Қостанай вилояти саноатнинг турли тармоқларини ривожлантиришда юқори салоҳиятга эга
ASTANA. Kazinform – Қостанай вилояти саноатнинг турли тармоқларини ривожлантиришда юқори салоҳиятга эга ҳудудлардан биридир. Шу боис мамлакат иқтисодиётига катта таъсир кўрсатувчи соҳаларга сармоя киритиш ва ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шу нуқтаи назардан, Kazinform агентлигининг “Ҳокимга савол” лойиҳаси доирасида вилоят ҳокими Қумар Ақсақаловдан мазкур ҳудудда амалга оширилаётган ишлар ҳақида сўрадик.
– Қумар Иргебайули, Қостанай вилояти қишлоқ хўжалиги соҳасида энг муҳим ҳудудлардан бири. Чорвачиликда яйлов, қишлоқ хўжалигида ғалла ҳосилдорлиги муаммоси қандай ҳал этилмоқда? Ўтган йили кузги ёмғир туфайли мамлакатда сифатсиз ғалла кўпайган. Деҳқонлар зиён кўрмаслиги учун бу донни экспорт қилиш масаласи ҳал бўлдими? Бу йилги экиш кампанияси олдидан фермерлар уруғлик билан таъминланганми?
– Ўрим-йиғим давридаги ноқулай об-ҳаво ўтган йилги ҳосил сифатига таъсир қилди. Олинган доннинг сифати аввалги йилларга нисбатан паст бўлди. 4 миллион тонна бошоқли дон йиғиб олинди. Умумий маҳсулотнинг 10 фоизи 3-синфга, 15 фоизи 4-синфга, 20 фоизи 5-синфга тегишли. Маҳсулотнинг 55 фоизи эса синфдан ташқарида қолди.
2023 йилда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш мақсадида “Озиқ-овқат контракт корпорацияси” АЖ томонидан ғалла харид қилиш учун Ҳукумат захирасидан 8,5 миллиард тенге ажратилди. Ғалла сотиб олиш ҳажмининг тақсимланишига кўра, вилоят умумий республика ҳажмининг 29,4 фоизини ташкил этади. “Озиқ-овқат контракт корпорацияси” АЖ томонидан 152,7 минг тонна ёки режа 161 фоизга бажарилди.
Шунингдек, 2024 йилда экиш кампаниясини ўтказиш мақсадида вилоят қишлоқ хўжалиги тузилмалари томонидан 514,2 минг тонна қишлоқ хўжалиги экинлари уруғлари тўлдирилиб, таъминланиш 100 фоизни ташкил этмоқда. Барча тўлдирилган уруғлар лабораторияларда олдиндан синовдан ўтказилади.
Бундан ташқари, аҳолини яйловлар билан таъминлаш ишлари изчил давом эттирилмоқда. Хусусан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилар билан 173 минг гектар майдонда қишлоқ аҳолисининг қорамолларини боқиш учун яйлов ерларини текинга бериш бўйича меморандум ва шартномалар тузилди. 2 та туманда 2,4 минг гектар аҳоли пунктлари майдони кенгайтирилиб, аҳолининг шахсий ҳовлиларида чорва боқишга бўлган талабини қондириш мақсадида умумий майдони бўлган ер участкаси ажратилди. 527,9 минг гектар захирага олинди. Шунингдек, қишлоқ ва қишлоқ туманлари ҳокимликларига 54,7 минг гектар ер доимий фойдаланишга берилди.
– Қостанай вилоятида автомобилсозликни ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бу йўналишда қандай лойиҳалар йўлга қўйилади? Умуман, вилоятнинг автомобиль ишлаб чиқаришдаги салоҳияти қандай?
- «СариарқаАвтоПром» МЧЖ Қозоғистон Республикасидаги энг йирик автомобиль ишлаб чиқарувчи корхона ҳисобланади, унда 3000 дан ортиқ киши ишлайди. Корхонада 6 та: JAC, KIA, СHEVROLET, LADA, Jetour, УАЗ русумидаги 50 дан ортиқ русумдаги моделлар ишлаб чиқарилади.
2023 йилда вилоятнинг ишлаб чиқариш саноати таркибида автомобилсозликнинг улуши қарийб 50 фоизни ташкил этди. 2023 йил якунига кўра «СариарқаАвтоПром» МЧЖ томонидан 90 230 дона автомобиль ишлаб чиқарилган бўлиб, шундан 9 122 таси экспортга йўналтирилган. Компания жорий йилда камида 95 минг дона автомобиль ишлаб чиқаришни режалаштирган. Автомобилсозлик соҳасини янада ривожлантириш янги ишлаб чиқаришларни ташкил этишга қаратилган инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш ҳисобига амалга оширилмоқда. Бу соҳада умумий қиймати 377 миллиард тенге бўлган 11 та инвестиция лойиҳаси амалга оширилиб, 4 мингга яқин иш ўрни яратиш режалаштирилган.
