Қозоғистон нефтига 125 йил
ASTANA. Kazinform – Жорий йилда Қозоғистон нефть-газ саноати ўзининг 125 йиллигини нишонламоқда. Бу даврда Қозоғистоннинг нефть ва газ саноати бир неча қудуқлардан йирик саноатга айланди, бу эса Қозоғистонни йирик геосиёсий “ўйинчи”га айлантирди.
Қозоғистонда нефтнинг тарихи 1899 йилдан бошланади. Атирауда Қарашунгул нефть қудуғини ўзлаштириш бошланди ва у ерда 17 қудуқ қазилди. Биринчи геологик қидирув ишлари 1892 йилда Ескенада, кейинги йили эса Доссор, Каратон, Мақат ва Қарашунгулда қидирув бурғулаш ишлари бошланди.
Ўша йиллардаги журналларда Қарашунгул нефти “жуда енгил, тиниқ ва газга бой” деб таърифланган.
Қозоқ нефти 1911 йилда жаҳонга машҳур бўлди. Британиялик ишбилармонлар томонидан ўзлаштирилган Доссор конида йирик кон аниқланган. Қолаверса, Доссор нефтининг кимёвий таркиби ўша йиллари Боку нефтига қараганда яхшироқ эди. Шундан сўнг, Буюк Британия, Франция, Германия ва Швейцария инвесторлари томонидан облигациялари сармоя қилинган компаниялар Қозоғистонда нефть қазиб олишни бошладилар.
1914-1915 йиллар бошида Қозоғистонда нефть қазиб олиш 200 минг тоннага етди. Бироқ фуқаролар уруши Қозоғистон нефть саноатининг ривожланишини тўхтатди.
1920 йилларнинг ўрталарида сув ости насослари ва компрессорлар ёрдамида нефть ишлаб чиқариш бошланди.
Иккинчи жаҳон уруши даврида Қозоғистонда ишлаб чиқариш 39 фоизга ошди.
1992 йилда Қозоғистон Россия ва Уммон билан биргаликда Тенгиз конидан нефтни Қора денгиздаги Новороссийск портига ташиш учун Каспий қувури консорциумини (КҚК) тузди. Бу қарор республика нефть саноатининг халқаро интеграциялашуви йўлидаги муҳим қадам бўлди.
Ўша йили Қозоғистон Италиянинг Agip ва Британиянинг British Gas компаниялари билан Қарашиғанақ нефть-газ конденсати конини ўзлаштириш тўғрисида шартнома имзолади ва бу мамлакат ўзининг бой ресурсларини ўзлаштириш учун хорижий инвесторларни жалб этишга тайёр эканлигини кўрсатди.
Янги минг йилликнинг бошланиши билан Қозоғистон ўзининг нефть инфратузилмасини фаол ривожлантиришда давом этди. 2001 йилда денгизни Новороссийск билан боғлайдиган қувур линияси тизимига нефть қуйилди. Ушбу магистраль Қозоғистон нефтининг асосий экспорт йўлларидан бирига айланди.
2000 йилда дунёдаги энг йирик конлардан бири бўлган Шимолий Каспийдаги Қашаған кони муҳим кашфиётга айланди. Бундан ташқари, Қозоғистонда нефть сифати банки яратилган бўлиб, у нефть партияларини ташишнинг барча босқичларида аниқлаш имконини беради.
2018 йилда учта йирик нефтни қайта ишлаш заводини модернизация қилиш якунланди. У 2010 йилда бошланган ва Чимкент, Атирау ва Павлодар вилоятларини қамраб олган. Қайд этиш жоизки, модернизация натижасида Қозоғистонда бензин ишлаб чиқариш учдан бир қисмга ошди ва ички бозордаги камомадни тўлдирди.
Бугунги кунда мамлакат нефть соҳасида малакали мутахассислар меҳнат қилиб, мамлакат иқтисодиётини ривожлантиришда фаол иштирок этмоқда.
