Қозоғистон ва Германия ўртасидаги ҳамкорлик қай тарзда ривожланмоқда
Бу йил Қозоғистон ва Германия ўртасида дипломатик муносабатлар ўрнатилганига 31 йил тўлди. Айни пайтда юқори даражадаги сиёсий мулоқот шаклланди. Бундан ташқари, ўзаро манфаатли савдо-иқтисодий ва сармоявий ҳамкорлик жадал ривожланмоқда. Маданий-гуманитар алоқалар ҳам кенгайди
Қозоғистон Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев 28-29 сентябрь кунлари расмий ташриф билан Германия Федератив Республикасида бўлади. Ушбу ташриф доирасида Давлат раҳбари Берлинда Федерал Канцлер Олаф Шольц ва Федерал Президент Франк-Вальтер Штайнмайер билан музокаралар ўтказади. Марказий Осиё давлатлари ва Германия давлатлари раҳбарларининг учрашувида иштирок этиши режалаштирилган. Бундан ташқари, Давлат раҳбари ташриф доирасида Берлин глобал мулоқот форумида нутқ сўзлайди, Германия ишбилармон доиралари вакиллари билан қатор учрашувлар ўтказади.
Германия президентлари ва канцлерлари Қозоғистонга аввал ҳам бир неча бор ташриф буюришган. Масалан, 2023 йил июнь ойида Германия Президенти Франк-Вальтер Штайнмайер давлат ташрифи билан Қозоғистонга келди.
Ташриф доирасида икки давлат раҳбарлари Қозоғистон-Германия стратегик шериклигини мустаҳкамлаш юзасидан музокаралар ўтказди.
“Яна бир ўта муҳим йўналиш – маданий-гуманитар алоқалардир. Мамлакатда 226 минг немис миллати вакиллари истиқомат қилади. Улар Қозоғистон тараққиётига катта ҳисса қўшмоқда. Германияда 1 миллиондан ортиқ собиқ ватандошларимиз истиқомат қилади. Бу халқларимиз ўртасидаги дўстликни мустаҳкамловчи олтин кўприкдир. Биз бу борадаги ҳамкорликни чуқурлаштириш ниятидамиз”, — деди Давлат раҳбари Қасим-Жомарт Тоқаев Германия Президенти Франк-Вальтер Штайнмайер билан музокаралар якунлари бўйича ОАВ вакилларига берган қўшма баёнотида.
Қозоғистон Германиянинг Марказий Осиёдаги асосий иқтисодий ҳамкори ҳисобланади. Германиянинг Марказий Осиё давлатлари билан узоқ масофали алоқаларининг 83 фоизи Қозоғистонга тегишли. Қозоғистон Германиянинг 50 та энг йирик иқтисодий ҳамкорлари қаторига киради. Шунингдек, у ушбу мамлакатни нефть билан таъминлайдиган тўртта асосий давлатдан бири ҳисобланади. Буни Франк-Вальтер Штайнмайер ҳам таъкидлади.
Европа Иттифоқи билан алоқалар
Европа Иттифоқининг савдо-иқтисодий ҳамкорлигига келсак, бу минтақа Қозоғистоннинг асосий савдо ва сармоявий шеригига айланди. Қозоғистон ташқи савдосининг деярли ярми ва жалб этилган хорижий инвестициялар Европа Иттифоқига тўғри келади.
2023 йилнинг январь-июль ойларида товар айланмаси 23,4 миллиард долларни (экспорт – 17,5 миллиард доллар, импорт – 5,9 миллиард доллар) (2022 йилнинг шу даврида – 23,03 миллиард доллар) ташкил этди.
2022 йилда товар айланмаси 40 миллиард долларни ташкил этди, бу 2021 йилга (28,9 миллиард доллар) нисбатан 38 фоизга кўпдир. Шу билан бирга, экспорт 32,4 миллиард доллар, импорт 7,6 миллиард долларни ташкил этди.
2023 йилнинг биринчи чораги якунларига кўра, Европа Иттифоқидан тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар оқими 2,74 миллиард АҚШ долларини ташкил этди, бу 2022 йилнинг мос даврига нисбатан 4 фоизга кўпдир. 2022 йилда Европа Иттифоқидан Қозоғистон Республикасига тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар оқими 12,5 миллиард долларни ташкил этди, бу 2021 йилга нисбатан 23 фоизга кўпдир. Европа Иттифоқи мамлакатлари сармояларининг асосий улуши Нидерландия, Бельгия, Франция, Германия, Италия, Кипр ва Люксембургга тўғри келади.