Бу ерда амалга оширилаётган лойиҳаларнинг энг муҳими KІА автомобиллари ишлаб чиқарадиган янги завод қурилишидир. Хабарингиз бор, ўтган йилнинг ноябрь ойи бошида қиймати 90 миллиард тенге, йилига 70 минг автомобиль ишлаб чиқариш қувватига эга завод қурилиши бошланган эди. Натижада 1500 та янги иш ўрни яратилиши керак. Шунингдек, юк ташиш ускуналари учун авто бутловчи қисмлар ишлаб чиқаришга қаратилган 3 та лойиҳа амалга оширилмоқда. Лойиҳалар доирасидаги инвестицияларнинг умумий ҳажми 238,7 миллиард тенге бўлиб, мингдан ортиқ иш ўрни яратилади.
Фото: Қостанай вилояти ҳокимлиги
– Қишлоқ хўжалиги техникасини ишлаб чиқариш соҳасида қандай ютуқлар бор?
– Вилоятда автомобилсозликдан ташқари қишлоқ хўжалиги техникаси ишлаб чиқариш ҳам жадал ривожланмоқда. Қишлоқ хўжалиги техникаси ишлаб чиқариш билан «Агромашхолдинг KZ» АЖ, “Қостанай трактор заводи” МЧЖ, “МТЗ Қозоғистон – машинасозлик заводи” МЧЖ, “Қостанай агромеханика заводи” МЧЖ, “Дон Мар” МЧЖ каби заводлар шуғулланади. 2023 йилда жами 310 та комбайн, 2571 та трактор ва 639 та преслаш машинаси ишлаб чиқарилди. Жорий йилда корхоналарда 233 комбайн ва 3 мингдан ортиқ трактор, 440 дона преслаш машинаси ишлаб чиқариш режалаштирилган.
Таъкидлаш жоизки, инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш доирасида трактор йиғиш соҳасида “Беларусь”, “Кировец”, «LOVOL» маркали қишлоқ хўжалиги техникалари ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
– Вилоятда уй-жой қурилишининг асосий масалаларига тўхталиб ўтсангиз. Бошпана кутаётганларнинг муаммолари ҳал этилмоқдами?
– Таъкидлаш жоизки, 2023 йилда барча молиялаштириш манбаларини ҳисобга олган ҳолда вилоятда 474 минг 700 квадрат метр уй-жой фойдаланишга топширилди. Жумладан, 4118 та хонадон фойдаланишга топширилди. Бошпаналарнинг аксарияти Қостанай, Рудний, Қостанай тумани шаҳарларига тегишли.
Жорий йилда вилоятда 500 минг квадрат метр уй-жой фойдаланишга топширилиши режалаштирилган. 56 та кўп қаватли уй қурилади. Уларнинг 35 таси бюджет маблағлари ҳисобидан, 21 таси эса сармоя ҳисобидан қурилади. Бу борадаги ишлар уй-жой соҳасини ривожлантиришга хизмат қилиши керак.
– Мамлакатда иссиқлик таъминоти тизими ва инфратузилмасини, газ таъминотини яхшилашга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Қостанай шаҳридаги иситиш тизими эскирган. Яқин келажакда бу муаммога ечим топиладими?
– Вилоятдаги иссиқлик таъминоти тармоқларининг узунлиги 743,6 километрни ташкил этиб, унинг 47,4 фоизи эскирган. Қозоғистон Республикаси Президенти сайловолди дастурини амалга ошириш доирасида олдимизда 2029 йилгача иссиқлик тармоқларининг эскириш даражасини 43 фоизга камайтириш вазифаси турибди. Жорий йилда 11 км узунликдаги иссиқлик тармоқларини реконструкция қилиш бўйича 6 та лойиҳа республика бюджети ҳисобидан 8,2 миллиард тенгега янгиланади. Шунингдек, 2024 йилги республика бюджетини тайёрлаш жараёнида 20 км иссиқлик тармоғини янгилаш бўйича 15 та лойиҳа тақдим этилди. Республика буджет комиссияси томонидан маъқулланса, қўшимча 15 та янги лойиҳа бўйича қурилиш-монтаж ишлари бошланади, бу лойиҳаларнинг амалга оширилиши иссиқлик тармоқларининг эскиришини 1,1 фоизга камайтириш имконини беради.
– Қишлоқ аҳоли пунктларининг ичимлик суви билан таъминланишининг энг паст даражаси Қостанай вилоятида кузатилди. Шундай экан, бу муаммони ҳал этиш учун вилоят учун алоҳида дастур қабул қилиш мумкинми?
