий жамғармаси” лойиҳасини ишга тушириш бўйича қонунчиликка ўзгартиришлар киритилди. Унинг доирасида Миллий жамғарма инвестицион даромадининг 50 фоизи 18 ёшгача бўлган барча болалар ўртасида тақсимланади. Бола вояга етганидан кейин маблағларни ўқиш ёки уй-жой сотиб олиш учун ишлатиши мумкин.
2023 йил 1 январдан бошлаб энг кам иш ҳақи 60 минг тенгедан 70 минг тенгега кўтарилди. Бунинг самарасида турли мулкчилик шаклидаги корхоналарда саноатнинг барча тармоқларида меҳнат қилаётган қарийб 1,8 миллион ишчининг даромади ошди.
Бола парвариши учун давлат нафақаси ва ижтимоий тўловларни тўлаш муддати 1 йилдан 1,5 йилгача узайтирилди. Жорий йилнинг 1 ноябрь ҳолатига кўра, қарийб 632 минг ота-онага 258 миллиард тенгедан ортиқ тўловлар келиб тушган.
1 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун кафолатланган ижтимоий пакет илгари товар шаклида тақдим этилган манзилли ижтимоий ёрдам олувчилар орасидан монетизация қилинди. Жорий йилнинг 1 ноябрь ҳолатига кўра, 182 минг нафар болага 6 миллиард тенге қўшимча тўловлар берилди.
Турли инстанцияларга мурожаат қилмасдан, проактив форматда давлат томонидан қўллаб-қувватланадиган Оиланинг рақамли картаси жорий этилди. Потенциал хизмат олувчига 1414 ягона алоқа марказидан SMS хабар юборилади. Хабарни олган фуқаро розилиги ҳақида жавоб бериши керак. Аризани тўлдириш ва имтиёзлар ёки тўловларни тайинлаш автоматик тарзда амалга оширилади, шундан сўнг маблағлар хизматни олувчининг банк ҳисоб рақамига ўтказилади. Рақамли карта давлат органларининг барча мавжуд ахборот тизимларидаги маълумотлар асосида шакллантирилади. Бугунги кунда унда 6 миллиондан ортиқ оилалар ҳақидаги маълумотлар мавжуд.
Оиланинг рақамли картаси ҳеч қандай ариза ёзмасдан 10 турдаги нафақа ва ижтимоий тўловларни амалга ошириш имконини беради:
-меҳнат қобилиятини йўқотганлиги учун ижтимоий тўлов;
-ишни йўқотганлиги учун ижтимоий тўлов;
-боқувчисини йўқотганлик учун ижтимоий тўловлар ва нафақалар;
-ногирон болани тарбиялаётган ота-оналарга (васийларга) нафақа;
-ногиронлик нафақаси;
-кўп болали оилалар учун нафақа;
-“Алтын алқа” ва “Күміс алқа” билан тақдирланган кўп болали оналарга бериладиган нафақа;
-манзилли ижтимоий ёрдам;
-дафн маросими учун бир марталик тўлов.
Оиланинг рақамли картаси орқали пенсия тўловларини қабул қилиш, "ватандош" мақомини тайинлаш/узайтириш, муддатнинг тугаши ва ишсизларни ишга жойлаштириш чоралари тўғрисида автоматик хабарномалар амалга оширилади.
2029 йилгача 3,3 миллиондан ортиқ фуқарони иш билан таъминлаш вазифасини бажариш мақсадида 450 мингта янги иш ўрни, жумладан, 200 мингтаси ёшлар учун (44 фоиз) иш ўрни яратиш бўйича тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Миллий бандлик лойиҳалари, тадбиркорлик ташаббусларини рағбатлантириш, давлат томонидан субсидияланган иш ўринлари ва бошқалар орқали амалга оширилди.