Виза режимини соддалаштириш
Европа давлатлари билан муносабатларни чуқурлаштириш шароитида Қозоғистон ва ЕИ фуқароларининг ўзаро ташрифлари ортиб бораётганини ҳисобга олиб, Қозоғистон виза режимини соддалаштиришга алоҳида эътибор қаратмоқда.
2017 йил сентябрь ва декабрь ойларида визалар бўйича Европа Иттифоқи кенгаши ишчи гуруҳининг йиғилишлари бўлиб ўтди. У ерда Европа Иттифоқига аъзо давлатларнинг аксарияти Қозоғистон билан виза режимини юмшатиш масаласини ишлаб чиқишни қўллаб-қувватлади.
Хусусан, Қозоғистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги Қозоғистон фуқароларининг хорижий давлатларга, жумладан, Европа Иттифоқи мамлакатларига ташриф буюриши учун виза режимини соддалаштириш бўйича тегишли ишларни мунтазам давом эттирмоқда. Маълумки, 2023 йилнинг 21-23 август кунлари Европарламент (ЕП) Халқаро алоқалар қўмитаси раиси Дэвид Макаллистер бошчилигидаги депутатлар делегацияси Қозоғистонда бўлди. Ушбу ташриф давомида европалик депутатлар ва Қозоғистоннинг қатор давлат органлари, жумладан, Ташқи ишлар вазирлигининг расмий вакиллари ўртасида музокаралар бўлиб ўтди.
Мазкур учрашувда Қозоғистон томони мамлакат фуқаролари учун оптималлаштирилган виза режимини жорий этиш бўйича расмий маслаҳатлашувларни бошлаш муҳимлигини таъкидлади ва бу жараён Қозоғистоннинг Европа Иттифоқи билан яқинлашишига хизмат қилишини таъкидлади.
Маслаҳатлашувлар натижасида европалик депутатлар Қозоғистон ва Европа Иттифоқи мамлакатлари фуқароларининг ўзаро ташрифлари кўпайиши ҳақидаги фикрга қўшилишди. Ўз навбатида, Қозоғистон Ташқи ишлар вазирлиги бу борадаги ишларни келгусида ҳам давом эттиради.
Қозоғистон ва Германия ўртасидаги ҳамкорлик
Қозоғистон ва Германия ўртасида дипломатик муносабатлар 1992 йил 11 февралда ўрнатилган. 1992 йил декабрь ойида Алмати шаҳрида Германия Федератив Республикасининг Элчихонаси очилди.
Бундан ташқари, 1993 йил сентябрь ойида Боннда Қозоғистон Республикаси Элчихонаси очилди, 1999 йилда эса Берлинга кўчирилди.
Асосан Қозоғистон-Германия муносабатлари ишончли мулоқот ва ўзаро дўстона алоқалар орқали давом этмоқда. Дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва кенгайтиришнинг муҳим даври шаклланди.
Бундан аввал Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев 2019 йилнинг 5-6 декабрь кунлари расмий ташриф билан Германияда бўлди. 2020 йил 14-16 февраль кунлари эса у Мюнхен хавфсизлик конференциясида иштирок этиш учун ушбу мамлакатга ташриф буюрди. Энди Давлат раҳбарининг Германия Федератив Республикасига навбатдаги расмий ташрифи немислар томонининг таклифига биноан 2023 йил 28-29 сентябрь кунлари бўлиб ўтади.
Қолаверса, парламентлараро алоқалар жадал ривожланиб бораётгани икки давлат парламенти аъзоларининг ўзаро ташрифлари ҳам яққол намоён бўлмоқда. Қозоғистон Республикаси Парламентининг икки палатаси спикерлари 2012, 2015 ва 2017 йилларда Германия Федератив Республикасида бўлган. Ўз навбатида, ГФР Бундестаги раиси Н. Ламмерт (2010), Германия Федератив Республикаси Вице-президенти Й. Зингхаммер, Германия Яшиллар партияси Оқсоқоллар кенгашининг фахрий раиси Х. Модров (2015 йил сентябр), Германия Бундестаги Вице-президенти Х.-П. Фридрих (2019 йил сентябрь) келди. Қозоғистон Республикаси Парламенти (Қозоғистон-Германия) ва Германия Бундестагида (“Германия-Марказий Осиё”) парламент дўстлик гуруҳлари фаол иш олиб бормоқда.