– 2023 йил якунига кўра, Қостанай вилоятида сув таъминоти хизматлари қамрови 80,4 фоиздан 86,7 фоизга ошди. Аҳоли пунктлари маълумотларига кўра, 492 та қишлоқнинг 347 таси ёки 70,5 фоизи сув билан таъминланган. Бу борадаги ишлар жорий йилда ҳам давом эттирилади. Хусусан, Қозоғистон Республикаси Саноат ва инфратузилмани ривожлантириш вазирлигининг 2023-2029 йилларга мўлжалланган концепцияси доирасида 59 та лойиҳани (24 таси шаҳар, 35 таси қишлоқ) амалга ошириш учун 18,8 млрд тенге ажратилди. Жорий йилнинг февраль ойида республика бюджетини аниқлаштириш учун 48 та лойиҳа, жумладан, 31 та қишлоқ ва 17 та шаҳар лойиҳалари бўйича умумий қиймати 20,6 млрд тенге сўралди. Республика бюджет комиссияси томонидан маъқулланса, қўшимча 36 та янги лойиҳада қурилиш-монтаж ишлари бошланади.
2024 йил якунларига кўра, вилоятимиз учун сув таъминоти хизматларидан фойдаланишни таъминлаш вазифаси шаҳар аҳолиси учун 99 фоиз, қишлоқ аҳолиси учун 90 фоизни ташкил этади. 2025 йил охиригача шаҳар ва қишлоқларни 100 фоиз тоза ичимлик суви билан таъминлаш зарур.
– Вилоятдаги рус тилидаги мактаблар сони қозоқ мактаблари сонидан икки баробар кўп. Давлат тилидаги таълим муассасалари сонини, қозоқ тилида таълим олаётган ўқувчилар сонини кўпайтириш вилоятдаги энг долзарб масалалардан биридир. Вилоятда 2021 йилдан бошлаб давлат тилида таълим берувчи ташкилотларни ривожлантириш бўйича “Йўл харитаси” ишлаб чиқилмоқда. Ушбу йўл харитаси қозоқ тилида таълим олувчи ўқувчилар сонининг кўпайишига ҳисса қўшдими?
– Қостанай вилоятида жами 111 818 нафар ўқувчи таълим олаётган 445 та давлат мактаби фаолият кўрсатмоқда, шундан 27,3 фоиз ўқувчилар давлат тилида ўқитиладиган синфларда таҳсил олмоқда.
Давлат тилида ўқитиладиган мактаблар ва болалар сонини кўпайтириш масаласи вилоят ҳокимлигининг доимо кун тартибида қолади. Давлат тилини ўрганувчилар сонини кўпайтириш мақсадида 2021-2025 йилларда давлат тилида ўрганувчилар сонини ва таълим ташкилотлари тармоғини кўпайтириш бўйича “Йўл харитаси” учинчи йилдирки амалга оширилмоқда.
Уч йил давомида мактабгача таълим муассасаларида давлат тилида таълим берадиган 61 та гуруҳ очилди. Бундан ташқари, қайд этилган харитага кўра, 2022-2023 ўқув йилида Қостанай шаҳар физика-математика лицейи, Қостанай тумани Майкўл мактаби, Жуков ҳамда Рудний шаҳридаги 12-сонли ва 4-сонли мактабларда қозоқ синфлари очилган. Шунингдек, Қостанай шаҳридаги 115-сонли аралаш тиллардаги мактаб тўлиқ давлат тилига ўтказилди.
Айни пайтда ота-оналарга давлат тилининг аҳамияти ҳақида тушунтириш ишлари олиб борилмоқда. Бу муаммони жамият, маҳаллий ижро ҳокимияти органлари, ота-оналар билан биргаликда ҳал қиламиз, деган умиддамиз.
– Вилоят марказини ривожлантиришга қандай янги лойиҳалар киритилган? Жорий йилда ижтимоий-маданий объектлар қуриладими?
– Вилоят марказида ўқувчилар ўринлари танқислигини камайтириш мақсадида Қурилиш бошқармаси томонидан янги “Береке” ва “Қонай” кичик массивларида 1880 ўринли умумтаълим мактаблари қурилиши якунига яқинлашмоқда. “Қўлай мактаб” кенг кўламли миллий лойиҳаси доирасида 2025 йилгача 2700 ўринли 3 та мактабни ишга тушириш режалаштирилган. Йил охиригача 280 ўринли 2 та болалар боғчаси қурилади. Бундан ташқари, 2023 йилда “Юбилейний” кичик тумани ҳудудида жисмоний тарбия ва соғломлаштириш мажмуаси қурилиши бошланди. Мажмуа қурилишини 2024 йилда якунлаш режалаштирилган.
– Қостанай шаҳридаги жамоат транспортини янгилаш ишлари ҳақида гапириб берсангиз...
