Қозоғистон-Жанубий Корея: сиёсат ва иқтисодиётда янги бурилиш
ASTANA. Kazinform – Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Қозоғистон стратегик тадқиқотлар институти (ҚСТИ) Жанубий Кореянинг Евроосиё сиёсатини ўрганиш институти билан ҳамкорликда икки давлат ўртасидаги муносабатларни ривожлантириш масалаларига бағишланган семинар ўтказди. Учрашувда Корея Республикасининг Қозоғистон Республикасидаги Фавқулодда ва мухтор элчиси Чжо Тэ-ик, шунингдек, Жанубий Кореянинг таҳлил марказлари ва институтлари вакиллари иштирок этди. Семинарда қандай ташаббуслар муҳокама қилингани ҳақида Kazinform агентлиги мухбири Мадияр Тўлеуов шарҳидан ўқинг.
Глобал таҳдидларга биргаликда ечим
Учрашувда биринчи бўлиб сўзга чиққан Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги ҚСТИ директори Еркин Туқимов Жанубий Кореянинг ривожланиш йўналишидан манфаатдор эканини таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, Қозоғистон муваффақиятли иқтисодий ва технологик ривожланиш, сунъий интеллект, робототехника, биотехнологиялар, инсоният ва инновацион ривожланишнинг глобал тенденцияларини таклиф этувчи Жанубий Корея тажрибасини ўзлаштиришдан манфаатдор.
“Яқин келажакда экспертлар ҳамжамиятининг асосий вазифаси сифатида Жанубий Кореянинг Қозоғистон иқтисодиётини модернизация қилишда, айниқса, нонефть тармоқларини ривожлантиришдаги иштироки имкониятларини чуқур ўрганишни таклиф қиламан. Жорий йилда Жанубий Кореянинг Корея ва Марказий Осиё ўртасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган «K-SILK ROAD» ташаббуси бошланди. Мутахассисларни жалб қилган ҳолда, ҳар томонлама ўрганишимиз керак. Шунингдек, Қозоғистон ва Корея ўртасида ўзаро манфаатли янги лойиҳаларни амалга оширишда воситачилик қила оладиган таҳлил марказлари ўртасида ҳамкорликни йўлга қўйишни мақсадга мувофиқ деб биламан”, – деди Еркин Туқимов.
Шунингдек, ҚСТИ директори 2025 йилда бўлиб ўтадиган “Марказий Осиё – Жанубий Корея” саммити арафасида саммитга аниқ таклифлар ишлаб чиқиш мақсадида экспертлар учрашувини ташкил этиш таклифини билдирди.
Ўз навбатида, элчи Чжо Тэ-ик Кореянинг Марказий Осиё билан савдо айланмасининг 60 фоиздан ортиғи Қозоғистон ҳиссасига тўғри келиши ва минтақадаги энг муҳим савдо шериги эканлигини таъкидлади. Сўнгги 32 йил ичида Кореянинг Қозоғистонга киритган сармояси 4,3 миллиард доллардан ошди. Қозоғистонда 370 дан ортиқ Корея компаниялари ишламоқда.
“Корея ва Марказий Осиё ўртасида «K-SILK ROAD» ҳамкорлик ташаббуси эълон қилинганига деярли беш ой бўлди. Шу боис, ушбу семинар бизга кўплаб истиқболли йўналишларда икки томонлама муносабатларни янада ривожлантириш масалаларини муҳокама қилиш учун ўз вақтида имконият яратади”, – деди Корея элчиси.
Семинарда томонлар Қозоғистон-Корея ҳамкорлиги иқтисодий ва гуманитар алоқаларни ривожлантириш ва мустаҳкамлаш, глобал муаммоларни биргаликда ҳал этишда улкан салоҳиятга эга деган қарорга келишди. Шу боис семинарни умумий мақсад ва вазифаларни рўёбга чиқариш йўлидаги муҳим қадам деб ҳисоблаш мумкин.
Икки томонлама ривожланиш барча соҳаларни қамраб олади
Шундан сўнг, учрашувда экспертлар маъруза ўқиб, икки давлат ўртасидаги муносабатларнинг асосий йўналишларига тўхталди. Масалан, Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги ҚСТИ Жаҳон иқтисодиёти ва барқарор ривожланиш бошқармаси бошлиғи Ерлан Жақиповнинг сўзларига кўра, Қозоғистон ва Жанубий Корея ўртасида умумий қиймати 5,2 миллиард долларлик инвестисия лойиҳалари амалга оширилмоқда. 3,4 миллиард долларлик 30 та лойиҳа амалга оширилди, 2 миллиард долларлик 10 та лойиҳа амалга оширилмоқда. Бундан ташқари, 165 миллион долларлик 12 та истиқболли лойиҳа мавжуд. Хусусан, икки томоннинг автомобиль савдоси ва қўшма автомобиль ишлаб чиқариш жадал ривожланаётгани таъкидланди.
Қозоғистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Қозоғистон Миллий тадқиқот институти Осиё тадқиқотлари бўлими мудири Айдар Қурмашевнинг айтишича, қозоқ ва корейс халқларининг миллий манфаатлари муштарак, чуқур иқтисодий ва ижтимоий алоқалар мавжуд. Қолаверса, Қозоғистоннинг демографик ўсиш суръати жуда юқори бўлиб, Марказий Осиё келажагида алоҳида ўрин тутади. Ёшлардан ташкил топган ишчи кучи етарли, демак, мамлакатнинг иқтисодий ва ижтимоий барқарорлигини сақлаб қолиш учун асос бор.
“Рақамли технологияларнинг жадал жорий этилиши, урбанизация ва минтақавий ҳаракатчанликнинг ривожланиши Қозоғистоннинг жаҳон миқёсидаги ролини ўзгартиради. Бу ўзгариш қишлоқда анъанавий иш билан таъминланмаган, одамлар янги имкониятлар ва маданий муносабатларга дуч келмоқда.
Қозоғистон ёшлари минтақада ҳам, халқаро миқёсда ҳам жуда ҳаракатчан. Улар тез-тез чет элга саёҳат қилишади ва ўқишади ва ўз мамлакатларига янги кўникмалар ва ғояларни олиб келишади. Бу орқали улар маҳаллий иқтисодиётимиз ва жамиятимизни юксалтирмоқда. Уларнинг ўзгаришларга очиқлиги совет меросига боғланмаган, миллий ўзликни англаш туйғуси билан уйғунлашган аниқ миллий ривоятга бўлган талабдан туғилади”, – дея тушунтирди Айдар Қурмашев.
Айни пайтда Қозоғистон Жанубий Корея билан ІТ, сунъий интеллект, янги технологиялар соҳасида лойиҳаларни биргаликда амалга оширишга интилмоқда. Бундан ташқари, у энергетика соҳасида ҳам ўқишни мақсад қилган. Чунки Осиё ер шарининг ярмини эгаллаганини ҳисобга олсак, Хитой, Япония ва Жанубий Корея қитъада етакчи иқтисодиётга эга.
Мутахассис, шунингдек, икки давлатнинг маданий алоқалари уйғунлашиб бораётганини таъкидлади.
“2004 йилдан Жанубий Кореянинг Ханкоок университетида қозоқ тили ўқитилиб келинмоқда. Сеулда Абай Қунанбайули ҳайкали ўрнатилиши Жанубий Кореянинг қозоқ меросига миннатдорчилигининг яна бир босқичи бўлди.
Ҳозирда Жанубий Кореяда этник корейсларни ғисоьга олганда 40 мингдан ортиқ қозоқлар истиқомат қилади. Қозоғистонда 120 мингдан ортиқ этник корейслар яшайди. Бу ҳамжамият халқлар ўртасида маданий кўприк вазифасини ўтайди, ўзаро тушуниш ва билим алмашишга ёрдам беради. Фуқароларимиз ўртасидаги муносабатлар икки давлат ўртасидаги дўстликни мустаҳкамлаб, янада яқин ижтимоий алоқалар пойдеворига айланди.
Менимча, диаспора ўртасидаги илмий ва эксперт гуруҳлари билан тизимли ҳамкорлик қилиш имкониятларини кўриб чиқиш керак. Биргаликда илмий изланишлар олиб бориш, инновацион лойиҳалар ишлаб чиқиш, билим ва тажриба алмашиш, шунингдек, жаҳон илмий ҳамжамияти билан алоқаларни чуқурлаштириш ҳамкорлик самараси бўлиши керак”, – дея хулоса қилди Айдар Қурмашев.
Хулоса қилиб айтганда, Қозоғистон ва Жанубий Корея ўртасидаги муносабатлар турли соҳалардаги умумий қадриятлар ва устуворликларга асосланади. Бу ҳамкорликдан икки давлат ҳам манфаат кўрмоқда. Янги технологиялар, яшил энергия, маданий алоқалар, минтақавий интеграцияни ривожлантиришда эътибор қаратиш лозим бўлган жиҳатлар кўп. Икки давлат ўртасидаги ҳамкорлик бутун Марказий Осиёда барқарор ўсиш ва инновациялар учун катализатор бўлиши мумкин. Қозоғистон ва Жанубий Корея келгусида ҳам иқтисодиётга асосланган умумий позицияни шакллантиришда давом этишини кўриш қийин эмас.