Қозоғистон ва Германия ўртасида 30 дан ортиқ шартномалар тузилган. Жумладан: Хомашё, саноат ва технологиялар соҳаларида ҳамкорлик тўғрисидаги ҳукуматлараро битим (Астана, 2012 йил 8 февраль); Икки томонлама солиққа тортишнинг олдини олиш ва солиқ тўлашдан бўйин товлашнинг олдини олиш тўғрисидаги битим (Бонн, 1997 йил 26 ноябрь); Қозоғистон ва Германия Федератив Республикаси ўртасида иқтисодиёт, саноат, фан ва техника соҳасида кенг кўламли ҳамкорликни ривожлантириш тўғрисидаги битим (Бонн, 1992 йил 22 сентябрь); Маданий ҳамкорлик тўғрисидаги битим (Алмати, 1994 йил 16 декабрь); Қозоғистон ва Германия Федератив Республикаси ҳукуматлари ўртасида уюшган жиноятчилик, терроризм ва жиноятнинг бошқа хавфли турларига қарши курашда ҳамкорлик тўғрисида битим мавжуд (Берлин, 2021 йил 13 октабр).
Қозоғистон Республикаси Савдо ва интеграция вазирлиги маълумотларига кўра, Германия анъанавий тарзда мамлакатнинг Европа Иттифоқидаги муҳим савдо ҳамкори ҳисобланади. Шу билан бирга, Германия Қозоғистоннинг 10 та йирик савдо ҳамкори қаторига кирди. 2022 йил якунларига кўра, давлатлар ўртасидаги ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 24,9 фоизга ўсиб, 2,8 миллиард АҚШ долларига етди (2021 йил – 2,2 миллиард АҚШ доллари). Экспорт ҳажми 33,2 фоизга ошди, ферроқотишмалар, нефть, водород ва бошқа товарлар ташилди. Импорт 23 фоизга ошиб, 2,2 миллиард АҚШ долларига етди. Масалан, жорий йилнинг 7 ойи кўрсаткичлари бўйича товар айланмаси 2,1 миллиард АҚШ долларини ташкил этиб, 2022 йилнинг мос даврига нисбатан 60,6 фоизга ўсди.
Қозоғистон Республикаси Миллий банки маълумотларига кўра, 2005-2022 йилларда Германиядан тўғридан-тўғри инвестициялар кўринишида 5,8 миллиард доллар жалб қилинган. 2022 йилда Германиянинг Қозоғистонга киритган сармояси миқдори 469,5 миллион долларга етди.
Бундан ташқари, маданий-гуманитар соҳадаги алоқалар ҳам яхши даражада. Қозоғистон ва Германия Федератив Республикаси ҳукуматлари ўртасида 1994 йил 16 декабрдаги маданий ҳамкорлик тўғрисидаги битимнинг 18-моддасига асосан Қозоғистон-Германия маданий ҳамкорлиги масалалари бўйича қўшма комиссия иш олиб бормоқда. Бундан ташқари, этник немис масалалари бўйича ҳукуматлараро комиссия немис диаспораси масалалари билан шуғулланади. 2023 йил март ойида Берлинда унинг 19-йиғилиши бўлиб ўтди.
Қолаверса, 1994 йилдан буён Германия олий таълим муассасалари билан “Болашақ” дастури доирасида ҳамкорлик алоқалари давом этмоқда.
Дарвоқе, жорий йилнинг 21 июнь куни Қозоғистонга расмий ташриф билан келган Германия Президенти Франк-Вальтер Штайнмайер Ақтау шаҳрига ташриф буюриб, Қозоғистон-Германия доимий муҳандислик институтининг очилишида иштирок этди. Германия университетлари консорциуми доирасида очилган янги институт ушбу ҳудудда техника саноатининг турли йўналишларида фаолият юритувчи мутахассисларни тайёрлаш имконини бермоқда.