– Вилоят марказидаги барча автопаркларда жами автобуслар сони 296 тани ташкил этади. 2023 йилда ташувчилар томонидан мамлакатимизда ишлаб чиқарилган «Yutong» русумли 37 янги автобус харид қилинди. 2024 йилда «Компания STA» МЧЖнинг 15 та, «Туристтранссервис» МЧЖнинг 7 та жамоат транспорти ташувчиси қўшилди. Бу борадаги ишлар жорий йилда ҳам давом эттирилади. Ишончим комилки, бир неча йиллардан кейин вилоят марказида мутлақо янги автобуслар қатнай бошлайди.
– Вилоятда йўл қурилиши масаласи анчадан бери долзарб бўлиб келган. Улар орасида маблағлардан самарали фойдаланиш устидан назоратни кучайтириш бўйича таклифлар бор. Жорий йилда бу борада ўзгаришлар бўладими?
– 2024 йилда автомобиль йўллари соҳасини таъмирлаш учун барча дастурлар бўйича 54,5 миллиард тенге ажратиш режалаштирилган, бу 2023 йилги бюджетдан 25 фоизга кўпдир. Маблағлар 108 та аҳоли пунктидаги 820 км маҳаллий автомобиль йўлларини (83 та участка) ва 364 та кўча қисмини таъмирлаш имконини беради. Ажратилган маблағларни тўлиқ ўзлаштириш ва самарали сарфлаш маҳаллий ҳокимият органларининг асосий эътиборида.
– Меҳнат ресурслари ортиқча бўлган республика вилоятларидан фуқаролар ва ватандошларни вилоятга жалб этиш режалаштирилган. Умуман олганда, кўчирилганлар вилоятга жойлашмай, яна кўчиб кетмаслиги муаммоси бор. Қостанай вилоятида кўчирилганлар учун тегишли шароитлар мавжудми? Уларнинг уй-жой муаммоси ҳал қилинганми? Чунки Қостанай вилоятида мамлакатнинг ғарбий ва жанубидагидан кўра кўпроқ ишчи кучини жойлаштириш учун жой йўқлиги таъкидланади. Ушбу дастур доирасида кўчирилганларни барқарорлаштиришда қандайдир ўзгаришлар бўладими?
– “Кучли ҳудудлар – мамлакат тараққиётининг драйвери” миллий лойиҳаси доирасида ўтган йили вилоятга 2 322 нафар фуқаро кўчиб келди. Бу борадаги ишларни янада кучайтириш мақсадида кенг кўламли ишлар амалга оширилади.
Самарали бандлик ва оммавий тадбиркорликни ривожлантириш бўйича “Енбек” давлат дастури доирасида мигрантлар қўллаб-қувватланмоқда. Барча меҳнатга лаёқатли аҳоли бандлиги таъминланади, тадбиркорлик билан шуғулланиш истагида бўлганларга тадбиркорлик фаолиятини йўлга қўйиши учун турли давлат грантлари ва кредитлари ажратилади.
– Вилоятнинг сайёҳлик жозибадорлигини ошириш борасидаги саъй-ҳаракатлар тез-тез танқид қилинади. Йўл бўйидаги сервис муаммолари жуда кескин. Вилоятда ушбу соҳада амалга оширилаётган янги қадамларга эътибор қаратсангиз...
– Туризм ва спорт вазирлиги томонидан 2022 йил 1 январдан бошлаб йўл бўйида хизмат кўрсатиш соҳасини ривожлантириш мақсадида давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг янги чора-тадбирлари, шу жумладан, йўл бўйидаги сервис объектлари – мотеллар, кемпинглар, умумий овқатланиш ва савдо пунктлари қурилишига сарфланган харажатларнинг 10 фоизи қопланиши белгиланди.
Вилоятимизда йўл бўйида хизмат кўрсатиш объектларини қуриш учун сарфланган харажатларнинг 10 фоизини қоплаш бўйича 2 та ариза келиб тушди. Компенсациянинг умумий миқдори 100 миллион тенгедан ошади.
Бу объектлар Аулиекўл ва Денисов туманларидаги республика аҳамиятига молик автомобиль йўллари бўйида жойлашган. Шу билан бирга, савдо зали, кафе, ободонлаштирилган санитария-гигиена маркази ва намозхонга эга замонавий форматдаги ёқилғи қуйиш шохобчалари ҳисобга олинмоқда.
Шунингдек, 7 та тадбиркорлик субъектига сайёҳлар учун қулай ҳудудларда ва уларга олиб борувчи йўлларда жойлашган санитария-гигиена ускуналарини сақлаш учун ҳар ойда 83 минг 300 танга миқдорида товон пули тўланади.
– Суҳбатингиз учун раҳмат!