Ҳудудий бандлик карталари ҳокимликларда тасдиқланиб, уларга мувофиқ 911 минг кишини иш билан таъминлаш режалаштирилган. Йил бошидан буён 847 мингдан ортиқ киши иш билан таъминланган бўлса, уларнинг 420 мингдан ортиғи ёшлардир.
Вақтинчалик ишсиз фуқароларни қўллаб-қувватлаш тизими, жумладан, ишсизлик учун тўланадиган ижтимоий тўловлар миқдорини даромаднинг 45 фоизигача ошириш орқали мустаҳкамланди. 1 ноябрь ҳолатига кўра 172,3 минг киши 37,8 млрд тенге олди.
Меҳнат қонунчилигини либераллаштириш ва бандликнинг янги шаклларини (масофавий иш, мослашувчан иш режими, тўлиқ бўлмаган иш куни) ривожлантириш мақсадида жорий йилнинг 1 июлидан бошлаб тегишли ўзгартиришлар киритилди. Шундай қилиб, расман қуйидаги режимлар пайдо бўлди: биргаликда иш, мослашувчан иш тартиби, томонларнинг келишуви бўйича 4 кунлик иш ҳафтаси (5 кунлик ёки 6 кунлик иш ҳафтасига ўтиш ҳуқуқи билан) ва платформали иш.
Аҳолининг ижтимоий заиф қатламлари, жумладан, ногиронлиги бўлган тадбиркорларга 9000 дан ортиқ грантлар (400 БҲМгача) берилди.Грант олиш учун business.enbek.kz бизнес портали орқали “Бастау Бизнес” тадбиркорлик асосларини ўрганиш керак.
I гуруҳ ногиронларига ғамхўрлик қилаётган оила аъзолари шахсий ёрдамчи сифатида маош олишлари ва иш стажига қўшимча равишда иш вақтини рўйхатдан ўтказиш имкониятига эга бўлишлари мумкин.
Қозоғистон Республикаси фуқаролари манфаатларини таъминлашга қаратилган ички меҳнат бозорини ҳимоя қилиш чора-тадбирларини кучайтириш доирасида 2023 йилда хорижий ишчи кучини жалб қилиш квотаси ўтган йилга нисбатан 21,5 фоизга қисқартирилди.
36 етим болалар ташкилоти болаларни қўллаб-қувватлаш марказларига айлантирилди.
Болаларни зўравонликдан ҳимоя қилиш, ўз жонига қасд қилишнинг олдини олиш, уларнинг ҳуқуқ ва саломатлигини таъминлаш бўйича 2023-2025 йилларга мўлжалланган комплекс режа қабул қилинди.
Шунингдек, умумтаълим муассасаларида психологик хизмат ишининг янги тамойиллари тасдиқланди. Ушбу чора-тадбирлар тегишли мутахассисларнинг самарадорлиги ва масъулиятини оширишга қаратилган.
Ақмола, Қостанай, Ақтўбе, Павлодар, Қарағанди, Ғарбий Қозоғистон вилоятларида, шунингдек, Астана ва Алмати шаҳарларида психологик ёрдам марказлари ташкил этилди.Бундан ташқари, ўқитувчи-психолог хизмати рақамлаштирилди – бу уларга маслаҳат ёрдамига муҳтож болалар билан махсус ишлаш имконини берди.
Қозоғистон Республикасининг 2023-2029 йилларга мўлжалланган ёшларга оид давлат сиёсати концепцияси қабул қилинган бўлиб, у ёшларни турли давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари билан қамраб олишни кенгайтириш, ёшлар тадбиркорлигини рағбатлантириш, бандлигини таъминлаш ва бошқаларни кўзда тутади.
Жорий йилнинг 1 мартидан бошлаб “Аграр кредит корпорацияси” АЖ орқали ёш тадбиркорларга йиллик 2,5 фоизли кичик кредитлар берилмоқда. 7,4 мингта ариза келиб тушди, 24,1 млрд тенге миқдорида 5,3 мингдан зиёд микрокредит маъқулланди.
