Қозоғистон рақамли хизматларни ривожлантириш бўйича дунёнинг ТОР-10 талигига кирди
ASTANA. Kazinform — Қозоғистон 2025 йилда рақамли ривожланиш бўйича минтақанинг етакчиларидан бирига айланди – нафақат финтех ва IТ-экспорт, балки давлат хизматлари, сунъий интеллект ва интернетга кириш бўйича ҳам, дея хабар беради Kazinform агентлиги мухбири The World Financial Reviewга таяниб.
Британия журналига кўра, Қозоғистон электрон ҳукуматни ривожлантириш бўйича дунёнинг етакчи 10 та давлати қаторига кирди ва тез орада бутун Евроосиё минтақаси учун рақамли модернизация намунасига айланди.
Хомашё иқтисодиётидан рақамли тайёрликка қадар
Илгари хомашёга асосланган постсовет иқтисодиёти ҳисобланган Қозоғистон бугун Марказий Осиёнинг рақамли трансформациясида етакчи ўринни эгаллаб турибди. Мамлакат стратегияси нафақат финтех, балки давлат хизматларини рақамлаштириш, интернетни ривожлантириш, сунъий интеллект экотизимини яратиш, стартаплар билан халқаро даражада ҳамкорликни ҳам ўз ичига олади.
— Қозоғистоннинг Жанубий Корея, Эстония ва Дания билан бир қаторда глобал Online Services Index (OSI) етакчилари ўнталигига кириши муҳим ютуқ бўлди. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 2024 йилги электрон ҳукуматни ривожлантириш индексига кўра, мамлакат Германия, Хитой ва Австралия каби йирик иқтисодиётларни ортда қолдириб, дунёда тўрт поғона юқорилаб, 24-ўринга кўтарилди. МДҲ давлатлари орасида Қозоғистон рақамли бошқарув бўйича ишончли етакчи ҳисобланади, — деб ёзади нашр.
Тадқиқотчиларнинг маълумотларига кўра, бугунги кунда давлат хизматларининг 92 фоиздан ортиғи интернет орқали тақдим этилган. eGov.kz портали ва eGov Mobile мобил иловаси орқали фуқароларга 1200 дан ортиқ рақамли хизматлар кўрсатилмоқда. Биргина 2025 йилнинг ўзида eGov Mobile аудиторияси 1,1 миллион кишига ўсди ва 11 миллион фаол фойдаланувчига етди. Йилнинг биринчи ярмида 23 миллиондан ортиқ рақамли хизматлар тақдим этилди - уларнинг деярли 45 фоизи смартфонлар орқали, бу Қозоғистон рақамли стратегиясининг мобил йўналишини тасдиқлайди.
Рақамлаштириш нафақат хизматлардан фойдаланиш имкониятини, балки уларни тақдим этиш ва маълумотларни бошқариш тамойилларини ҳам қамраб олади. eGov экотизими кундалик ҳаётнинг ажралмас қисмига айланди: бизнесни рўйхатдан ўтказишдан тортиб, соғлиқни сақлаш хизматларидан фойдаланиш, ҳужжатларни янгилаш ва қонуний аризалар топширишгача.
eGov Mobile платформаси биометрик идентификация, push-билдиришномалар ва бошқа рақамли экотизимлар, жумладан Kaspi.kz билан интеграцияни жорий этишда давом этмоқда, бу давлат ва хусусий рақамли хизматлар ўртасидаги чегараларни яқинлаштиради.
2025 йил ўрталарига келиб eGov.kz тизимида 14,7 миллиондан ортиқ фойдаланувчи рўйхатга олинган бўлса, улардан 215 минг нафари ўтган йили рўйхатга олинган. Бу маълумотлар фуқароларнинг рақамли технологияларга бўлган ишончи ортиб бораётганидан далолат беради.
Миллий экотизим: стратегик сакраш
2024 йилда Қозоғистон 2029 йилгача сунъий интеллектни ривожлантириш концепциясини тасдиқлади – бу сунъий интеллектни ахлоқий татбиқ этишнинг ҳуқуқий ва стратегик асоси, стандартлар ва меъёрий-ҳуқуқий базани яратиш. Ҳозирги вақтда сунъий интеллект бўйича Миллий стратегия ишлаб чиқилмоқда, унинг мақсади соғлиқни сақлаш, таълим, энергетика, давлат бошқаруви ва фан соҳаларига сунъий интеллектни интеграциялашдан иборат.
2025 йил июлига мўлжалланган Марказий Осиёдаги энг кучли суперкомпьютерни ишга тушириш стратегиянинг асосий элементи бўлади. У Рақамли ривожланиш вазирлиги ҳузуридаги Tier III даражали сертификатланган маълумотлар марказида жойлашган ва миллий АI платформасининг бир қисмига айланади. Университетлар, стартаплар ва хусусий компаниялар очиқлик, хавфсизлик ва маҳаллийлаштириш шартларида ҳисоблаш ресурсларидан фойдаланиш имкониятига эга бўладилар.
Шу билан бирга, Ҳукумат Парламент билан биргаликда АIни тартибга солиш бўйича қонун лойиҳасини ишлаб чиқмоқда. У сунъий интеллект технологияларини ишлаб чиқиш ва қўллашда давлат, бизнес ва жисмоний шахслар ўртасидаги муносабатларни тартибга солади.
Шунингдек, Президент ҳузурида миллий сиёсатни ишлаб чиқиш ва глобал ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун масъул бўлган АI бўйича Халқаро маслаҳат кенгаши тузилмоқда. Кенгаш таркибига етакчи жаҳон экспертлари, олимлар ва тадбиркорлар киради.
Стартаплар ва ходимлар: янги рақамли бозорни шакллантириш
— Тез технологик тараққиёт Қозоғистон стартап муҳитида ҳам ўз аксини топмоқда. 2024 йилда маҳаллий стартаплар 250 миллион доллардан ортиқ венчур инвестицияларни жалб қилди, бу ўтган йилга нисбатан уч баравар кўп. Мамлакатнинг флагман акселератори Astana Hub 28 мамлакатдан 1300 дан ортиқ стартапларни бирлаштирган, уларнинг умумий даромади 1,2 триллион тенге ва экспорти 140 миллиард тенгедан ортиқ, — дея қайд этишди тадқиқотчилар.
Резидентлар солиқ имтиёзлари, соддалаштирилган виза тартиб-қоидалари ва инвестициялардан фойдаланиш имкониятига эга. 2025 йилда Telegram Astana Hub билан ҳамкорликни расман эълон қилди – бу Қозоғистоннинг жаҳон IT-гигантлари билан ўзаро ҳамкорлиги йўлидаги муҳим қадамдир.
Ҳисоботда айтилишича, бир қатор қозоғистонлик стартаплар аллақачон халқаро бозорларни – АҚШ, БАА, Нидерландия, Буюк Британия, Германия ва бошқаларни забт этаяпти. Улар орасида Alaqan, Codiplay, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX бор. Муваффақиятнинг намунаси - Codiplay — EdTech-компанияси мактаб ўқувчилари ўртасида рақамли саводхонликни ривожлантиришга қаратилган. Қиймати 100 миллион долларга баҳоланган у Буюк Британия, Жанубий Корея, Саудия Арабистони, Туркия ва Озарбайжон каби дунёнинг 450 дан ортиқ мактабларида жорий қилинган ва ҳозирда Қозоғистонда фаол тарқатила бошланди.
Экспорт ҳажмини ошириш учун Қозоғистон Саудия Арабистони, Сингапур ва АҚШда халқаро технопаркларни очмоқда, глобал ҳамкорлик учун янги кўприкларни яратмоқда.
Стартап экотизими давлат, шунингдек, хусусий венчур фондлари кўмагида ривожланмоқда. 2025 йилда Qazaqstan Venture Group ишга туширилди, у 1 миллиард долларлик венчур капитал фонди, хусусан, АI стартапларини қўллаб-қувватлашга қаратилган. У Қозоғистон ва Марказий Осиё, шунингдек, бутун дунё стартапларини қўллаб-қувватловчи Astana Hub Ventures жамғармаси ишини тўлдиради.
Ушбу ташаббуслар янги технологияларга туртки бериши, IТ-секторни мустаҳкамлаши ва мамлакатнинг барқарор иқтисодий ўсишига ҳисса қўшиши кутилмоқда.
Рақамлаштириш ва меҳнат бозори
Рақамли трансформация меҳнат бозорига ҳам таъсир қилади. 2024 йил ҳолатига кўра, мамлакатда 18 мингдан ортиқ IТ-компаниялар рўйхатдан ўтган бўлиб, уларда 187 минг киши ишлайди – йилига 12 фоизга ўсиш. Давлат ташаббуси билан амалга оширилаётган Tech Orda дастури 2029 йилгача хусусий IТ-мактабларида грант моделидан фойдаланган ҳолда 20 минг янги IТ-мутахассисларини тайёрлашни мақсад қилган.
Тренинг нафақат дастурчиларни, балки сунъий интеллект бўйича мутахассислар, маълумотлар таҳлилчилари, маҳсулот менежерлари ва киберхавфсизлик бўйича мутахассисларни ҳам қамраб олади. 18 та ҳудудий IТ-хаблар рақамли истеъдодларни аниқлаш ва ривожлантиришда муҳим рол ўйнайди.
— Муваффақиятли ютуқларга қарамай, Қозоғистон бир қатор муаммоларга дуч келмоқда: финтехга юқори концентрация, қишлоқ жойларда интернет инфратузилмасининг етарли эмаслиги ва сунъий интеллектни жорий этишнинг оддий даражаси. Бироқ, улкан рақамли йўл харитаси, институционал мослашув ва хусусий секторнинг фаол иштироки барқарор ривожланишни башорат қилиш имконини беради. Тўлиқ рақамли уланиш яқинлашаётган, АI инфратузилмасини ишга тушириш ва стартаплар глобал миқёсда Қозоғистон нафақат ўзгариб бормоқда, балки Евроосиёнинг рақамли келажагини шакллантирмоқда, — дейди тадқиқотчилар ўз ҳисоботида.
